Fundering op staal uitgraven: Technieken, voorzichtigheid en praktische aanpak

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Inleiding

Bij bouw- of renovatieprojecten is een stabiele fundering essentieel voor de duurzaamheid en veiligheid van een gebouw. De term fundering op staal is binnen de bouwsector een bekende uitdrukking, maar het verwijst niet naar het gebruik van staal als bouwmateriaal. In werkelijkheid betekent het dat de fundering direct op een draagkrachtige ondergrond, zoals zand of mergel, is aangelegd. Deze funderingstype is geschikt voor kleinere constructies en wordt vaak toegepast in gebieden met stabiele grondstructuren. Echter, in klei- en veengronden kan deze methode problemen opleveren, zoals ongelijke zakkingen en verzwakte funderingen.

Het uitgraven van een fundering op staal vereist een zorgvuldige en veilige aanpak. Bij renovaties, aanbouwen of rioleringen kan het nodig zijn om onder de bestaande fundering te graven. Dit kan risico’s met zich meebrengen, zoals instabiliteit of zelfs verzakkingen. In dit artikel bespreken we de technieken, veiligheidsmaatregelen en praktische tips bij het uitgraven van een fundering op staal. We baseren ons uitsluitend op de informatie uit betrouwbare bronnen, zoals bouwadviezen, geotechnische analyses en ervaringen van experts in de sector.

Wat is een fundering op staal?

Definitie en toepassing

Een fundering op staal is een vorm van ondiepe fundering die wordt aangelegd op een draagkrachtige ondergrond, zoals zand of mergel. De fundering ligt meestal op een diepte van 1 tot 2 meter onder het maaiveld. Het doel is om het gewicht van het gebouw over een groter oppervlak van de ondergrond te verdelen. Dit wordt vaak gerealiseerd via een verbrede voet van metselwerk of een betonplaat, die als verspreidingselement fungeert. Deze verbrede voet zorgt ervoor dat de belasting van het gebouw niet te hoog wordt voor de draagkracht van de ondergrond.

De term fundering op staal is historisch ontstaan, maar het heeft niets te maken met het materiaal staal. Het verwijst naar de vaste grond waarop de fundering is geplaatst. Deze grond moet voldoende draagkracht hebben om het gewicht van het gebouw te kunnen dragen. In zandige of mergelgronden is dit vaak haalbaar, maar in klei- of veengronden kan het leiden tot zettingen en verzwakte funderingen.

Draagvermogen en zettingen

Tijdens het ontwerp van een fundering op staal moet rekening worden gehouden met twee belangrijke criteria:

Evenwichtsdraagvermogen: Dit is de maximale belasting die de fundering kan dragen zonder dat de stabiliteit van het gebouw in gevaar komt.
Vormveranderingsdraagvermogen: Dit heeft te maken met zettingen, ofwel de mate waarin de fundering kan zakken zonder dat dit leidt tot schade aan het bouwwerk.

In gebieden met een onstabiele ondergrond, zoals veen of klei, kan een fundering op staal leiden tot zerkelijke zettingen. Dit is een bekend probleem in woningen die op dergelijke grond zijn gebouwd, zoals veel arbeiderswoningen in de Randstad. Door de jaren heen zijn deze woningen vaak verzakt of zijn ze verlaagd ten opzichte van de omgeving.

Toepassing in zandige gebieden

In zandige gebieden, waar de ondergrond voldoende draagkracht heeft, is het gebruikelijk om de fundering op staal aan te leggen op een diepte van ongeveer 80 cm onder het maaiveld. Dit zorgt ervoor dat de fundering voorzichtig is geïsoleerd tegen vorst. In strengere winters kan vorst de ondergrond beïnvloeden, wat leidt tot grondbewegingen en vervorming van het gebouw. Door de fundering onder de vorstgrens te leggen, wordt het risico op zulke problemen verkleind.

Uitgraven van een fundering op staal

Doel en toepassingsgebieden

Het uitgraven van een fundering op staal is meestal noodzakelijk bij renovaties, aanbouwen of rioleringen. In sommige gevallen is het ook nodig om problemen met de bestaande fundering te diagnosticeren of te herstellen. Het is echter belangrijk om dit proces met veel voorzichtigheid aan te pakken, omdat de fundering een cruciale ondersteuning biedt aan het gebouw. Een verkeerde uitvoering kan leiden tot instabiliteit, scheuren of zelfs verzakkingen.

Technische overwegingen

Een fundering is ontworpen om het gewicht van een gebouw over te dragen op de ondergrond. Dit kan op verschillende manieren gebeuren, zoals via een funderingsrand, heipalen of een vrije fundering. De keuze voor de juiste methode hangt af van de grondsoort, de belasting van het gebouw en de grondwaterstand.

Bij woningen die op heipalen zijn geplaatst, is er meestal een funderingsrand die het gewicht verder verdeelt. In dergelijke gevallen is het mogelijk om veilig een kanaal of geul te graven onder de funderingsrand, zonder dat dit leidt tot verzakkingsgevaar. Dit is bijvoorbeeld van toepassing bij oude stadswooningen, waar vroeger beerputten werden aangelegd en later een riolering onder de fundering werd getrokken.

Veiligheid en techniek

Bij het uitgraven van een fundering op staal moet er zorgvuldig gewerkt worden. De stabiliteit van de fundering moet tijdens het graven behouden blijven. Hierbij zijn enkele belangrijke technische aandachtspunten:

Blijf binnen de marge: Het graven van een kanaal onder een fundering moet beperkt blijven tot een smalle sleuf. Dit voorkomt dat de dragende functie van de fundering wordt aangeraakt.
Controleer de grondwaterstand: Als het graven onder een fundering leidt tot het ontdekken van een nabije grondwaterstand, kan dit invloed hebben op de stabiliteit van de fundering. In dergelijke gevallen is het verstandig om extra voorzichtig te zijn bij het verdichten van de grond en eventueel extra materialen toe te voegen.
Vermijden van losse grond: Na het uitgraven moet de bodem van de geul verdicht worden. Dit kan met een lichte trilplaat of, in zwaardere gevallen, met zwaarder verdichtingsmaterieel. Het is essentieel om ervoor te zorgen dat de grond niet los blijft, omdat dit kan leiden tot instabiliteit.
Bekisting en opvullen: Na het uitgraven wordt een bekisting aangebracht. Deze moet stevig vastzitten en goed uitlijnen met de funderingsafmetingen. Vervolgens wordt de fundering opgevuld met het juiste bouwmateriaal, zoals beton of vaste bouwstenen.

Praktische stappen bij uitgraven van een fundering

Het uitgraven van een fundering op staal vereist een duidelijke aanpak. Hieronder volgen de essentiële stappen die worden aanbevolen bij dit proces.

1. Uitzetten van de sleuf

Eerst wordt de sleuf uitgezet met behulp van paaltjes en een metselkoord. Dit zorgt voor nauwkeurigheid bij het graven. De afmetingen worden bepaald op basis van de bouwtekening en de gewenste belastingcapaciteit.

2. Graven van de sleuf

Met behulp van een graver of handgereedschap wordt de sleuf gegraven. De diepte van de fundering moet minimaal 60 cm zijn om onder de vorstgrens te blijven. Afhankelijk van de constructie die erop komt, kan de diepte verder worden aangepast. Het is verstandig om hierbij het advies van een bouwkundige in te winnen.

3. Bekisting bouwen

Nadat de sleuf is gegraven, wordt een bekisting aangebracht. Deze bekisting bepaalt de vorm van de fundering en moet horizontaal en verticaal gelijk zijn. Het gebruik van houten of metallische platen is geschikt. Let op het afsluiten van naden om te voorkomen dat beton doorheen kan stromen.

4. Wapening plaatsen

In de sleuf wordt wapeningsstaal geplaatst, wat voor extra stevigheid zorgt. De wapening moet goed vastgemaakt zijn en op de juiste hoogte staan, zodat het niet verplaatst tijdens het storten van het beton.

5. Beton storten

Nadat de wapening is aangebracht, kan het beton worden gestort. Het is belangrijk om zorgvuldig te werken en het beton goed te verdichten. Hierbij kan een trilplaat of andere verdichtingsapparatuur worden gebruikt.

Aanvullende tips

Voorzichtig werken: Het uitgraven van een fundering vereist veel voorzichtigheid om schade aan het bestaande bouwwerk te voorkomen.
Controle op stabiliteit: Tijdens het uitgraven moet regelmatig gecontroleerd worden of de fundering nog steeds stabiel is.
Bouwkundig advies: Het is verstandig om bij complexere projecten het advies van een bouwkundige in te winnen om eventuele risico’s te beoordelen.

Funderingsherstel en preventie

Verzwakte funderingen

Funderingen op staal kunnen verzwakken, met name in gebieden met een onstabiele ondergrond, zoals klei of veen. Ongelijke zettingen, inklinking van de ondergrond, verlaging van het grondwaterpeil, trillingen of een vergrote grondbelasting kunnen allemaal leiden tot problemen. In dergelijke gevallen is funderingsherstel mogelijk nodig.

Een funderingsonderzoek is een essentieel onderdeel van het beoordelen van de stabiliteit van een fundering. Dit onderzoek kan uitgevoerd worden conform de F3O-richtlijn, waarbij duidelijk wordt gemaakt of herstel van de fundering nodig is. In veel gevallen blijkt funderingsherstel niet nodig te zijn, maar het is verstandig om dit te beoordelen voordat ingrijpende werkzaamheden worden ondernomen.

Preventieve maatregelen

Om problemen met funderingen te voorkomen, zijn er enkele preventieve maatregelen die kunnen worden genomen:

Grondwaterstand controleren: Een verlaagde grondwaterstand kan leiden tot instabiliteit. Het is verstandig om regelmatig te controleren of de grondwaterstand stabiel is.
Voorzichtige uitvoering van werkzaamheden: Tijdens renovaties of aanbouwen moet er altijd voorzichtig gewerkt worden om schade aan de fundering te voorkomen.
Bouwkundig advies inwinnen: Bij onzekerheid over de stabiliteit van een fundering is het verstandig om het advies van een bouwkundige of funderingsadviseur in te winnen.

Conclusie

Het uitgraven van een fundering op staal vereist een zorgvuldige en veilige aanpak. Deze funderingsmethode is geschikt voor constructies op draagkrachtige ondergronden, zoals zand of mergel, maar kan in klei- of veengronden leiden tot zettingen en verzwakte funderingen. Bij renovaties, aanbouwen of rioleringen is het vaak nodig om onder de bestaande fundering te graven. Dit moet met veel voorzichtigheid gebeuren om schade aan het bouwwerk te voorkomen.

Een correct uitgevoerde fundering is essentieel voor de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Het uitgraven van een fundering op staal vereist kennis van de technische aspecten, veiligheidsmaatregelen en praktische tips. Bij onzekerheid over de stabiliteit van een fundering is het verstandig om het advies van een bouwkundige of funderingsadviseur in te winnen.

De informatie in dit artikel is gebaseerd op betrouwbare bronnen en praktische ervaringen uit de bouwsector. Het doel is om een duidelijk overzicht te geven van de technieken, risico’s en aanbevolen procedures bij het uitgraven van een fundering op staal. Door het juiste aanpakken van dit proces kan schade aan het bouwwerk worden voorkomen en de duurzaamheid van het gebouw worden gewaarborgd.