Fundering op staal vervangen door palen: Uitleg, toepassing en keuzes

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Inleiding

In de bouwsector zijn verschillende funderingsmethoden beschikbaar om een bouwwerk veilig en stabiel te maken. Twee daarvan zijn fundering op staal en paalfundering. Fundering op staal wordt vaak toegepast wanneer de draagkrachtige grondlaag zich dicht onder het maaiveld bevindt, terwijl paalfundering gebruikt wordt wanneer die draagkrachtige laag zich veel dieper bevindt. In sommige gevallen is het nodig om een fundering op staal te vervangen door een paalfundering, bijvoorbeeld als de grondveranderingen of schade aan de fundering optreden. Dit artikel gaat dieper in op de technieken, toepassingen en overwegingen bij de vervanging van een fundering op staal door palen, op basis van betrouwbare bronnen uit het bouwbedrijf.

Wat is fundering op staal?

Fundering op staal is een funderingsmethode waarbij de dragende muren of wanden, vaak via een verbrede voet, rechtstreeks op de draagkrachtige bodem rusten. Deze methode wordt ook wel rechtstreekse fundering genoemd. De term "op staal" verwijst niet naar het gebruik van het bouwmateriaal staal, maar naar een oudere betekenis van het woord, afgeleid van Oudgermaans, die duidt op een vaste ondergrond of rustende positie.

Deze methode is geschikt wanneer de draagkrachtige grondlaag zich op ongeveer 1 tot 2 meter onder het maaiveld bevindt. In Nederland is fundering op staal vaak toegepast in gebieden met zandgrond, zoals in het oostelijke deel van het land. Het voordeel van fundering op staal is dat het relatief goedkoper is dan paalfundering, en het vereist geen diepere grondwerken. Echter, als de ondergrond niet voldoende draagkracht heeft, is het nodig om de grond te verbeteren of om over te stappen op een paalfundering.

Wanneer vervang je fundering op staal door palen?

De overgang van een fundering op staal naar een paalfundering wordt meestal overwogen in de volgende gevallen:

Onvoldoende draagkracht van de grond: Als de draagkrachtige laag zich te diep onder het maaiveld bevindt voor een fundering op staal, is paalfundering de enige optie.
Grondverzakkingen of scheuren in de constructie: Wanneer er al schade is ontstaan aan het gebouw of de fundering, is het mogelijk dat de fundering op staal niet langer voldoende sterk is en moet worden vervangen.
Veranderingen in de ondergrond: Door bodeminklinking, droogstand of andere grondveranderingen kan de fundering op staal niet meer veilig functioneren.
Zwaardere bouwwerken: Voor zwaardere constructies, zoals meervoudige woningen of commerciële gebouwen, is paalfundering vaak nodig om de belasting van het gebouw te dragen.

In dergelijke situaties is het belangrijk om een bouwkundige professional te raadplegen. Deze deskundige kan met behulp van bodemonderzoek en sonderingen beoordelen of paalfundering nodig is en welke soort palen het beste passen bij het project.

Soorten paalfundering

Er zijn verschillende soorten paalfundering, waarbij de keuze afhankelijk is van de ondergrond, de belasting van het gebouw en de beschikbare ruimte. De belangrijkste vormen zijn:

Heipalen: Deze palen worden gemaakt van hout, voorgespannen of gewapend beton. Ze worden gemaakt in lengtes die voldoen aan de diepte van de draagkrachtige laag. Houten palen worden vaak gebruikt in natte bodems, maar kunnen onderworpen zijn aan droogstand en verrotting.
Boringpaal: Deze palen worden gemaakt door eerst een gat te boren en dit vervolgens op te vullen met beton. Ze zijn geschikt voor zand- en kleigronden en bieden een hoge draagkracht.
Pleisterpaal: Deze palen worden gemaakt door in de grond een gat te maken en deze te vullen met beton en wapening. Ze worden vaak gebruikt in zandige gronden en kunnen snel worden uitgevoerd.
Steenpaal: Deze palen zijn gemaakt van massieve betonblokken en worden gebruikt in zandige of harde gronden.

Elke paalsoort heeft zijn eigen voordelen en nadelen, en de keuze hangt af van de bouwtechnische voorwaarden en de belasting van het gebouw.

De processen bij paalfundering

Bij het uitvoeren van een paalfundering zijn meerdere stappen van belang om ervoor te zorgen dat de paalfundering veilig en duurzaam is. Deze stappen zijn:

1. Bodemonderzoek

Voorafgaand aan de paalfundering is het belangrijk om een gedetailleerd bodemonderzoek uit te voeren. Dit omvat: - Sondering: Met deze methode wordt informatie verkregen over de draagkracht van de bodem en de diepte van de draagkrachtige laag. - Inspectieputten: In sommige gevallen wordt een inspectieput gegraven om de fundering visueel te controleren. - Houtonderzoek: Bij houten palen is het belangrijk om te bepalen of er aantasting is door bacteriën of schimmel.

2. Paalproductie en levering

De palen worden gemaakt in de juiste afmetingen en gestandaardiseerde sterkte. Voor houten palen is het belangrijk dat het hout behandeld is tegen verrotting en aantasting.

3. Paalafstoting

Bij heipalen wordt gebruikgemaakt van een heipalenmachine om de palen in de grond te stoten. Het is belangrijk dat de palen correct worden afgestoten tot in de draagkrachtige laag en dat er geen uitvoeringsfouten plaatsvinden.

4. Paalkopverlaging

Bij houten palen die verrot zijn door droogstand, kan de bovenste paalkop worden vervangen door een betonnen paaldel. Dit is enkel mogelijk bij vurenhouten palen, waarbij het aangestoste gedeelte wordt vervangen door beton om verdere verrotting te voorkomen. De paal moet vervolgens minimaal 50 cm onder de laagste grondwaterstand liggen om droogstand in de toekomst te voorkomen.

5. Afwerking van de fundering

Na het plaatsen van de palen wordt de fundering afgevat en wordt een vloerplaat of andere constructieelementen geplaatst. Het is belangrijk om te zorgen voor een goede verbinding tussen de palen en de constructie.

Voordelen en nadelen van paalfundering t.o.v. fundering op staal

Tijdens de overgang van fundering op staal naar paalfundering is het belangrijk om de voordelen en nadelen van beide methoden te overwegen. Hieronder volgt een overzicht:

Voordelen van paalfundering:

Hogere draagkracht: Paalfundering is geschikt voor zwaardere constructies en voor situaties waarin de draagkrachtige laag zich diep onder het maaiveld bevindt.
Flexibiliteit in de constructie: Paalfundering biedt meer mogelijkheden bij het ontwerp van het gebouw, zoals het plaatsen van meerdere verdiepingen.
Lange levensduur: Bij correcte uitvoering en onderhoud hebben paalfunderingen een lange levensduur, ook in uitdagende ondergrond.

Nadelen van paalfundering:

Hoogere kosten: Paalfundering is doorgaans duurder dan fundering op staal vanwege de extra werkzaamheden en materialen.
Technische complexiteit: De uitvoering van paalfundering vereist ervaring en kennis van de bouwtechniek.
Mogelijke schade door uitvoeringsfouten: Bij verkeerd uitgevoerde paalfundering kan dit leiden tot scheuren, verzakkingen of andere structurele problemen.

Voordelen van fundering op staal:

Lagere kosten: Fundering op staal is doorgaans goedkoper dan paalfundering.
Snel uit te voeren: Fundering op staal vereist minder diepe grondwerken en is daarom sneller te realiseren.
Minimale schade aan de omgeving: Omdat er geen diepere grondwerken nodig zijn, is er minder kans op schade aan aangrenzende constructies of de ondergrond.

Nadelen van fundering op staal:

Beperkt geschikt voor zware constructies: Fundering op staal is vaak niet geschikt voor zwaardere woningen of meervoudige constructies.
Gevoelig voor grondverzakkingen: Als de ondergrond niet voldoende sterk is, kan het leiden tot scheuren of verzakkingen.
Afhankelijk van de draagkracht van de grond: Als de ondergrond verandert, kan de fundering op staal niet langer veilig functioneren en moet het worden vervangen.

Grondverbetering als alternatief

Als de grond niet voldoende draagkracht heeft om een fundering op staal te gebruiken, maar het niet nodig is om over te stappen op paalfundering, is grondverbetering een alternatief. Deze methode houdt in dat slechte grondlagen worden vervangen of versterkt om zo een sterkere ondergrond te creëren. Voorbeelden van grondverbetering zijn:

Afgraven en vervangen van slechte grondlagen met schoonzand of andere lichte materialen.
Diepteverdichting van zandlagen om de draagkracht te vergroten.
Gebruik van lichte bouwmaterialen zoals polystyreenschuimblokken, argexkorrels of schuimbeton om de grond te versterken.

Het is belangrijk om te letten op de diepte van de slechte grondlaag. Als deze niet te diep ligt, is grondverbetering een goedkope en efficiënte manier om een fundering op staal mogelijk te maken. Echter, als de slechte grondlagen te diep zitten, is het beter om over te stappen op paalfundering.

Funderingsherstel

In sommige gevallen is het niet nodig om de fundering volledig te vervangen, maar is er sprake van funderingsherstel. Dit betekent dat enkel de aangetaste of kapotte delen van de fundering worden vervangen, vaak met staal en beton. Bijvoorbeeld:

Vervanging van paalkoppen: Bij houten palen die verrot zijn door droogstand, kan enkel het bovenste deel van de paal worden vervangen.
Herstel van metselwerk: Bij schade aan metselwerk kan het muurdeel worden hersteld met spiraalvormig staal in uitgekrabte lintvoegen.
Herstel van vloeren en gevels: Pas als de fundering hersteld is, kan de constructie duurzaam worden hersteld.

Het is belangrijk dat funderingsherstel goed wordt uitgevoerd, omdat anders de schade kan terugkeren en extra kosten kunnen ontstaan.

Conclusie

De keuze voor het vervangen van een fundering op staal door paalfundering is een belangrijke bouwtechnische beslissing die afhankelijk is van de ondergrond, de belasting van het gebouw en de structurele vereisten. Fundering op staal is vaak goedkoper en geschikt voor lichtere constructies, maar heeft beperkingen bij zwaardere gebouwen of bij onstabiele grond. Paalfundering biedt meer draagkracht en flexibiliteit, maar is duurder en technisch complexer. Bij ongeschikte grondlagen is grondverbetering een alternatief, maar dit is enkel toepasbaar bij beperkte diepte van de slechte grondlaag. Wanneer schade optreedt aan de fundering, is het vaak mogelijk om de fundering te herstellen in plaats van volledig te vervangen. Het is daarom altijd aan te raden om een bouwkundige professional te raadplegen, die een gedetailleerd bodemonderzoek kan uitvoeren en de meest geschikte funderingsmethode kan adviseren.