Fundering op staal: Oorzaken van verzakkingen en mogelijke oplossingen

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Inleiding

Een fundering op staal is een van de meest voorkomende funderingsvormen in Nederland, vooral in steden en dorpen met een relatief stevige ondergrond. Deze funderingsmethode betekent dat het gebouw direct op een zand- of kleilaag staat, zonder gebruik van heipalen. Ondanks de eenvoud van deze methode zijn er wel bepaalde risico's verbonden aan een fundering op staal, met name verzakkingen die kunnen leiden tot scheuren in muren, doorzakkingen van vloeren, en andere bouwstructurele problemen. In deze artikel geven we een overzicht van wat een fundering op staal inhoudt, waarom verzakkingen kunnen optreden, en welke maatregelen genomen kunnen worden om deze risico’s te beperken of te voorkomen. Alle informatie is gebaseerd op gegevens uit betrouwbare bronnen.

Wat is een fundering op staal?

De term "fundering op staal" heeft historisch een andere betekenis gehad dan vandaag de dag. Het woord "staal" komt uit het oudhollands en betekent "de beschikbare ondergrond". Vroeger werd deze term vooral gebruikt in de dijkenbouw, maar tegenwoordig wordt het in de bouwsector gebruikt om aan te geven dat een fundering direct op de ondergrond wordt geplaatst, zonder palen.

Technisch gezien betekent een fundering op staal dat het gewicht van de bovenbouw via een plat funderingselement wordt afgedragen op de ondergrond. Dit funderingselement wordt meestal gemaakt van beton en ligt net onder het grondoppervlak. De keuze voor een fundering op staal is afhankelijk van de draagkracht van de ondergrond. In het ideale geval moet de fundering in een zandgrond worden geplaatst, en dit moet maximaal 3 meter onder het grondoppervlak liggen. Als dat niet het geval is, kan het funderingselement instabiel raken, wat leidt tot verzakkingen en andere problemen.

Soorten funderingen op staal

Er zijn verschillende vormen van funderingen op staal die worden toegepast, afhankelijk van de structuur van het gebouw en de ondergrond. De drie meest gebruikte vormen zijn:

Plaatfunderingen

Een plaatfundering bestaat uit een grote, zwaargewapende betonvloer die in de grond wordt geplaatst. Deze vloer verdeelt het gewicht van het gebouw gelijkmatig over de ondergrond. Een voordeel van deze fundering is de relatieve eenvoud bij de constructie, maar een nadeel is het risico op partiële verzakkingen. Wanneer een deel van de plaat doorzakt, kan het gehele gebouw schuin komen te staan, wat leidt tot scheuren in de muren en ongelijkheid van vloeren.

Poerfunderingen

Poerfunderingen worden meestal gebruikt onder zware kolommen of lagen met hoge belasting. Een poer is een vierkante of rechthoekige betonplaat met een beperkte dwarsafmeting. Door de hoge belasting die hier op kan komen, is de dikte van de poer vaak vrij groot. Deze fundering is technisch iets complexer dan plaatfunderingen, maar biedt meer stabiliteit in specifieke zones van het gebouw.

Strookfunderingen

Een strookfundering bestaat uit een langwerpig betonstrip die onder muren of wanden wordt geplaatst. Deze fundering is meestal geschikt voor lichte constructies en biedt een goede verdeling van het gewicht onder de muren. De draagkracht van de ondergrond is echter cruciaal bij deze fundering, aangezien er geen palen of andere stabilisaties zijn.

Oorzaken van verzakkingen bij fundering op staal

Verkeerde ondergrond

Een fundering op staal kan alleen geplaatst worden wanneer er een zandgrond ligt binnen maximaal 3 meter van het grondoppervlak. Zand heeft een hogere draagkracht dan klei en is dus beter geschikt voor het dragen van zware bouwwerken. Klei houdt namelijk veel water vast, wat het zwaarder maakt en minder stevig. Bij droogte kan klei uitdrogen en krimpen, wat leidt tot een vermindering van de draagkracht. Dit kan weer resulteren in verzakkingen van de fundering.

Foute bouwtechniek

Een verkeerd geplaatste fundering op staal kan ook leiden tot verzakkingen. Bijvoorbeeld, wanneer er geen grondverbetering is uitgevoerd in zachte grondlagen, kan het funderingselement doorzakken. Dit is bijvoorbeeld vaak het geval bij aanbouwen. Als een aanbouw op een fundering op staal wordt geplaatst, terwijl het hoofdgebouw op een paalfundering staat, kan de aanbouw doorzakken bij vochttoetreding in de grond. De hoofdconstructie blijft dan op zijn plek, maar de aanbouw zakt door. Het resultaat is een scheur in de verbinding tussen beide delen van het gebouw en een ongelijke vloerhoogte.

Grondvervanging of grondverbetering

Wanneer de ondergrond te zwak is, is er de mogelijkheid om de grond te verbeteren. Dit gebeurt doordat de slecht dragende grondlaag wordt vervangen door een materiaal met een betere draagkracht. Vroeger werd hierbij vaak schoon zand gebruikt, maar tegenwoordig zijn er ook andere materialen beschikbaar. Denk aan argexkorrels, polystyreenschuimblokken, schuimbeton of schuimslakken. Deze materialen zijn licht en hebben vergelijkbare eigenschappen als zand. Grondvervanging zorgt ook voor een homogene grondslag, wat betekent dat de draagkracht over de hele fundering gelijk is.

Het is echter niet altijd mogelijk om grondvervanging uit te voeren. Wanneer de laag die vervangen moet worden te diep zit, is het meestal efficiënter om een paalfundering te kiezen in plaats van een fundering op staal. Dit heeft te maken met de kosten. Het graven van een diepe laag is arbeidsintensief en duurder dan het gebruik van palen.

Gevolgen van verzakkingen

Schuin staan van het gebouw

Wanneer een fundering op staal volledig doorzakt, kan het gehele gebouw schuin komen te staan. Dit gebeurt vooral bij aanbouwen die met het hoofdgebouw zijn verbonden. Omdat de aanbouw een lagere draagkracht heeft, zakt het eerst door, terwijl het hoofdgebouw op zijn plek blijft. Het resultaat is een scheur in de verbinding en een duidelijk zichtbaar verschil in vloerhoogte.

Buiging van balken

Een andere gevolg van verzakkingen is buiging van balken. Wanneer een deel van de fundering doorzakt, gaan balken die vanuit het hoofdgebouw lopen in het bijgebouw buigen. Dit veroorzaakt spanningen in de constructie en leidt tot scheuren in de muren. Deze scheuren zijn vaak duidelijk zichtbaar en kunnen het gevoel geven dat het gebouw instabil is.

Onherstelbare schade

Wanneer verzakkingen optreden en niet op tijd herkend worden, kunnen de schade structureel worden. Dit betekent dat het gebouw niet meer volledig hersteld kan worden, ook niet door funderingsversterking of andere maatregelen. De gevolgen kunnen leiden tot het onherstelbare verlies van de functie van het gebouw of het gevaarlijk worden voor bewoners.

Hoe herken je verzakkingen?

Visuele tekens

Er zijn enkele visuele tekens die aangeven dat er sprake is van verzakkingen bij een fundering op staal. Deze omvatten:

Scheuren in de muren, vooral diagonale of horizontale scheuren.
Ongelijke vloeren, waarbij een deel van de vloer lager ligt dan het andere.
Schuine daken of schuine muren, wat duidelijk is te zien bij lichte bewegingen of bij het meten.
Rafelige of losse kozijnen en deuren die niet goed sluiten.
Waterdoorlatendheid in muren of vloeren, vooral bij regen of vochtige omstandigheden.

Deze tekens kunnen ook andere oorzaken hebben, zoals veroudering of verkeerd gebruik, maar het is altijd verstandig om de oorzaak van dergelijke problemen te laten onderzoeken door een professional.

Technische beoordeling

Voor een gedetailleerde beoordeling van eventuele verzakkingen is het verstandig om een funderingsinspectie uit te voeren. Dit kan bijvoorbeeld door een grondexpert of bouwkundig adviseur. Deze expert kan onder andere het volgende doen:

Meten van de vloerhoogte op verschillende punten.
Controleren van de schuifhoek van muren en daken.
Analyseren van de ondergrond door middel van boorkernen of andere grondtesten.
Evaluatie van de draagkracht van de fundering.

Deze inspectie is vooral belangrijk bij de aankoop van een huis, omdat het kan voorkomen dat je een woning koopt met verborgen funderingsproblemen.

Wat kun je doen bij verzakkingen?

Grondverbetering

Wanneer verzakkingen ontstaan door een onvoldoende dragende ondergrond, is grondverbetering een mogelijke oplossing. Dit houdt in dat de slecht dragende grondlaag wordt vervangen door een materiaal met een hogere draagkracht. De keuze van het materiaal hangt af van de beschikbaarheid, de kosten, en de technische eisen. Er zijn bijvoorbeeld materialen zoals argexkorrels, polystyreenschuimblokken, en schuimbeton.

Grondverbetering is echter niet altijd de beste oplossing. Wanneer de laag die vervangen moet worden te diep zit, is het meestal efficiënter om een paalfundering te kiezen. Dit heeft te maken met de kosten van graven en het transport van het materiaal. Een paalfundering is technisch complexer, maar biedt een hogere stabiliteit en minder kans op verdere verzakkingen.

Funderingsversterking

In sommige gevallen is het mogelijk om de bestaande fundering te versterken. Dit gebeurt meestal door het injecteren van stabiliserende materialen in de grond of het plaatsen van extra palen onder de fundering. Deze methoden zijn meestal geschikt voor lichte verzakkingen en kunnen voorkomen dat de problemen verder ontwikkelen. Het is echter belangrijk om dit te laten doen door een ervaren bouwkundige.

Opnieuw funderen

In extreme gevallen, waarbij de fundering volledig instabiel is, kan het noodzakelijk zijn om de fundering opnieuw te maken. Dit is een ingrijpende maatregel en vereist meestal het leegte maken van het gebouw. Het is echter de enige oplossing wanneer het gevaarlijk is om in het gebouw te verblijven.

Preventie van verzakkingen

Goede voorbereiding

Om verzakkingen te voorkomen is het belangrijk om zorgvuldig voor te bereiden op de bouw of renovatie. Dit houdt in dat:

Een grondonderzoek wordt uitgevoerd voordat de fundering wordt geplaatst.
De ondergrond wordt getest op draagkracht en stabiliteit.
De juiste funderingsmethode wordt gekozen op basis van de ondergrond.

Wanneer bijvoorbeeld een fundering op staal wordt gekozen, moet er zeker voor worden gezorgd dat er een zandgrond ligt binnen maximaal 3 meter van het grondoppervlak. Anders is er een groot risico op verzakkingen.

Grondverbetering tijdens de bouw

Als tijdens de bouw blijkt dat de ondergrond niet stevig genoeg is, kan er nog grondverbetering uitgevoerd worden. Dit is meestal efficiënter dan het kiezen van een andere funderingsmethode. Het is belangrijk om dit te doen vóór de constructie van het gebouw begint, zodat er geen extra kosten ontstaan bij het later corrigeren van eventuele problemen.

Reguliere inspecties

Bij oude woningen is het verstandig om reguliere inspecties te laten uitvoeren om eventuele funderingsproblemen vroegtijdig op te sporen. Dit is vooral belangrijk bij huizen met een fundering op staal, aangezien deze funderingsmethode meer gevoelig is voor bodemveranderingen. Een inspectie kan bijvoorbeeld uitgevoerd worden door een grondexpert of bouwkundig adviseur.

Conclusie

Een fundering op staal is een veelgebruikte funderingsmethode in Nederland, met name in steden en dorpen met een stevige ondergrond. De keuze voor deze methode hangt af van de draagkracht van de ondergrond, en het is essentieel om te controleren of er een zandgrond ligt binnen maximaal 3 meter van het grondoppervlak. Wanneer dit niet het geval is, kan het funderingselement instabiel raken, wat leidt tot verzakkingen, scheuren in muren, en ongelijkheid van vloeren.

Verzakkingen kunnen op verschillende manieren ontstaan, met name door verkeerde ondergrond, verkeerde bouwtechniek, of een onvoldoende dragende grondlaag. In zulke gevallen is grondverbetering of funderingsversterking een mogelijke oplossing. Het is echter belangrijk om dit te laten uitvoeren door een professional, aangezien funderingsproblemen structureel en onherstelbaar kunnen zijn.

Voor preventie is het verstandig om zorgvuldig voor te bereiden op de bouw of renovatie. Dit houdt in dat een grondonderzoek wordt uitgevoerd, de ondergrond wordt getest, en de juiste funderingsmethode wordt gekozen. Bij oude woningen is het ook verstandig om reguliere inspecties te laten uitvoeren om eventuele problemen vroegtijdig op te sporen. Door deze maatregelen kan het risico op verzakkingen worden beperkt of volledig voorkomen.