Funderingsproblematiek in kaart gebracht: Risico’s, herkenning en actie

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

In de huidige bouw- en woningeigenarssituatie in Nederland speelt funderingsproblematiek een steeds belangrijkere rol. Klimaatverandering, veranderende bodemomstandigheden en oude funderingstechnieken leiden tot toenemende risico’s op funderingsschade, met verregaande financiële en praktische gevolgen. Daarom is het cruciaal dat zowel woningeigenaren, bouwbedrijven als gemeentes goed geïnformeerd zijn over de risicogebieden en de manieren om funderingsproblemen te herkennen en te beheersen.

Dankzij initiatieven zoals de Atlas Leefomgeving, Fundermaps, en het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) is funderingsproblematiek steeds beter in kaart gebracht. Deze kaarten en datasets helpen om gebieden met kwetsbare funderingen te identificeren, maar ook om te begrijpen hoe klimaatverandering en droogte een rol spelen in de ontwikkeling van funderingsschade.

In dit artikel geven we een overzicht van de huidige situatie rondom funderingsproblematiek in Nederland, op basis van de meest recente en betrouwbare informatie. We leggen uit welke gebieden het meeste risico lopen, welke bouwperioden en funderingstypen het kwetsbaarst zijn, hoe funderingsproblemen zich uiten en wat je kunt doen als je vermoedt dat je woning risico loopt. Ook bespreken we hoe de huidige kaarten zijn ontwikkeld en wat de toekomst van funderingskaarten kan inhouden.

Wat zijn funderingsproblemen en waarom is het belangrijk?

De fundering van een woning is de basis van het gebouw. Het zorgt ervoor dat het gewicht van het huis veilig wordt overgedragen op de ondergrond. Een zwakke of verzwakte fundering kan leiden tot verzakking van het gebouw, scheuren in muren, lekken in vloeren of daken, en in extreme gevallen tot volledige instorting. De oorzaken van funderingsproblemen zijn vaak complex en kunnen variëren van bodemproblemen tot klimaatverandering en verouderde funderingstechnieken.

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) schat dat momenteel tussen de 487.000 en 537.000 woningen in Nederland verhoogd risico lopen op funderingsproblemen door droogte. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs stijgen tot 687.000 woningen. Deze cijfers geven duidelijk aan dat funderingsproblematiek niet langer een regio-specifiek probleem is, maar een landelijke kwestie die aandacht verdient.

Risicogebieden voor funderingsproblemen

Funderingsproblemen treden het meest op in gebieden met een minder draagkrachtige bodem. Dit zijn onder andere:

Laagveengebieden: Gebieden waarin het grondwaterpeil sterk kan variëren, waardoor houten funderingspalen kunnen droogvallen en rotten.
Rivierengebieden: Gebieden waarin de bodem vaak door bodemverzakking of erosie wordt beïnvloed.
Zeekleigebieden: Gebieden met zachte klei, die gevoelig zijn voor verzakking bij droogte of veranderingen in het grondwaterpeil.
Getijdengebieden en afgesloten zeearmen zoals het Haringvliet en het Grevelingenmeer, waar de bodem instabiel is door het afsluiten van getijdenbewegingen.

In deze gebieden lopen vooral woningen die ouder zijn en op houten paalfunderingen zijn gebouwd, het grootste risico. De kaarten van het KCAF tonen aan dat West- en Noord-Nederland de meeste kwetsbare gebieden bevatten. In deze regio's is de kans op funderingsproblemen hoger, vooral in stedelijke gebieden die in de 20e eeuw zijn bebouwd.

Soorten funderingen en hun kwetsbaarheid

De meest voorkomende funderingstypen zijn:

Houten paalfunderingen: Deze werden vooral gebruikt tot ongeveer 1970. Houten palen moeten onder water staan om niet te rotten. Als het grondwaterpeil daalt door droogte, lopen deze palen het risico om te gaan verrotten, wat kan leiden tot verzakking van de fundering.
Betonpaalfunderingen: Deze zijn sterker en minder gevoelig voor rotting, maar kunnen toch schade oplopen als de ondergrond verandert of als er een combinatie is met houten palen bij aanbouwen.
Diepe funderingen op staal: Deze worden vaker gebruikt in moderne bouw. Ze zijn in principe stabieler, maar kunnen ook schade oplopen bij bodemverzakking of veranderingen in het grondwaterpeil, vooral in zettingsgevoelige gebieden.

Volgens Sweco zijn er ongeveer 750.000 tot 1 miljoen woningen in Nederland op houten palen gebouwd. Deze woningen bevinden zich vooral in de rood aangegeven gebieden op de risicokaart. Bovendien zijn er ook meldingen van schade in minder zettingsgevoelige gebieden (blauw en geel), waar woningen op staal zijn gefundeerd, maar waar de bodem toch zettingsgevoelig is.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Het herkennen van funderingsproblemen is niet altijd eenvoudig. Veel woningeigenaren merken pas wanneer er al schade is ontstaan. Hier zijn enkele typische tekenen van funderingsproblemen:

Scheuren in muren of plafonds: Vooral als de scheuren breed worden of zich uitbreiden.
Vloeren die kromgetrokken of verheven lijken: Dit kan wijzen op verzakking van de fundering.
Deuren en ramen die niet goed sluiten: Door veranderingen in de structuur van het huis.
Lekkages of vochtproblemen in de kelder of bij de fundering: Dit kan wijzen op veranderingen in het grondwaterpeil of instabiliteit in de ondergrond.
Zichtbare verschuivingen in de bouwconstructie: Bijvoorbeeld als een deel van het huis iets lager of hoger ligt dan de rest.

Als je deze symptomen herkent, is het verstandig om contact op te nemen met een vakman zoals een bouwkundig adviesbureau of een taxateur. Ze kunnen een inspectie uitvoeren en eventueel een ondergrondsonderzoek laten doen.

Kaarten en datasets: Wat is beschikbaar?

Deze kaarten en datasets worden gebruikt om funderingsproblematiek landelijk in kaart te brengen en te begrijpen. Ze zijn niet alleen bedoeld voor woningeigenaren, maar ook voor gemeentes, bouwbedrijven en overheden die verantwoordelijk zijn voor woningbouw en infrastructuur.

Kaart ‘Gebieden met kwetsbare fundering door droogte’

Deze kaart, die beschikbaar is via de Atlas Leefomgeving, toont gebieden waar de combinatie van bodemsamenstelling en lage grondwaterstand leidt tot funderingsproblemen. In het Rijnmondgebied en de Zaanstreek zijn dergelijke problemen al opgetreden. De kaart is gemaakt door het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) in samenwerking met Fundermaps.

De kaart is gebaseerd op diverse datasets, waaronder satellietdata over verzakking van panden op landelijk niveau. Ook worden meldingen van woningeigenaren gebruikt om schadegebieden in kaart te brengen. Een nieuwere kaart is momenteel in ontwikkeling, die meer informatie zal bevatten over het type fundering, de bouwjaar en andere relevante variabelen.

Indicatieve aandachtsgebieden voor funderingsproblematiek

Deze kaart, beschikbaar via de data.overheid.nl, toont het aantal woningen met een bouwjaar voor 1970 in regio’s met een minder draagkrachtige bodem. Het doel is om aandacht te vragen voor mogelijke funderingsproblemen bij oudere woningen. De kaart geeft geen uitspraken over de exacte staat van funderingen, maar is een indicatie van waar verdere inspectie en onderzoek mogelijk zijn.

Meldingenkaart van het KCAF

Deze kaart, die beschikbaar is via de website van het KCAF, toont hoeveel woningeigenaren in de afgelopen vijf jaar een melding hebben gedaan van funderingsschade. Hoe donkerder de kleur van een gemeente, hoe meer meldingen zijn gedaan. Deze kaart is een belangrijk instrument om schadegebieden visueel in kaart te brengen en om te begrijpen waar het probleem zich het meest voordoet.

Rol van klimaatverandering

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in de ontwikkeling van funderingsproblemen. Volgens Don Zandbergen van Fundermaps en KCAF is er sprake van extremer weer in Nederland: zowel langere droge perioden als heftigere regenbuien. Dit heeft invloed op het grondwaterpeil, wat direct betrekking heeft op de stabiliteit van houten funderingspalen.

Bij droge perioden daalt het grondwaterpeil, waardoor houten palen droogvallen en verrotten. Dit proces, bekend als paalrot, kan leiden tot verzakking van de fundering en schade aan het gebouw. In combinatie met warmere temperaturen versnelt dit proces zich, waardoor woningen in kwetsbare gebieden sneller risico lopen.

Bij regenachtige perioden daarentegen kan het grondwaterpeil weer stijgen, wat op korte termijn stabiliteit kan bieden, maar op lange termijn ook kan leiden tot bodemverzakking of instabiliteit in de ondergrond. Dit maakt het voor woningeigenaren des te moeilijker om te voorspellen of en wanneer funderingsproblemen zich zullen voordoen.

Wat kun je doen als woningeigenaar?

Als je vermoedt dat je woning risico loopt op funderingsproblemen, zijn er een aantal stappen die je kunt nemen:

Controleer of je woning op een houten paalfundering staat: Dit is meestal het geval als je woning voor 1970 is gebouwd. Je kunt dit controleren via de kaart van de Klimaateffectatlas, waar het percentage woningen met houten paalfundering per woonplaats is aangegeven.
Bekijk of je woning in een kwetsbaar gebied staat: Gebruik de kaarten van de Atlas Leefomgeving of de data.overheid.nl om te controleren of je woonplaats in een risicogebied valt.
Zoek naar tekenen van funderingsproblemen: Let op scheuren in muren, vochtproblemen in de kelder of veranderingen in de structuur van het huis.
Neem contact op met een vakman: Als je symptomen ziet, is het verstandig om contact op te nemen met een bouwkundig adviesbureau of een taxateur. Ze kunnen een inspectie uitvoeren en eventueel ondergrondsonderzoek laten doen.
Meld schade aan het KCAF: Als je schade hebt geregistreerd, kun je dit melden via de meldingenkaart van het KCAF. Dit helpt om landelijke trends in kaart te brengen en eventueel maatregelen te nemen.

De toekomst van funderingskaarten

Fundermaps is momenteel aan de slag met een nieuwe kaart die meer informatie zal bevatten over de fundering van individuele woningen in plaats van alleen gebieden. Deze kaart zal bijvoorbeeld aangeven hoe hoog een fundering is aangelegd, of of er sprake is van een combinatie van houten en betonnen palen. Ook zal AI worden ingezet om patronen te herkennen en risico’s te voorspellen op basis van satellietdata en meldingen van woningeigenaren.

De nieuwe kaart kan een waardevolle hulp zijn voor woningeigenaren die overwegen om te kopen of te verkopen in een kwetsbaar gebied. Het geeft een duidelijker beeld van het funderingsrisico van een specifieke woning, waardoor transacties beter geïnformeerd kunnen worden.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een complex en toenemend probleem in Nederland, met verregaande gevolgen voor woningeigenaren, bouwbedrijven en gemeentes. Door klimaatverandering en veranderende bodemomstandigheden is het aantal woningen met funderingsrisico’s gestegen, waardoor het belang van kaarten en datasets groeit. Deze kaarten helpen om risicogebieden in kaart te brengen, maar ook om te begrijpen hoe funderingsproblemen zich ontwikkelen en hoe ze kunnen worden beheerst.

Voor woningeigenaren is het belangrijk om bewust te zijn van de risico’s in hun woonomgeving, en actie te nemen als ze tekenen van funderingsproblemen herkennen. Voor professionals in de bouw- en woningsector is het eveneens belangrijk om op de hoogte te blijven van de nieuwste kaarten en onderzoeken, zodat ze betere keuzes kunnen maken bij de bouw of renovatie van woningen.

Door samenwerking tussen overheden, kenniscentra en woningeigenaren kan funderingsproblematiek in de toekomst beter worden begrepen en beheerst.