Funderingsproblemen: oorzaken, herkenning en herstelmethoden

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

Een stabiele fundering is de basis van elk huishouden, doch funderingsproblemen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren en ernstige schade veroorzaken. De oorzaken variëren van natuurlijke bodemveranderingen tot verouderde bouwmethoden en verbouwingen. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de meest voorkomende oorzaken van funderingsproblemen, hoe je deze kunt herkennen, en welke herstelmethoden beschikbaar zijn. Het artikel richt zich op zowel huiseigenaren als constructieve professionals, met het doel om inzicht te geven in de complexiteit van funderingsproblematiek en mogelijke oplossingen.

Oorzaken van funderingsproblemen

1. Bodemdaling en klimaatverandering

Bodemdaling is een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in Nederland, met name in West- en Noord-Nederland. Gebieden met veen- en kleigronden zijn hierbij het gevoeligst. Deze bodemdaling kan leiden tot het droog komen van houten funderingspalen, waardoor paalrot kan ontstaan. Paalrot ontstaat doordat schimmels zich ontwikkelen wanneer de palen voldoende zuurstof krijgen. Deze schimmels zijn gevaarlijk voor de structuur van de fundering, omdat ze de houten palen doen vergaan.

Klimaatverandering speelt hierbij een grote rol. Veranderingen in het klimaat, zoals aanhoudende droogteperiodes, hoosbuien, en stijgende zeespiegels, beïnvloeden het grondwaterpeil. Deze veranderingen kunnen de stabiliteit van funderingen ondermijnen. De Vereniging Eigen Huis wijst erop dat klimaatverandering verantwoordelijk is voor toenemende funderingsproblemen in vele woningen. Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen momenteel tussen de 487 duizend en 537 duizend panden verhoogd risico op verzakking door droogte. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs oplopen tot 687 duizend.

2. Houten paalfunderingen

Houten paalfunderingen zijn vooral gevoelig voor schommelingen in het grondwaterpeil. De meest voorkomende problemen zijn paalrot en paalpest. Paalrot treedt op wanneer houten funderingspalen, die normaal onder het grondwater moeten staan, droog komen te liggen en worden aangetast door schimmels. Dit gebeurt vaak wanneer het grondwaterpeil dalen, wat de palen blootstelt aan zuurstof. Het proces van rotting kan in enkele maanden beginnen en leidt uiteindelijk tot funderingsproblemen.

Paalpest is een andere vorm van schade aan houten funderingspalen. Deze schade wordt veroorzaakt door bacteriën, vooral bij grenenhouten palen. Het is mogelijk dat paalpest optreedt zelfs als de palen onder water staan. Dit maakt houten paalfunderingen extra kwetsbaar en vereist regelmatig onderzoek om schade vroegtijdig op te sporen.

3. Negatieve kleef

Negatieve kleef is een specifieke vorm van funderingsprobleem die voorkomt wanneer zware kleilaag inklinkt en vast blijft kleven aan de funderingspalen. Deze combinatie kan de palen naar beneden trekken, wat resulteert in verzakking van de woning. Het effect van negatieve kleef is vaak langzaam, maar het kan geleidelijk leiden tot aanzienlijke schade. Dit fenomeen is vooral aanwezig in gebieden met zware kleigronden en vereist aandacht bij funderingontwerp en -onderhoud.

4. Constructiefouten bij bouw

Constructieve fouten tijdens de bouw zijn een verwaarloosde bron van funderingsproblemen. Deze fouten kunnen zich jaren na de bouw manifesteren. Typische fouten zijn het gebruik van te weinig of te korte palen, of het plaatsen van de fundering op een te dunne zandlaag. Deze keuzes kunnen leiden tot onvoldoende ondersteuning van de woning, wat in de loop van de tijd funderingsproblemen veroorzaakt. Het is daarom belangrijk om tijdens de bouw aandacht te besteden aan de juiste funderingkeuzes en ondergrondanalyse.

5. Veranderingen in gebouwbelasting

Veranderingen in gebouwbelasting, zoals verbouwingen en aanbouwen, kunnen het gewicht van de woning verhogen, wat de bestaande fundering kan overbelasten. Deze extra belasting kan leiden tot ongelijkmatige belastingen, wat op lange termijn funderingsproblemen kan veroorzaken. Het is daarom aan te raden om bij dergelijke verbouwingen een funderingsanalyse door te voeren om mogelijke risico’s te identificeren.

6. Fundering ‘op staal’

Woningen die gefundeerd zijn ‘op staal’ zijn niet volledig veilig voor funderingsproblemen. Deze funderingsmethode betreft het directe ontwikkelen op een stevige ondergrond, zonder gebruik van paalen. Veranderingen in het grondwaterpeil of ongelijkmatige belasting, bijvoorbeeld door aanbouwen, kunnen tot problemen leiden. Hoewel fundering op staal sterker kan zijn dan houten paalfunderingen, is het niet volledig immune voor schade. Het is daarom belangrijk om bij dergelijke woningen ook op funderingsproblemen te letten, met name in risicogebieden.

7. Overige factoren

Naast de hierboven genoemde oorzaken zijn er ook andere factoren die funderingsproblemen kunnen veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn plantenwortels, die funderingen kunnen beschadigen door fysieke druk, en trillingen, die veroorzaakt kunnen worden door verkeer of bouwwerkzaamheden. Deze trillingen kunnen de bodemstructuur verstoren en funderingsproblemen veroorzaken. Het is daarom belangrijk om bij het ontwerp van een woning ook rekening te houden met deze externe factoren.

Herkenning van funderingsproblemen

Funderingsproblemen worden vaak pas opgemerkt wanneer aanzienlijke schade is ontstaan. Het is daarom belangrijk om te weten welke signalen kunnen wijzen op funderingsproblemen. De volgende alarmbellen moeten worden opgemerkt:

Scheuren in muren, vooral diagonale scheuren vanuit hoeken van ramen of deuren. Deze scheuren wijzen vaak op ongelijkmatige verzakking van de fundering.
Klemmende deuren en ramen die voorheen probleemloos openden. Dit kan wijzen op veranderingen in de structuur van het huis, veroorzaakt door funderingsproblemen.
Ongelijkmatige vloeren waar een bal vanzelf naar één kant rolt. Dit is een duidelijk teken van verzakking of verplaatsing van de fundering.
Zichtbare ruimtes tussen plafond en muren of tussen plinten en vloeren. Deze ruimtes wijzen op structuurverplaatsingen, die vaak veroorzaakt worden door funderingsproblemen.
Vocht in de kruipruimte dat de fundering kan aantasten. Vocht kan schimmels en bacteriën aanvatten, wat de fundering kan verzwakken.

Deze signalen beginnen vaak subtiel, maar worden mettertijd duidelijker. Hoe eerder funderingsproblemen worden herkend, hoe beperkter de schade en de kosten van herstel blijven.

Herstelmethoden voor funderingsproblemen

Bij het vermoeden van funderingsproblemen is het van groot belang om onmiddellijk een deskundige in te schakelen voor een grondig onderzoek. Een bouwkundige keuring kan niet alleen de oorzaak vaststellen, maar ook de meest geschikte herstelmethoden voorstellen. Er zijn verschillende methoden om funderingsproblemen te herstellen, afhankelijk van de oorzaak van de problemen:

Paalkopverlaging met betonnen opzetstuk: Bij paalfunderingen worden paalkoppen afgezaagd en vervangen door betonnen opzetstukken om de paal op de juiste hoogte te brengen.
Nieuwe palen naast de oude palen plaatsen: Nieuwe palen worden naast oude geplaatst en met de oude verbonden via injectie.
Grondversterking: Bij problemen met de ondergrond kan de bodem versterkt worden met materialen zoals beton of zand om de stabiliteit te herstellen.
Herlegging van de fundering: In ernstige gevallen kan de fundering volledig herlegd worden. Dit is een complexe en dure procedure, maar vaak noodzakelijk bij aanzienlijke schade.

De keuze van de meest geschikte herstelmethode hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van de funderingsproblemen, de toestand van de woning, en de financiële mogelijkheden van de eigenaar. Het is daarom belangrijk om een professionele keuring door te voeren voordat er besloten wordt over herstelmaatregelen.

Nationale aanpak van funderingsproblematiek

De Vereniging Eigen Huis pleit al enige jaren voor een sterke nationale aanpak van funderingsproblematiek. Volgens de vereniging moet er meer informatie beschikbaar komen voor (aspirant) kopers, om hen te beschermen tegen een miskoop. Bovendien moeten mensen met bestaande funderingsproblemen écht geholpen worden. Huiseigenaren dragen nu onterecht alleen de lasten, terwijl ze geen invloed hebben op de oorzaak: klimaatverandering en (grond)waterbeheer. Te lage waterstanden hebben in steeds meer gebieden verzakkende huizen tot gevolg. De kosten van het herstellen van de fundering moeten eerlijk verdeeld worden tussen de overheid en huiseigenaren.

Er is nu geen verzekering die deze kosten dekt, dus het is belangrijk dat er een nationaal plan komt om dit probleem aan te pakken. In 2021 heeft Vereniging Eigen Huis, samen met relevante partners, het manifest 'Deltaplan funderingsschade' aan politiek Den Haag aangeboden, waarin wordt aangedrongen op een regierol voor het Rijk.

Risicogebieden en herkenning

Het landelijk loket funderingsproblematiek van het KCAF maakt inzichtelijk waar in Nederland funderingsproblemen voorkomen. Middels een kaart is het mogelijk om te zien welke gemeenten het hoogste risico lopen. Hoe donkerder de kleur van de gemeente, hoe meer woningeigenaren de afgelopen vijf jaar een melding deden over funderingsschade. Deze kaart is een waardevol instrument voor huiseigenaren om in te zien of ze in een risicogebied wonen.

Bij funderingsproblemen is het belangrijk om actie te ondernemen tot funderingsherstel van de woning. Hiermee wordt de veiligheid en duurzaamheid van de eigen woning bewaakt en wordt de woning weer toekomstbestendig. Het is daarom aan te raden om regelmatig een funderingsonderzoek te laten uitvoeren, met name in risicogebieden.

Conclusie

Funderingsproblemen zijn complexe kwesties die vaak jarenlang onherkend kunnen blijven tot aanzienlijke schade is ontstaan. De oorzaken variëren van natuurlijke bodemveranderingen tot verouderde bouwmethoden en verbouwingen. Het herkennen van funderingsproblemen is daarom van groot belang, met name in risicogebieden. Door te letten op duidelijke signalen zoals scheuren in muren, klemmende deuren en ongelijkmatige vloeren, kunnen funderingsproblemen vroegtijdig ontdekt worden. Bij het vermoeden van funderingsproblemen is het belangrijk om onmiddellijk een deskundige in te schakelen voor een grondig onderzoek. De keuze van de meest geschikte herstelmethode hangt af van verschillende factoren, zoals de aard van de funderingsproblemen en de financiële mogelijkheden van de eigenaar. Bovendien is een nationale aanpak van funderingsproblematiek nodig om huiseigenaren te beschermen tegen ongewenste lasten en om woningen weer toekomstbestendig te maken.