Funderingsrisicogebieden in Nederland: Oorzaken, Locaties en Herkenning van Funderingsproblemen

Inleiding

In Nederland is de fundering van een woning van cruciaal belang voor de stabiliteit van het gebouw. Wanneer de grond onder het fundament instort of verandert, kan dit leiden tot schade aan muren, vloeren en andere constructieve elementen van het huis. In recente jaren zijn funderingsproblemen steeds urgenter geworden, vooral vanwege klimaatverandering, dalende grondwaterstanden en oude funderingstechnieken.

Bekende risicogebieden voor funderingsproblemen zijn verspreid over het land, vooral in regio’s met veengrond, kleigrond of houten paalfunderingen. Voor woningeigenaren is het daarom belangrijk om te weten of hun woning zich in een van deze risicogebieden bevindt. In dit artikel worden de oorzaken van funderingsproblemen toegelicht, de bekende risicogebieden in Nederland beschreven, en worden de signalen besproken die wijzen op mogelijke funderingsproblemen.

Daarnaast worden tools en kaarten besproken die helpen bij het identificeren van funderingsrisicogebieden. Het artikel biedt daarmee een overzicht dat zowel voor woningeigenaren als voor professionals in de bouw- en woningmarkt relevant is.

Oorzaken van funderingsproblemen

Funderingsproblemen ontstaan doorgaans als gevolg van veranderingen in de bodem, die op hun beurt worden beïnvloed door factoren zoals klimaatverandering en oude bouwmethoden. De volgende oorzaken spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van funderingsproblemen:

1. Zakkende grondwaterstanden

Een daling van de grondwaterstand kan leiden tot bodeminklinking, waarbij de bodem zich ineenklapt of vermindert in volume. Dit heeft directe gevolgen voor de stabiliteit van funderingen, vooral wanneer die op veen- of kleigrond zijn gelegd. De combinatie van droogte en dalende grondwaterstand versterkt het risico op funderingsproblemen.

2. Bouw op veen- of kleigrond

Veen- en kleigrond zijn zettingsgevoelig. Bij droogte krimpt de bodem, wat leidt tot funderingsschade. Deze grondtypes zijn typisch voor regio’s in het noord- en zuiden van Nederland, zoals de Zaanstreek, Waterland en de Goudse streek. In dergelijke gebieden is het gebruik van houten paalfunderingen gebruikelijk, waardoor het risico op paalrot en funderingsschade extra groot is.

3. Houten paalfunderingen

Houten paalfunderingen zijn vaak te vinden in historische stadsdelen en gebieden met veen- of kleigrond. Deze paalfunderingen zijn ontworpen om het gewicht van het gebouw te dragen, maar zijn kwetsbaar bij droogte. Als de grondwaterstand daalt, droogt de bodem uit en kunnen de houten palen gaan rotten. Dit leidt op de langere termijn tot funderingsproblemen.

4. Bodeminklinking en droogte

De combinatie van droogte en veranderende klimaatomstandigheden verergert funderingsproblemen. Droogte leidt tot een vermindering van de grondwaterstand, wat op zijn beurt weer leidt tot bodeminklinking. In bepaalde regio’s, zoals Friesland en Groningen, zijn woningen verhoogd in risico door deze effecten.

5. Klimaatverandering

De veranderingen in klimaatpatronen, zoals langdurige droge zomers en extreme weersomstandigheden, hebben een directe impact op de stabiliteit van funderingen. De droge zomers versterken de zettingsgevoeligheid van de bodem, terwijl extreme regenval kan leiden tot bodemverplaatsing en verzwakte funderingen.

Bekende funderingsrisicogebieden in Nederland

In Nederland zijn er diverse regio’s waar funderingsproblemen regelmatig voorkomen. Deze gebieden zijn vaak aangeduid als aandachts- of risicogebieden. De meest bekende zijn:

1. Zaanstreek en Waterland (Noord-Holland)

In deze regio zijn typische funderingstechnieken gebaseerd op veen- en houtpalefunderingen. De droge jaren hebben het risico op funderingsproblemen verder versterkt, vooral in de historische stadsdelen.

2. Gouda, Alphen aan den Rijn en Krimpenerwaard (Zuid-Holland)

In deze gebieden zijn veen- en kleigronden vaak de oorzaak van funderingsschade. De combinatie van zettingsgevoelige bodems en oude funderingstechnieken zorgt voor een verhoogd risico op schade.

3. Delft, Rotterdam en Schiedam

Deze steden zijn gekenmerkt door oude woningen met houten paalfunderingen. De bodems zijn zettingsgevoelig, wat het risico op funderingsproblemen verder verhoogt. Daarnaast zijn de droge jaren een aanvullende factor in het ontstaan van schade.

4. Laaggelegen delen van Friesland en Groningen

In deze regio’s lopen woningen verhoogd risico op verzakking door droogte en dalende grondwaterstanden. De bodems zijn zettingsgevoelig en de funderingen zijn vaak ouder, wat het risico op schade verder vergroot.

5. Amsterdam (oude stadsdelen)

De historische stadsdelen van Amsterdam zijn gebouwd op houten paalfunderingen. De droogte en klimaatverandering versterken het risico op funderingsproblemen. Deze stadsdelen zijn daarom vaak getroffen door funderingsschade.

6. Utrecht en Oudewater

In deze steden is sprake van oude funderingstechnieken en kwetsbare bodems. De combinatie van oude funderingen en veranderende klimaatomstandigheden leidt tot verhoogd risico op schade.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Funderingsproblemen ontstaan vaak langzaam en zijn daarom niet altijd direct zichtbaar. Toch zijn er een aantal signalen die wijzen op mogelijke funderingsproblemen. Deze signalen zijn zowel visueel als functioneel zichtbaar:

1. Visuele signalen

• Scheuren in muren of plafonds: Brede of verticale scheuren in muren of plafonds zijn een duidelijk teken van funderingsproblemen.
• Scheefstaande deuren en ramen: Als deuren en ramen scheef of moeilijk open- of dichtgaan, kan dit wijzen op instorting van de fundering.
• Scheuren in voegen tussen muren en vloeren: Deze scheuren kunnen wijzen op beweging in de fundering.
• Verhoogde vochtproblemen in ondergrondse ruimtes: Als bijvoorbeeld een kelder nat wordt of vochtige plekken vertoont, kan dit wijzen op veranderingen in de grondwaterstand.

2. Functionele signalen

• Niet gelijk liggende vloeren: Als vloeren kantelen of niet gelijk liggen, kan dit wijzen op funderingsproblemen.
• Scheef liggende wanden: Wanden die scheef of verdraaid lijken, kunnen wijzen op instorting van de fundering.
• Verhoogde slijtage van vloeren en wanden: Als vloeren of wanden vaker slijten of beschadigd raken, kan dit wijzen op beweging in de fundering.

3. Andere signalen

• Nieuwe of veranderde geluiden in het huis: Klikken, kraken of andere geluiden kunnen wijzen op beweging in de fundering.
• Scheuren in funderingsplaten: Als er scheuren in de funderingsplaten zijn, is dit een directe aanwijzing voor funderingsproblemen.

Het herkennen van funderingsproblemen is belangrijk om schade op tijd te detecteren en herstel te kunnen voorkomen of beperken. Vroegtijdige herkenning van funderingsproblemen kan leiden tot minder kosten en minder schade in de langere termijn.

Tools en kaarten om risicogebieden te identificeren

Voor wie wil weten of hun woning in een funderingsrisicogebied staat, zijn er verschillende tools en kaarten beschikbaar. Deze tools zijn nuttig voor woningeigenaren, makelaars, bouwbedrijven en overheidsinstellingen.

1. Funderingsviewer

De Funderingsviewer, ontwikkeld door Sweco, maakt risicogebieden voor funderingsproblemen inzichtelijk. Het is gebaseerd op gegevens van Deltares en TNO. Deze tool biedt een visuele weergave van de risicogebieden in Nederland.

2. Indicatieve funderingsviewer van KCAF

Deze kaart geeft een visuele weergave van de risicogebieden op basis van meldingen van funderingsschade. Hoe donkerder de kleur van de gemeente, hoe meer woningeigenaren de afgelopen vijf jaar een melding deden over funderingsschade. Op de website van KCAF kun je ook inzoomen op de kaart.

3. FunderMaps

Voor NWWI-taxaties is de FunderMaps-database nu de standaard. Deze database bevat gegevens over ongeveer 500.000 woningen met funderingsproblemen of risico’s. Het is een nuttig hulpmiddel voor wie wil weten of hun woonplaats in een risicogebied ligt.

4. Klimaateffectatlas

Deze atlas bevat informatie over bodemtype en risicogebieden in Nederland. Het is een nuttig hulpmiddel voor wie wil weten of hun woonplaats in een risicogebied ligt. De atlas helpt bij het begrijpen van de impact van klimaatverandering op de fundering van woningen.

Deze tools zijn niet alleen nuttig voor woningeigenaren, maar ook voor makelaars, bouwbedrijven en overheidsinstellingen die willen weten waar funderingsproblemen voorkomen en hoe deze kunnen worden voorkomen of hersteld. Het gebruik van deze tools kan leiden tot betere beslissingen bij het kopen, bouwen of verbouwen van woningen.

Funderingsproblemen in minder zettingsgevoelige gebieden

Niet alleen de zettingsgevoelige gebieden zijn getroffen door funderingsproblemen. Ook in minder zettingsgevoelige gebieden, zoals blauwe en gele gebieden, zijn meldingen van funderingsschade gedaan. Deze gebieden zijn vaak gekenmerkt door kleigrond in de bovengrond. Het aantal woningen in dit gebied is veel groter, maar we hebben geen inzicht in hoeveel woningen in dit gebied op staal of op palen staan. Huizen in dit gebied op palen lopen een minder groot risico, behalve als een aanbouw anders is gefundeerd dan het hoofdgebouw.

Conclusie

Funderingsproblemen zijn in Nederland steeds urgenter, met name in het licht van klimaatverandering en dalende grondwaterstanden. Oude funderingstechnieken, zoals houten paalfunderingen, en kwetsbare bodems zoals veen- en kleigrond, verhogen het risico op funderingsschade. Bekende risicogebieden zijn verspreid over heel het land, met name in de westelijke en noordelijke regio’s.

Het herkennen van funderingsproblemen is belangrijk om schade op tijd te detecteren en herstel te kunnen voorkomen of beperken. Voor wie wil weten of hun woning in een funderingsrisicogebied staat, zijn er verschillende tools en kaarten beschikbaar. Informatie en vroegtijdige actie zijn hier het sleutelwoord.

Funderingsproblemen zijn complex en vereisen een goed begrip van de bodem, de fundering en de klimaatfactoren. Voor woningeigenaren is het daarom belangrijk om bewust te zijn van de risicogebieden en de signalen van funderingsproblemen. Voor professionals in de bouw- en woningmarkt is het eveneens belangrijk om deze risicogebieden te begrijpen en te communiceren met woningeigenaren om schade te voorkomen of te beperken.

Bronnen

1. Funderingsrisicogebieden in Nederland - De Margaretha
2. Funderingsrisicogebieden in Nederland - Echt Gekeurd
3. Funderingsproblemen: risicogebieden en herkenning - Eigenhuis
4. Dit zijn de risicogebieden voor funderingsproblemen - Sweco