Funderingsproblematiek en bodemdaling: technisch complex en financieel urgente kwestie

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingsproblematiek en bodemdaling zijn onderwerpen die steeds vaker de media bereiken, en terecht. Tijdens uitzendingen van zowel het NOS Journaal als RTL Nieuws zijn deze kwesties in de afgelopen tijd herhaaldelijk behandeld. De aandacht voor bodemdaling in stedelijke gebieden is welkom, gezien het onderwerp lang genoeg in de schaduw heeft gestaan. De fundering van een woning is immers cruciaal voor de duurzaamheid en veiligheid ervan, en funderingsproblematiek kan leiden tot aanzienlijke schade en financiële lasten voor eigenaren.

De funderingsproblematiek is technisch complex en hangt af van vele factoren, zoals de grondsoort, het grondwaterpeil, de bouwjaars en de onderhoudshistorie van het gebouw en de omgeving. Klimaatverandering speelt hierbij een rol, evenals de staat van wegen en infrastructuur. Er is sprake van een gevoelige balans tussen bouwtechniek, onderhoud en milieuinvloeden. Bovendien is de financiële impact groot: herstel van funderingen kan gemiddeld 80.000 euro kosten, zoals vermeld door Dick de Jong van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF).

In dit artikel worden de oorzaken, gevolgen, huidige toestand en mogelijke oplossingen voor funderingsproblematiek en bodemdaling besproken, met aandacht voor de rol van de overheid, woningcorporaties en verzekeraars. Het artikel is gebaseerd op informatie uit meerdere bronnen, waaronder uitzendingen van RTL Nieuws en rapporten van het KCAF, het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling en andere deskundigen.

Oorzaken en aard van funderingsproblematiek

Grondsoort en grondwater

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblematiek is de grondsoort. In Nederland is de ondergrond vaak van een zachte aard, zoals klei, veen of zand. Deze grondsoorten reageren gevoelig op veranderingen in het grondwaterpeil. Bij droogte zakt het grondwaterpeil en kan de grond ineenkrimpen, waardoor de fundering van een woning zich daarmee meesleurt. Dit fenomeen wordt aangeduid als bodemdaling.

De droogte van de afgelopen jaren heeft hierin een duidelijke rol gespeeld. Volgens het KCAF is de klimaatverandering een factor die de problematiek verergert. De combinatie van droogte en een lager grondwaterpeil heeft geleid tot een toename in funderingsproblemen, vooral in gebieden met veen- of kleigrond. Deze zachte grondsoorten zijn niet geschikt voor zware belasting en kunnen dus snel verzakken.

Bouwjaar en funderingstype

Het bouwjaar van een woning is een belangrijk indicatiepunt voor funderingsproblematiek. In het algemeen is er sprake van een verhoogd risico bij woningen gebouwd voor 1970. Dit is echter niet een hard en vast jaartal; het varieert per gebied en type bebouwing. Er zijn woningen uit 1950 met betonpalen die geen verhoogd risico lopen op droogstand, maar wel op negatieve kleef.

De funderingstype speelt een rol bij de mate waarin een woning gevoelig is voor bodemdaling. Woningsfunderingen kunnen bijvoorbeeld bestaan uit palen, platen of gewone funderingen. Palenfunderingen zijn in principe minder gevoelig, omdat ze dieper zitten in de ondergrond. Toch zijn er gevallen waarin ook palenfunderingen schade oplopen, bijvoorbeeld als het grondwaterpeil daalt en de palen niet voldoende steun krijgen van de omringende grond.

Onderhoud en infrastructuur

Onderhoud van wegen en infrastructuur speelt ook een rol in funderingsproblematiek. De staat van wegen en de mate waarin deze onderhouden worden, beïnvloeden het grondwaterpeil en dus de stabiliteit van de ondergrond. Slecht onderhouden wegen kunnen leiden tot infiltratieproblemen, waarbij water niet goed doorlaatbaar is. Dit kan ertoe leiden dat het grondwaterpeil lager komt te liggen en de ondergrond dus gevoeliger wordt voor bodemdaling.

De funderingsproblematiek is dus een complexe kwestie, waarin diverse factoren samenspelen. Het is niet enkel een kwestie van de fundering zelf, maar ook van de ondergrond, het klimaat en het onderhoud van de omgeving. Deze samenhang maakt het moeilijk om funderingsproblematiek aan te pakken op een uniforme manier. Het vereist een gedetailleerde benadering per gebied en woning.

Gevolgen en financiële impact

Schade en onderhoudsbehoefte

Funderingsproblematiek leidt vaak tot zichtbare schade aan de woning, zoals scheuren in muren, daken of fundamenten. Deze schade kan zowel esthetisch als functioneel van aard zijn. In ernstige gevallen kan een woning zelfs onbewoonbaar raken of gevaarlijk worden.

De schade is vaak het gevolg van een langzaam proces van bodemdaling. Eigenaren merken dit vaak pas als de schade al jaren aan de gang is. Dick de Jong benadrukt dat mensen vaak te laat reageren. "Ze wachten te lang en de schade loopt op," zegt hij. Dit betekent dat funderingsproblematiek vaak niet wordt opgemerkt op tijd, waardoor de herstelkosten aanzienlijk stijgen.

Financiële gevolgen

De financiële impact van funderingsproblematiek is groot. Volgens Dick de Jong kost het herstellen van een fundering gemiddeld ongeveer 80.000 euro. Voor een eigenaar is dit een aanzienlijke som, vooral gezien het feit dat funderingsproblemen vaak niet voorzien zijn in de verkoop of in verzekeringen.

Een mogelijke oplossing is een landelijk fonds dat eigenaren kunnen helpen bij de herstelkosten. Het KCAF pleit samen met woningcorporaties en verzekeraars voor zo’n fonds. Volgens Van Lier zou een fonds kunnen zorgen voor een eerlijke verdeling van de kosten, waarbij de overheid een rol speelt. De overheid is immers verantwoordelijk voor de grond onder een huis, en dus ook voor de stabiliteit ervan.

Politieke aandacht

De funderingsproblematiek heeft ook politieke aandacht gekregen. Een rapport van topambtenaren, opgesteld in opdracht van het kabinet, onderstreept de urgentie van het probleem. Het rapport pleit voor een landelijke aanpak en een structureel budget van ongeveer 1 miljard euro per jaar, gedurende 10 tot 12 jaar. De huidige toezegging van het kabinet is echter 76 miljoen euro over vier jaar, wat volgens de auteurs van het rapport niet voldoende is.

Zowel de topambtenaren als de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) waarschuwen dat zonder landelijke regie een tweede ‘Groningen’ dreigt – een verwijzing naar de gaswinning in Groningen die leidde tot schade en verlies aan woningen. De funderingsproblematiek is dus niet alleen een technische kwestie, maar ook een politieke en maatschappelijke, die aandacht en actie vereist.

Huidige toestand en maatregelen

Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling

Het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling (NKP Bodemdaling) speelt een belangrijke rol in het onderzoek en de kennisdeling rondom bodemdaling. Het programma richt zich op het begrijpen van de processen die leiden tot bodemdaling, het ontwikkelen van maatregelen om dit te voorkomen en het verbeteren van de communicatie met eigenaren en professionals.

Het NKP Bodemdaling heeft al een aantal Q&A-documenten opgesteld om de kennis over bodemdaling te delen. Deze documenten zijn bedoeld voor eigenaren, woningcorporaties, bouwbedrijven en andere betrokken partijen. Ze bevatten uitleg over de oorzaken van bodemdaling, de risico’s per grondsoort en de beschikbare maatregelen om schade te voorkomen of te herstellen.

Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF)

Het KCAF is een ander centraal instituut dat zich richt op funderingsproblematiek. Het centrum werkt aan het verbeteren van de kennis, het ontwikkelen van aanpakken en het bevorderen van samenwerking tussen verschillende partijen. Het KCAF biedt ook praktische informatie op zijn website, zoals voorbeelden van funderingsproblematiek, herstelmaatregelen en financieringsopties.

Een van de voornaamste doelstellingen van het KCAF is het verminderen van het taboe rondom funderingsproblematiek. Dick de Jong benadrukt dat eigenaren vaak aarzelen om funderingsproblemen te erkennen of te melden. Dit leidt tot vertraging in het herstel en verhoogde kosten. Het KCAF probeert dit taboe te doorbreken door open en eerlijke communicatie over de oorzaken en gevolgen van funderingsproblematiek.

Verantwoordelijkheid van de overheid

De overheid speelt een cruciale rol in de funderingsproblematiek. Het beheer van grondwaterstanden, het onderhoud van wegen en infrastructuur en de regelgeving rondom bouw en fundering zijn allemaal domeinen waarin de overheid actief is. Van den Bemt benadrukt dat de overheid verantwoordelijk is voor de grond onder een woning en daarom ook verantwoordelijk voor eventuele schade die ontstaat als gevolg van bodemdaling of funderingsproblematiek.

Een landelijke aanpak is daarom noodzakelijk. Dit betekent dat de overheid structureel moet investeren in herstelmaatregelen, onderhoud van infrastructuur en het verbeteren van kennisdeling. De overheid moet ook samenwerken met woningcorporaties, verzekeraars en eigenaren om de financiële lasten eerlijk te verdelen en de schade zo snel mogelijk te herstellen.

Rol van woningcorporaties en verzekeraars

Woningcorporaties en verzekeraars zijn ook betrokken bij de funderingsproblematiek. Woningcorporaties zijn verantwoordelijk voor het onderhoud van hun woningen en kunnen een rol spelen in het voorkomen van funderingsproblemen. Ze kunnen bijvoorbeeld investeren in herstelmaatregelen of in het verbeteren van het grondwaterbeheer.

Verzekeraars zijn verantwoordelijk voor het afdekken van schade die ontstaat als gevolg van funderingsproblematiek. Echter, funderingsproblemen worden vaak niet voorzien in de verzekeringen, wat betekent dat eigenaren vaak zelf opdraaien voor de herstelkosten. Het KCAF pleit daarom voor een landelijk fonds dat eigenaren kan helpen bij de financiering van herstelmaatregelen.

Mogelijke oplossingen en toekomstige richting

Financiering en herstel

Een van de belangrijkste oplossingen voor funderingsproblematiek is een landelijk fonds. Dit fonds zou eigenaren kunnen helpen bij de financiering van herstelmaatregelen, waardoor de financiële lasten eerlijker worden verdeeld. Het KCAF benadrukt dat een landelijk fonds nodig is om een miljardenprobleem op te lossen, aangezien individuele eigenaren niet in staat zijn om de herstelkosten zelf op te draaien.

Bij het opstellen van dergelijke een fonds is het belangrijk om rekening te houden met de kosten van herstelmaatregelen. Deze variëren per woning en per gebied, afhankelijk van de omstandigheden van de ondergrond, het bouwjaar en de aard van de schade. Een fonds moet daarom flexibel zijn en aangepast kunnen worden aan de specifieke situatie van een woning.

Preventie en onderhoud

Buiten herstelmaatregelen is het ook belangrijk om preventieve maatregelen te nemen. Dit betekent dat het grondwaterpeil moet worden onderhouden en dat wegen en infrastructuur regelmatig moeten worden onderhouden. Het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling en het KCAF werken samen aan het ontwikkelen van preventieve maatregelen, zoals het verbeteren van infiltratie en het herstel van grondwaterstanden.

Ook het bouwen en het verbouwen van woningen moet gebeuren met aandacht voor de funderingsproblematiek. Bouwbedrijven en architecten moeten ervoor zorgen dat nieuwe woningen zo worden gebouwd dat ze goed aansluiten bij de ondergrond en dat ze minder gevoelig zijn voor bodemdaling. Dit betekent dat er aandacht moet zijn voor de keuze van funderingstype, het gebruik van duurzame materialen en het ontwerp van de woning.

Samenwerking en landelijke regie

Een landelijke aanpak is niet mogelijk zonder samenwerking tussen verschillende partijen. De overheid, woningcorporaties, verzekeraars, bouwbedrijven en eigenaren moeten samenwerken om funderingsproblematiek aan te pakken. Dit betekent dat er een landelijke regie moet zijn, waarin alle partijen betrokken zijn en waarin beslissingen worden genomen op basis van een gezamenlijke visie en strategie.

De overheid moet hierbij een leidend rol spelen. Zij moet niet alleen investeren in herstelmaatregelen en onderhoud, maar ook regelgeving en beleid ontwikkelen die funderingsproblematiek voorkomt of vermijdt. Het is belangrijk dat de overheid snel actie onderneemt, aangezien de funderingsproblematiek urgent is en niet kan wachten op lange besluitvormingsprocessen.

Conclusie

Funderingsproblematiek en bodemdaling zijn complexe kwesties die technische, financiële en maatschappelijke aspecten bevatten. De aandacht voor deze problemen is toegenomen in de media, maar de situatie is nog lang niet opgelost. De oorzaken zijn diverse, variërend van de grondsoort en klimaatverandering tot het bouwjaar en het onderhoud van infrastructuur. De gevolgen zijn zowel materieel als financieel, met aanzienlijke kosten voor eigenaren en een urgentie die maatregelen vereist.

De huidige toestand is gecharacteriseerd door een tekort aan financiering, onvoldoende onderhoud en een gebrek aan samenwerking. Een landelijke aanpak is noodzakelijk, waarbij de overheid een leidend rol speelt, maar waarbij ook woningcorporaties, verzekeraars, bouwbedrijven en eigenaren betrokken moeten zijn. Het is belangrijk dat er snel actie wordt ondernomen, gezien de funderingsproblematiek urgent is en het risico op verder verlies groeit.

De toekomstige richting moet gericht zijn op preventie, herstel en financiering. Door samenwerking, onderhoud en investeringen kan funderingsproblematiek worden beheerst en voorkomen. Het is een uitdaging, maar met de juiste aanpak kan het probleem worden opgelost. De funderingsproblematiek is niet alleen een technische kwestie, maar ook een maatschappelijke, die aandacht, actie en samenwerking vereist.

Bronnen

nieuwe