Fundering Uitzetten: Diagonalen Controleeren en Precisie Bewaren in de Ruwbouw

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of verbouwen van een woning is het uitzetten van de fundering een essentieel stuk van de constructie. Het is de basis waarop het hele gebouw rust en bepalen dus de stabiliteit van het geheel. Een correct uitgezette fundering voorkomt later verzakkingen, scheuren en andere problemen. In dit artikel geven we een gedetailleerde uitleg over het uitzetten van de fundering, met aandacht voor het controleren van diagonalen, het gebruik van richtsnoeren, de rol van het peil en de werkvormen bij het inzetten van het bouwraam.

De informatie is gebaseerd op geverifieerde praktijkrichtlijnen van betrouwbare bronnen, zoals bouwbedrijven, bouwinfoportalen en overheidspagina’s die richtlijnen geven voor het bouwen en uitzetten van funderingen in Nederland en België.

Wat is het uitzetten van de fundering?

Het uitzetten van de fundering betekent dat de exacte ligging van het bouwwerk op de bouwplek wordt aangegeven. Dit gebeurt aan de hand van de maatvoeringtekening van het project. De fundering wordt op vaste grond geplaatst, meestal met een diepte van minstens 60 cm, en het is van essentieel belang dat de uitzetting nauwkeurig wordt gedaan. Hierbij is het controleren van de diagonalen tussen de hoeken een cruciale stap. Als de diagonalen even lang zijn, betekent dit dat de vierkante vorm van het bouwwerk correct is uitgezet.

Het bouwraam: startpunt van de uitzetting

Voor het uitzetten van de fundering wordt eerst een bouwraam opgericht. Het bouwraam bestaat uit piketten (50 x 50 x 1000 mm) en planken van ongeveer 100 of 120 mm breed en 20 mm dik. Tussen het bouwraam en het toekomstige bouwwerk moet voldoende werkruimte worden gelaten, namelijk ongeveer 1,30 tot 1,50 meter.

De bovenkant van het bouwraam is het zogenaamde peil, dat meestal 200 tot 300 mm boven de kruin van de straat ligt. Het peil is een belangrijke referentiehoogte, waarmee alle hoogtematen van het gebouw worden bepaald. Vanuit het peil worden de funderingsdiepten gemeten naar beneden en de verdiepingen naar boven.

Werkvorm bij het opzetten van het bouwraam

Zet eerst twee piketten op de hoeken van het bouwwerk.
Span een draad tussen deze piketten.
Sla tussen deze twee piketten de overige piketten met een afstand van 1,50 tot 2,00 meter.
Gebruik een waterpas, waterpasinstrument of laserapparaat om op de twee hoekpiketten het peil af te meten.
Span een draad op de hoogte van het afgetekende peil en neem dit peil over op alle andere piketten.
Bevestig de bouwplanken op de piketten met draadnagels. Houd de bovenkant van de planken precies gelijk met het peil.

Door een bouwraam op te zetten, wordt de exacte ligging van het bouwwerk in het terrein vastgelegd. Dit is een essentieel onderdeel van de ruwbouw en vormt de basis voor het uitzetten van de fundering.

Uitzetten van de hoeken met richtsnoeren

Nadat het bouwraam op staat, wordt het uitzetten van de hoeken van het bouwwerk aan de hand van richtsnoeren uitgevoerd. Dit is een klassieke methode die al jaren wordt gebruikt in de bouwsector.

Methode van het uitzetten van hoeken

Gebruik een maatvoeringtekening om de afmetingen van de gevels van het gebouw vast te leggen.
Plaats jalons (rood-witte ijzeren palen) op de hoeken van het bouwwerk.
Controleer of de hoeken haaks staan. Voor een eenvoudige woning kan een bouwhaak gebruikt worden. Bij complexere projecten is het gebruik van de stelling van Pythagoras aan te raden. Dit betekent dat bijvoorbeeld een driehoek met zijden van 3, 4 en 5 meter wordt aangelegd om de haakse hoek te verifiëren.
Span richtsnoeren tussen de hoeken en controleer of de diagonalen tussen de kruispunten even lang zijn. Dit is een belangrijk controlepunt om te verifiëren of het bouwwerk vierkant is uitgezet.

Belang van diagonale controle

Het controleren van de diagonalen is essentieel om ervoor te zorgen dat het bouwwerk in een vierkante vorm is uitgezet. Als de diagonalen even lang zijn, is de vorm van het bouwwerk correct. Als er een verschil is, betekent dit dat er een verkeerde hoek is uitgezet en dat het bouwwerk scheef staat.

Het gebruik van richtsnoeren helpt bij het bepalen van deze diagonalen. De richtsnoeren worden gespannen tussen de kruispunten en de lengte van de diagonalen gemeten. Als deze gelijk zijn, is de uitzetting correct.

Uitzetten van de fundering in de bouwput

Zodra de hoeken en richtsnoeren zijn uitgezet, kan de funderingssleuf worden aangelegd. Dit gebeurt in een bouwput, waarin de fundering op vaste grond komt. De diepte van de bouwput hangt af van de soort grond, maar moet altijd dieper zijn dan 60 cm, om de vorstgrens te ontwijken. De zijkanten van de bouwput worden schuin afgegraven, dit heet een talud. Het voorkomt dat de grond instort en zorgt voor veiligheid bij het werken in de sleuf.

Uitzetten in de funderingssleuf

De fundering staat op de bouwplanken aangegeven.
Dit punt wordt nu overgebracht naar de funderingssleuf.
Dit gebeurt door draden te spannen en het snijpunt loodrecht naar beneden te overbrengen.
Dit proces heet uitloden en wordt gedaan met een waterpas.
Het snijpunt wordt aangegeven met piketjes.

Het is belangrijk dat de fundering in de sleuf op de exacte positie komt. Dit zorgt ervoor dat het gebouw later horizontaal en verticaal correct staat.

Bekisting en wapening bij fundering

Als de grond niet voldoende stevig is, zoals bij zandgrond, is het noodzakelijk om een bekisting te maken. De bekisting bestaat uit houten platen die tegen de wanden van de sleuf worden gezet. Tussen deze platen worden houten balkjes geklemd om de vorm vast te houden.

Plaatsen van de bekisting

Zorg dat de bekistingwaterpas staat, zowel in breedte als in lengte en diagonaal.
De bovenzijde van de bekisting is de eigenlijke hoogte van de fundering.
Controleer regelmatig of de bekisting waterpas blijft tijdens het storten van het beton.

Wapening

Wapening in de fundering is belangrijk om scheuren te voorkomen. In twijfelgevallen is een lichte wapening in de lengterichting aan te raden, al is het niet altijd nodig op vaste grond. De wapening bestaat uit staafstaal dat in het beton wordt ingelegd.

Storten van het beton

Stort het beton in de funderingssleuf.
Verdeel het beton gelijkmatig en verdicht het met een trilnaald of met een stok.
Gebruik een rubberhamer om luchtbellen te verwijderen.
Strijk de bovenkant van de fundering gelijk met een raapbord of een rei.
Laat het beton 2 tot 3 uur rusten tot het begint te harden.
Maak aan de bovenzijde krassen van ongeveer 2 tot 5 mm diep om de hechting van de metselmortel te verbeteren.

Belang van het peil bij het uitzetten van de fundering

Het peil speelt een centrale rol in het uitzetten van de fundering. Het is de referentiehoogte vanaf waar alle hoogtematen van het bouwwerk worden gemeten. Het peil wordt meestal aangegeven door de gemeente of kan overgenomen worden van het huis van de buren. Het is belangrijk dat het peil nauwkeurig is aangelegd, omdat het de basis vormt voor de funderingsdieptes en de verdiepingen.

Uitzetten van de funderingsdiepte

Vanaf het peil worden de funderingsdieptes gemeten naar beneden.
De fundering moet minstens 60 cm diep zijn.
Bij zandgrond of andere losse grondsoorten kan de diepte groter zijn.
Zorg ervoor dat de fundering op vaste grond staat.

Diagonalen controleren: het essentiële controlepunt

Het controleren van de diagonalen is een essentieel onderdeel van het uitzetten van de fundering. Het zorgt ervoor dat het bouwwerk vierkant is uitgezet en dat er geen scheve hoeken ontstaan. Een correcte uitzetting voorkomt later problemen tijdens de bouw en zorgt voor een stabiel en duurzaam gebouw.

Hoe wordt dit gedaan?

Gebruik richtsnoeren om de diagonale lijnen tussen de hoeken van het bouwwerk aan te geven.
Meet de lengte van de diagonalen.
Als deze lengten gelijk zijn, is de uitzetting correct.
Als er een verschil is, moet de uitzetting aangepast worden.

Het gebruik van de stelling van Pythagoras is een betrouwbare methode om de hoeken te controleren. Door driehoeken van 3-4-5 meter te gebruiken, kan de hoek nauwkeurig worden bepaald.

Praktische tips bij het uitzetten van de fundering

Hieronder volgen enkele aanbevelingen die kunnen helpen bij het uitzetten van de fundering:

Gebruik kwalitatief goede materialen: Zorg dat de piketten en planken die worden gebruikt, stevig zijn en niet vervormen.
Controleer regelmatig de waterpas: Tijdens het uitzetten en bouwen is het belangrijk om regelmatig de waterpas te controleren, zowel voor de horizontale als verticale lijnen.
Let op de grond: Voordat het uitzetten begint, is het verstandig om de grond te testen op stevigheid. Dit voorkomt later verzakkingen.
Gebruik een bouwhaak of waterpasinstrument: Deze tools helpen bij het bepalen van haakse hoeken en diagonale lijnen.
Documenteer de uitzetting: Het is verstandig om de uitzetting te documenteren, bijvoorbeeld met foto’s of schetsen. Dit kan later van pas komen bij eventuele correcties of controle.

Fouten voorkomen bij het uitzetten van de fundering

Fouten tijdens het uitzetten van de fundering kunnen leiden tot serieuze problemen tijdens de bouw of zelfs na de afloop. Hieronder worden enkele veelvoorkomende fouten genoemd, en hoe deze vermeden kunnen worden:

Scheve hoeken: Als de hoeken niet haaks staan, kan het bouwwerk scheef komen. Controleer de hoeken met een bouwhaak of met de stelling van Pythagoras.
Incorrecte diagonalen: Als de diagonalen niet gelijk zijn, is het bouwwerk niet vierkant. Dit kan leiden tot problemen bij het plaatsen van de muren en daken. Controleer altijd de diagonalen.
Onjuiste diepte van de fundering: Als de fundering te diep of te oppervlakkig is, kan dit leiden tot verzakkingen. Volg altijd de aanbevolen diepte, afhankelijk van de grondsoort.
Onjuist peil: Als het peil niet correct is aangelegd, kan dit leiden tot problemen bij de verdiepingen en de vloeren. Zorg ervoor dat het peil wordt aangegeven door de gemeente of overgenomen van het burenhuis.
Onvoldoende wapening: Als er te weinig wapening in de fundering is gelegd, kan dit leiden tot scheuren. Volg de aanbevelingen van de bouwprofessional of architect.

Samenwerking met experts

Hoewel het uitzetten van de fundering door een ervaren do-it-yourselfer kan worden uitgevoerd, is het verstandig om bij twijfel hulp in te huren. Experts zoals bouwmeesters, architecten of ervaren stucadoors kunnen helpen met het uitzetten en het controleren van de fundering. Dit voorkomt fouten en zorgt voor een betrouwbaar resultaat.

Conclusie

Het uitzetten van de fundering is een cruciale fase in de bouwproces. Het is de basis waarop het hele bouwwerk rust en bepaalt dus de stabiliteit en levensduur van het gebouw. Het uitzetten moet nauwkeurig worden gedaan, met aandacht voor de diagonale controle, het peil, het bouwraam en de wapening. Door deze stappen zorgvuldig te volgen, wordt een stevige en duurzame fundering gegarandeerd.

De informatie in dit artikel is gebaseerd op betrouwbare bronnen en praktijkrichtlijnen. Het geeft een overzicht van de essentiële stappen en controlepunten bij het uitzetten van de fundering. Voor wie dit zelf wil uitvoeren, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat alles correct en volgens de richtlijnen wordt uitgevoerd.