Fundering op vaste grond: Begrippen, types en praktische aandachtspunten voor bouwers en renovateurs

Bij het bouwen van een woning of het uitvoeren van een groot renovatieproject is de fundering de eerste en meest essentiële stap. De fundering zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw veilig en stabiel overgedragen wordt op de ondergrond. Een goed uitgevoerde fundering op vaste grond is hierbij cruciaal om instabiliteit, scheuren of verzakkingen te voorkomen. In dit artikel bespreken we de basisconcepten rondom fundering op vaste grond, de meest voorkomende types funderingen, de invloed van de ondergrond, en de praktische aandachtspunten bij de uitvoering.

Wat is fundering op vaste grond?

Een fundering op vaste grond is een constructie die het gewicht van het gebouw overbrengt op een draagkrachtige laag in de bodem. Deze laag wordt ook wel "vaste grondslag" genoemd. De fundering moet voldoen aan een aantal essentiële eisen:

• Sterkheid: De fundering moet in staat zijn om het gebouw te dragen.
• Stabiliteit: Het mag niet zakken, buigen, barsten of breken.
• Duurzaamheid: De fundering moet bestand zijn tegen omgevingsinvloeden zoals grondwater, vorst, hitte, schimmels en insecten.

In de meeste gevallen wordt gewapend beton gebruikt voor funderingen op vaste grond, omdat het voldoet aan alle bovenstaande eisen. Funderingen op vaste grond zijn ideaal wanneer de draagkrachtige laag zich niet te diep onder het maaiveld bevindt. Als de vaste grond bijvoorbeeld op 80 cm of 100 cm onder het maaiveld ligt, kan een fundering op staal worden uitgevoerd.

Wanneer is vaste grond voldoende?

De keuze voor fundering op vaste grond hangt af van de diepte en kwaliteit van de ondergrond. Als de vaste grondlaag voldoende draagkracht heeft en niet te diep zit, is een fundering op staal een efficiënte en kosteneffectieve oplossing. In tegenstelling tot paalfunderingen hoeft bij fundering op vaste grond geen gebruik te worden gemaakt van lange constructieelementen die in de grond worden geplaatst. De fundering wordt direct op de vaste grond aangebracht, meestal met een verbrede voet om de belasting gelijkmatig te verdelen.

In regio's met zandgronden, zoals het oostelijke deel van Nederland, is fundering op staal vaak de standaardmethode. Dit komt doordat zand in de meeste gevallen voldoende draagkracht heeft en snel bereikbaar is.

Types funderingen op vaste grond

Er zijn verschillende types funderingen op vaste grond, afhankelijk van de structuur en belasting van het gebouw. De meest voorkomende types zijn:

1. Strokenfundering

Een strokenfundering wordt gebruikt onder dragende muren. Het betreft een verbrede zone van gewapend beton die onder de muren is aangebracht. De breedte van de fundering is afhankelijk van de dikte en belasting van de muren. Bij zwaardere muren is een bredere fundering nodig om de belasting adequate te ondersteunen.

Strokenfunderingen zijn ideaal voor gebouwen met een homogene bouwmassa en herhaalde constructiedetails. Ze worden vaak gecombineerd met zandkoffers of grondverbeteringen als de bovengrond niet ideaal is.

2. Sleuffundering

Een sleuffundering is een uitgegraven strook die gevuld wordt met beton of een zandkoffer. Deze methode wordt toegepast wanneer de bovengrond slecht is en moet worden vervangen. De sleuf wordt uitgegraven tot de vaste grondslag, waarin een zandkoffer wordt aangebracht. Deze zandkoffer fungeert als ondergrond voor de fundering en zorgt voor een betere drukverdeling.

3. Plaatfundering

Een plaatfundering bestaat uit één dikke betonnen plaat die op de vaste grond is aangebracht. Deze methode wordt vaak gebruikt bij moerassen, veengronden of bij aangevulde grond, waarin de vaste grond te diep zit. De plaat zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw gelijkmatig verdeeld wordt over de ondergrond. Plaatfunderingen worden vaak gebruikt in combinatie met paalfunderingen als de vaste grond te diep ligt.

Grondverbetering: Eén van de sleutelmethodes bij fundering op vaste grond

Niet altijd is de ondergrond geschikt voor directe fundering op vaste grond. In dergelijke gevallen wordt gebruikgemaakt van grondverbetering. Grondverbetering houdt in dat de slechte bovengrond wordt verwerkt of vervangen, zodat de fundering veilig kan worden aangebracht. De meest gebruikte methodes zijn:

1. Diepteverdichting

Bij diepteverdichting wordt de grond met een trillende machine verder verdicht. Deze methode wordt toegepast op zandlagen die al aanwezig zijn, maar niet voldoende draagkracht hebben. Door de grond te verdichten, wordt de draagkracht verbeterd en is het mogelijk om een fundering op vaste grond uit te voeren.

2. Grout- en injectiemethodes

Injectiemethodes worden gebruikt om holle ruimtes in de grond te vullen met een mengsel van cement of chemische stoffen. Deze methodes zijn ideaal voor zand- of grindgrond, waarbij de korrels ruimtes vormen die kunnen leiden tot instabiliteit.

• Cementinjectie: Hierbij wordt een mengsel van cement, water en zand ingeperst in de grond. Dit versterkt de bodem en zorgt voor betere ondersteuning.
• Chemische injectie: Met behulp van zuren en zoutoplossingen wordt de grond versterkt. Deze methode is vooral geschikt voor grond die schadelijk is voor gewapend beton.

Aandachtspunten bij de uitvoering van een fundering op vaste grond

Bij de uitvoering van een fundering op vaste grond zijn er verschillende aandachtspunten die moeten worden gehanteerd om schade of instabiliteit te voorkomen. Deze aandachtspunten zijn onder andere:

1. Voorziening voor vorstvrije diepte

In Nederland is de vorstvrije diepte doorgaans tussen de 80 cm en 1 meter. Dit betekent dat de fundering minimaal op deze diepte moet worden uitgegraven om te voorkomen dat de grond bevriest. Als de fundering hierboven wordt aangebracht, kan de grond uitzetten en leiden tot schade aan het gebouw.

2. Grondsoort en stabiliteit

De keuze van fundering wordt sterk beïnvloed door de grondsoort. Zandgrond is meestal geschikt voor fundering op vaste grond, terwijl veen- of kleigrond vaak extra verbeteringen vereist. Bij het uitvoeren van een fundering is het belangrijk om een bodemonderzoek uit te voeren om te bepalen welke grondsoort aanwezig is en of verbetering nodig is.

3. Belasting van het gebouw

De fundering moet in staat zijn om de belasting van het gebouw te dragen. De belasting kan lokaal variëren, bijvoorbeeld bij liftschachten, schoorstenen of machines. Het is daarom belangrijk om de belastingverdeling goed te bepalen en de fundering daarop te ontwerpen.

4. Vorm en structuur van het gebouw

De vorm van het gebouw heeft een grote invloed op het funderingsontwerp. Bij homogene bouwmassa's kan een herhalend funderingsysteem worden gebruikt, terwijl bij complexe of asymmetrische bouwen extra aandacht moet worden besteed aan de stabiliteit en belastingverdeling.

Problemen en risico’s bij fundering op vaste grond

Ondanks de voordelen van fundering op vaste grond, zijn er ook enkele risico’s en problemen die kunnen ontstaan. Deze omvatten:

1. Onvoldoende diepte

Als de fundering niet diep genoeg is uitgegraven, kan het risico op schade door vorst of grondwater toenemen. In extreem droge periodes kan zandgrond ook inklinken, wat kan leiden tot zakking of scheefstand.

2. Ongelijke belasting

Als het gebouw op enkele punten zwaarder is belast dan op andere punten, kan dit leiden tot ongelijke zettingen. Dit kan het geval zijn bij een uitbreiding of bij een ongelijk verdeelde belasting.

3. Schade door externe activiteiten

Bouwactiviteiten in de omgeving, zoals het heien van palen of het uitvoeren van ontgravingen, kunnen trillingen veroorzaken die negatief uitwerken op de fundering. Dit kan leiden tot verplaatsing, scheuren of zelfs instorting.

4. Oudere funderingen en herstel

Oudere funderingen, zoals die uit de jaren 1950 tot 1970, kunnen problemen vertonen als de vaste grondslag dieper zit dan oorspronkelijk werd aangenomen. In dergelijke gevallen kan een fundering op staal niet voldoen, en is een herstel of versterking nodig. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden met paalfunderingen of met chemische injectie.

Funderingsherstel: Wanneer en hoe?

Als een fundering op vaste grond schade heeft opgelopen of niet langer voldoet aan de eisen, is herstel nodig. De keuze van herstelmethode hangt af van verschillende factoren:

• Type fundering: Is het een fundering op staal, paalfundering of plaatfundering?
• Ondergrond: Welke grondsoort is aanwezig en wat is de kwaliteit ervan?
• Schadeoorzaak: Wat is de oorzaak van de schade? Is het verweer, overbelasting of externe invloeden?
• Locatie: Waar staat het gebouw en wat is het bouwjaar?

In het geval van fundering op staal kan bijvoorbeeld een zandkoffer worden aangebracht of de grond worden verbeterd met injectiemethoden. Bij funderingen op zand- of kleigrond kan een plaatfundering of paalfundering worden toegepast om extra ondersteuning te bieden.

Samenwerking met experts bij funderingsprojecten

Zowel bij het ontwerpen als bij de uitvoering van een fundering op vaste grond is het belangrijk om samen te werken met experts. Bouwadviseurs, grondmechanici en funderingsadviseurs kunnen helpen bij het bepalen van de juiste funderingsmethode, de nodige verbeteringen en het voorkomen van mogelijke problemen.

Bouwadviseurs

Bouwadviseurs zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit en veiligheid van de fundering. Zij controleren of de fundering voldoet aan de bouwvoorschrachten en of de uitvoering correct is.

Grondmechanici

Grondmechanici analyseren de ondergrond en bepalen of verbeteringen nodig zijn. Zij geven aan welke grondverbeteringsmethoden geschikt zijn voor de locatie.

Funderingsadviseurs

Funderingsadviseurs specialiseren zich in funderingsproblemen en herstel. Zij kunnen beoordelen of een fundering op vaste grond voldoet aan de eisen of of herstel nodig is.

Samenvatting van de funderingsmethoden

De volgende tabel geeft een overzicht van de meest voorkomende funderingsmethoden op vaste grond, samen met hun toepassing en kenmerken:

Conclusie

De keuze van een fundering op vaste grond hangt af van meerdere factoren, waaronder de diepte en kwaliteit van de ondergrond, de belasting van het gebouw en de locatie. Fundering op vaste grond is een betrouwbare en efficiënte methode, mits de grond voldoende draagkracht heeft en de fundering correct wordt uitgevoerd. Bij ongunstige omstandigheden zijn grondverbeteringen of andere funderingsmethoden nodig. Het is belangrijk om samen te werken met experts en de juiste keuzes te maken om schade of instabiliteit te voorkomen. Een goed uitgevoerde fundering zorgt voor een stabiel en duurzaam gebouw, wat essentieel is voor zowel bouwers als renovateurs.

Bronnen

1. De fundering: begrippen, types en praktische aandachtspunten
2. Fundering op staal en andere types
3. Hoe diep moet een fundering worden uitgegraven?
4. Funderingsproblemen en oplossingen