Ventilatie van de fundering binnen het Bouwbesluit: eisen, regels en praktische toepassing

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Bij de bouw of renovatie van een woning is het bouwen van een betrouwbare fundering slechts het eerste onderdeel van een veelomvattende procesketen. Naast de fundering is het beheersen van het inwendige klimaat van het gebouw eveneens van essentieel belang. De ventilatie van de fundering speelt hierin een cruciale rol. Het doel van deze ventilatie is om de ondergrond droog en goed luchtdoorlatend te houden, wat bijdraagt aan een gezonde leefomgeving en de duurzaamheid van het gebouw. In dit artikel wordt ingegaan op de eisen die het Bouwbesluit en gerelateerde normen stelden of stellen aan de ventilatie van funderingen, de technische voorwaarden, en de praktische toepassing ervan.

Inleiding: Waarom is ventilatie van de fundering belangrijk?

De ventilatie van de fundering is een essentieel onderdeel van zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Zonder voldoende ventilatie in de kelder of ondergrond kan de luchtvochtigheid snel stijgen, wat leidt tot condensatie, schimmelvorming en slijtage van bouwmaterialen. Dit effect is vooral merkbaar in woningen met een ondervloer of kelder die niet geïsoleerd zijn. Een goed georganiseerde ventilatie zorgt voor een droog, hygiënisch en gezond klimaat in de ondergrond, wat van invloed is op de levensduur van het gebouw en de gezondheid van de bewoners.

Bij de bouw van een woning of bij een verbouwing moet men zich houden aan de eisen van het Bouwbesluit. Het Bouwbesluit is een wet die bouwtechnische voorschriften bevat voor alle bouwwerken in Nederland. Het doel van het Bouwbesluit is om de veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid, energiezuinigheid en duurzaamheid van gebouwen te waarborgen. Sinds 1 januari 2024 is het Bouwbesluit vervangen door het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), ingevoerd door de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Dit nieuwe besluit vervangt een groot aantal bestaande wetten gedeeltelijk of geheel. Toch blijven veel eisen inzake ventilatie, zoals eerder vastgelegd in het Bouwbesluit, van toepassing, met name als het gaat om funderingsventilatie.

De eisen van het Bouwbesluit en NEN 1087

Het Bouwbesluit 2012 stelt duidelijke eisen aan de ventilatiecapaciteit van ruimtes in gebouwen. Deze eisen zijn vooral gericht op het waarborgen van een voldoende luchtverversing in ruimtes waar mensen verblijven of activiteiten ontplooien. Voor de ventilatiecapaciteit gelden verschillende minimumwaarden afhankelijk van de functie van de ruimte.

Een van de kernvereisten is dat de ventilatiecapaciteit minimaal 0,9 dm³ per seconde per m² vloeroppervlakte moet zijn, met een minimum van 7 dm³ per seconde. Daarnaast moet minstens de helft van deze ventilatiecapaciteit bestaan uit directe toevoer van verse lucht. In ruimtes waar een kooktoestel aanwezig is, zoals de keuken, moet de af- en toevoer minimaal 21 dm³ per seconde bedragen.

De eisen van het Bouwbesluit zijn verder uitgewerkt in de NEN 1087, een Nederlandse norm die bepalingsmethoden voor ventilatie in gebouwen beschrijft. Deze norm is meerdere keren aangepast, met een aanzienlijke herziening in 2019. De nieuwe NEN 1087 bevat vooral nieuwe methoden voor het berekenen van de nominale ventilatiecapaciteit van ventilatiesystemen. Deze norm is verplicht voor het bepalen van de ventilatiecapaciteit in nieuwbouw en verbouwprojecten.

De regelbaarheid van de ventilatievoorziening is ook een belangrijk aspect. De ventilatie moet regelbaar zijn binnen een bereik van minimaal 10% tot maximaal 100%, met minstens twee regelstappen tussen deze grenzen. Dit zorgt ervoor dat de ventilatie in verschillende weersomstandigheden adequaat werkt en tochtverschijnselen worden voorkomen. Bijvoorbeeld, bij harde wind is het mogelijk om de toevoer van verse lucht te regelen zodat er geen onnodig veel koude lucht binnendringt.

Ventilatie in de fundering: Technische eisen en toepassing

Hoewel het Bouwbesluit vooral gericht is op ventilatie binnen de leefruimte van een woning, zijn er ook specifieke richtlijnen voor ventilatie in de fundering. Deze richtlijnen zijn van essentieel belang om vochtproblemen en schimmelvorming te voorkomen in de ondergrond.

Een van de kernvereisten voor ventilatie van de fundering is dat ventilatiegaten aanwezig zijn en voldoen aan bepaalde minimale afmetingen. Deze ventilatiegaten moeten worden geplaatst op strategische punten rondom de fundering, zodat er voldoende luchtcirculatie is. De grootte van deze gaten hangt af van de vorm, afmetingen en locatie van de fundering. In veel gevallen zijn de minimale afmetingen van de ventilatiegaten vastgelegd in lokale bouwvoorschriften of gemeentelijke richtlijnen.

Bij de installatie van ventilatiegaten is het aanbevolen om dempers of kleppen te plaatsen. Deze dempers zorgen ervoor dat de luchtcirculatie in winters momenten kan worden geregeld. Dit is belangrijk om de temperatuur van de ondergrond te stabiliseren en vochtaccumulatie te voorkomen. Bovendien zorgen dempers voor een betere luchtdoorlatendheid in drogere weersomstandigheden.

Naast het plaatsen van ventilatiegaten zijn er ook alternatieve oplossingen beschikbaar, zoals het gebruik van muurafvoersystemen. Deze systemen zijn vooral geschikt in situaties waar het niet mogelijk is om gaten te maken in de grond of waar ruimtelijke beperkingen aanwezig zijn. Muurafvoersystemen bestaan uit buizen die lucht van buitenaf direct in de ondergrond leiden. Deze systemen moeten voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit en NEN 1087, met name qua ventilatiecapaciteit en regelbaarheid.

Een belangrijk aspect bij de ventilatie van de fundering is ook de regelmatige inspectie en onderhoud. Tijdens de bouw of verbouw moet worden gecontroleerd of de ventilatiegaten voldoen aan de vereisten. Na de bouw is het aan te raden om periodiek de ventilatiegaten en -systemen te inspecteren en eventueel te reinigen. Dit voorkomt het opstapelen van stof of vocht dat kan leiden tot verstopping of verminderde luchtcirculatie.

Praktische oplossingen en materialen

Bij de keuze voor ventilatiegaten of -systemen zijn er verschillende materialen beschikbaar. De meest gebruikte materialen zijn plastic en metaal, waarbij plastic het meest gebruikelijk is vanwege zijn lage kosten, lichte gewicht en bestendigheid tegen vocht. De keuze van het materiaal hangt af van de specifieke omstandigheden van het project, zoals de omgevingstemperatuur, de aanwezigheid van vocht, en de duurzaamheidsvereisten.

Bij de montage van ventilatiegaten of systemen is het belangrijk om rekening te houden met de locatie en de afstand tot andere constructieelementen. De gaten moeten op een manier worden geplaatst dat er voldoende luchtcirculatie is, maar ook dat ze niet in het zicht van bewoners of gebruikers vallen. Bovendien moet de montage voldoen aan de bouwtechnische voorschriften en veiligheidsnormen.

Een ander aspect is het gebruik van natuurlijke ventilatie in combinatie met mechanische ventilatie. Natuurlijke ventilatie maakt gebruik van ventilatieroosters of gaten die lucht van buitenaf doorlaat. Dit is een kostenefficiënte oplossing, maar vereist wel een goede planning en uitvoering. In sommige gevallen kan een combinatie van natuurlijke en mechanische ventilatie het beste resultaat opleveren, zowel qua luchtcirculatie als qua energiegebruik.

Invloed van het nieuwe Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)

Hoewel het Bouwbesluit sinds 1 januari 2024 vervangen is door het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), zijn veel van de eisen rondom ventilatie nog steeds van toepassing. Het Bbl is ingevoerd om de regelgeving over bouwwerken te moderniseren en aan te sluiten bij de Omgevingswet. Dit betekent dat de eisen voor ventilatie, inclusief die voor de fundering, zijn opgenomen in het Bbl.

De eisen die eerder vastgelegd waren in het Bouwbesluit zijn nu geïntegreerd in het Bbl, met eventuele aanpassingen om rekening te houden met huidige bouwtechnologieën en duurzaamheidsdoelstellingen. Voor zover betreft funderingsventilatie, zijn de eisen qua ventilatiecapaciteit, regelbaarheid en regelmatige inspectie gelijkaardig aan de oude regelgeving. Wel is er een grotere nadruk op energiezuinigheid en duurzaamheid, wat kan leiden tot aanbevelingen voor het gebruik van energiezuinigere ventilatiesystemen of materialen.

Conclusie

De ventilatie van de fundering is een essentieel onderdeel van zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Het zorgt voor een droog, gezond en hygiënisch klimaat in de ondergrond, wat van invloed is op de levensduur van het gebouw en de gezondheid van de bewoners. De keuze voor een geschikt ventilatiesysteem hangt af van de vorm, afmetingen en locatie van de ventilatiegaten, evenals van de beschikbaarheid van alternatieven zoals muurafvoersystemen.

Door de regels en aanbevelingen in acht te nemen, zoals de minimale afmetingen van ventilatiegaten en de regelmatige inspectie van de ondergrond, kan het risico op vochtproblemen en schimmelvorming worden verkleind. Een goed georganiseerde ventilatie is niet alleen een investering in de duurzaamheid van het huis, maar ook een garantie voor een comfortabele en gezonde leefomgeving.

Het Bouwbesluit en de NEN 1087 stellen duidelijke eisen aan ventilatiecapaciteit, regelbaarheid en inspectie. Deze eisen zijn nu geïntegreerd in het nieuwe Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), wat betekent dat ze blijven van toepassing, maar eventueel zijn aangepast om rekening te houden met huidige bouwtechnologieën en duurzaamheidsdoelstellingen.