Fundering voor waterdoorlatende bestrating: Aanbevelingen en uitvoering

De opkomst van duurzame, waterdoorlatende bestrating is een essentieel onderdeel van de huidige trends in infrastructuur en woonomgeving. Deze vorm van bestrating speelt een sleutelrol in het beheersen van regenwater, het voorkomen van wateroverlast, en de aanpassing aan klimaatverandering. Echter, de effectiviteit van waterdoorlatende bestrating is sterk afhankelijk van de kwaliteit en opbouw van de fundering. Een goed ontworpen en uitgevoerde fundering zorgt voor de nodige draagkracht, waterdoorlatendheid en duurzaamheid van het gehele systeem.

In dit artikel bespreken we de principes achter waterdoorlatende bestrating en de aanbevolen funderingsmethoden, inclusief de benodigde materialen, lagen, en technische eisen. We baseren ons op praktische richtlijnen van toonaangevende bedrijven en constructeurs in de sector.

Inleiding

Waterdoorlatende bestrating helpt bij het infiltreren van regenwater in de bodem en vermindert zo de druk op rioleringssystemen. Het systeem bestaat uit meerdere lagen die samen werken om regenwater te bufferen, infiltreren en eventueel af te voeren. De fundering speelt een centrale rol in dit proces, omdat het de onderbouw is waarop de bestrating rust en waarin het water terechtkomt.

De fundering moet niet alleen de draagkracht bieden die nodig is voor de verwachte belasting, maar ook voldoende waterdoorlatend zijn om regenwater effectief te infiltreren. Aan de hand van de beschikbare informatie uit verschillende betrouwbare bronnen, zoals Bleijko, Ebema, Struyk Verwo Infra, Vandersanden, en Marlux, zijn er duidelijke richtlijnen beschikbaar voor de opbouw van een waterdoorlatende fundering.

Wat is waterdoorlatende bestrating?

Waterdoorlatende bestrating is een vorm van verharding waarbij regenwater niet alleen via de voegen, maar ook door de stenen zelf kan infiltreren. Dit wordt mogelijk gemaakt door het gebruik van poreuze materialen, zoals waterdoorlatende betonstraatstenen of klinkers. Deze stenen fungeren als een soort spons, waarbij het water kan doorstromen en terechtkomt in de onderliggende lagen.

Naast waterdoorlatende stenen zijn er ook waterpasserende stenen. Deze stenen zijn "dichter", maar door hun vorm of constructie is er meer ruimte tussen de stenen, waardoor het water beter kan infiltreren via de voegen. Beide typen worden vaak gebruikt in combinatie met een waterdoorlatende fundering om zo de infiltratiecapaciteit te verhogen.

Voorbeelden van waterdoorlatende stenen

• Perfora® en Percola® stenen (Bleijko): waterpasserende stenen met ronde uitsparingen of afstandshouders.
• Piove® stenen (Bleijko): waterdoorlatende stenen van poreus beton.
• Drainflow® (Vandersanden): waterpasserende klinkers.

Principes van waterdoorlatende bestrating

Het functioneren van waterdoorlatende bestrating is gebaseerd op drie principes:

1. Buffering van water: Het water wordt tijdelijk opgeslagen in de bestrating en fundering.
2. Infiltratie in de bodem: Het water dat niet direct afgevoerd wordt, kan infiltreren in de bodem, afhankelijk van de doorlaatvermogen van de ondergrond.
3. Vertraagde afvoer: Het water dat niet infiltreert, wordt langzaam afgevoerd, wat voorkomt dat er plotselinge wateroverlast ontstaat.

Deze principes zijn van groot belang bij het ontwerpen van een waterdoorlatende bestrating. De fundering speelt hierin een essentiële rol, omdat het de onderbouw is voor het infiltratieproces.

Aanbevolen funderingsmaterialen

De fundering van een waterdoorlatende bestrating bestaat uit meerdere lagen, die op elkaar afgestemd moeten zijn. De materialen die gebruikt worden, moeten zowel draagkracht bieden als voldoende waterdoorlatend zijn.

1. Funderingslaag

De funderingslaag is de onderste laag van de opbouw en wordt meestal uitgevoerd met gewassen natuursteenslag. De volgende specificaties zijn aanbevolen:

• Materiaal: 0/20, 0/32 of 0/40 mm gewassen natuursteenslag, met een beperkt gehalte aan fijne delen.
• Inhoud: Het materiaal kan bestaan uit kalksteen, porfier, zandsteen, gebroken grind, etc.
• Dikte: De dikte moet aangepast worden aan de verkeersbelasting:
  • Lichte belasting: ca 20 cm
  • Zware belasting: ca 50 cm (in 2 lagen aan te leggen)

Voor lichte belasting is een draagkracht van 80 Mpa na verdichting voldoende. Voor zwaardere belastingen is een draagkracht van minimaal 110 Mpa nodig, conform Standaardbestek SB 250.

2. Straatlaag

De straatlaag is de laag direct onder de bestrating en wordt uitgevoerd met een fijner granulaat. De aanbevolen materialen zijn:

• Materiaal: 1/3 of 2/6,3 mm gewassen natuursteenslag.
• Dikte: 3 tot 5 cm.
• Voegmateriaal: Het voegmateriaal moet afgestemd zijn op de soort bestrating. Voor waterdoorlatende stenen wordt een grofere granulatie aanbevolen om infiltratie te bevorderen.

De straatlaag dient als een bufferlaag en helpt bij het verdelen van de belasting. Het is ook essentieel voor de waterdoorlatendheid van het systeem.

Aanbevolen opbouw van een waterdoorlatende fundering

De opbouw van de fundering hangt af van de verwachte verkeersbelasting en de aard van de ondergrond. Hieronder vind je een overzicht van de aanbevolen opbouw:

1. Lichtere belasting (BC1 t/m BC4)

Voor lichte verkeersbelastingen is een eenvoudigere opbouw voldoende:

• Funderingslaag: 0/20 mm gewassen natuursteenslag, 20 cm dik
• Straatlaag: 1/3 mm gewassen natuursteenslag, 3 tot 5 cm dik
• Voegmateriaal: Afgestemd op de steen (grofere granulatie voor waterdoorlatende stenen)

De draagkracht na verdichting moet minimaal 80 Mpa zijn. Een funderingssubstraat kan extra draagkracht bieden en het grasvullingssysteem ondersteunen.

2. Zwaardere belasting (BC5 t/m BC6)

Voor zwaardere belastingen is een complexere opbouw nodig:

• Funderingslaag: 0/40 mm gewassen natuursteenslag, 50 cm dik in 2 lagen
• Straatlaag: 2/6,3 mm gewassen natuursteenslag, 3 tot 5 cm dik
• Voegmateriaal: Grofere granulatie om infiltratie te bevorderen
• Optioneel: Drainerend schraal beton kan gebruikt worden voor een hogere draagkracht

De draagkracht na verdichting moet minimaal 110 Mpa zijn, conform Standaardbestek SB 250.

3. Op een natte of weinig doorlatende ondergrond

Als de ondergrond weinig doorlatend is, is het nodig om extra maatregelen te nemen:

• Drainage: Voorzie voldoende drainage om het water af te voeren.
• Waterdoorlatend vlies: Gebruik een waterdoorlatend vlies om de fundering te beschermen en infiltratie te bevorderen.
• Infiltratieriool: In sommige gevallen kan een infiltratieriool aangelegd worden om het water te leiden naar grindkoffers of het rioleringssysteem.

4. Op een goed doorlatende ondergrond

Als de ondergrond goed waterdoorlatend is, is de opbouw relatief eenvoudig:

• Diepte: Minimaal 30 cm voor de koffer
• Funderingslaag: 0/32 of 0/40 mm gebroken steenslag
• Waterdoorlatend vlies: Tussen funderingslaag en straatlaag
• Straatlaag: 2/3 mm gewassen kalksteen of porfier
• Voegmateriaal: Afhankelijk van de steen (grofere granulatie voor waterdoorlatende stenen)

Praktische richtlijnen voor de uitvoering

Bij de uitvoering van een waterdoorlatende bestrating met een waterdoorlatende fundering zijn er een aantal belangrijke aandachtspunten:

1. Verzakkingen voorkomen

Een goed verdichte fundering is essentieel om verzakkingen te voorkomen. De funderingsmaterialen moeten goed verdicht worden met een trilplaat. Voor zware belastingen is het aanbevolen om de fundering in meerdere lagen aan te leggen en aan te trillen.

2. Grasvulling ondersteunen

Bij bestrating met grasvoegen is het belangrijk dat de fundering voldoende ruimte biedt voor wortelgroei. De funderingslaag moet voldoende lucht en ruimte bevatten om de groei van grasplanten te ondersteunen.

3. Kies het juiste voegmateriaal

Het voegmateriaal speelt een cruciale rol in de doorlatendheid van het systeem. Voor waterdoorlatende stenen is een grofere granulatie aan te raden, zodat het water goed kan infiltreren. Voor waterpasserende stenen is de voegruimte al groter, waardoor een fijner granulaat voldoende is.

4. Bescherming tegen binding

Het gebruik van cementhoudende of kalkhoudende materialen moet zoveel mogelijk worden vermeden, omdat deze binding kunnen veroorzaken en plaatvorming kunnen creëren onder de bestrating. Het is aan te raden om ongebonden en gewassen materialen te gebruiken.

Voorbeeldproject: Reconstructie Groningenpad (Lage Zwaluwe)

Een concreet voorbeeld van de toepassing van een waterdoorlatende fundering is de reconstructie van het Groningenpad in Lage Zwaluwe, uitgevoerd door Krinkels. Het pad van ongeveer 350 meter was geconstrueerd op ondoorlatende kleigrond en had een niet-optimaal functionerend rioleringssysteem. Hierdoor ontstond er regelmatig wateroverlast op de verharding en berm.

De oplossing bestond uit de volledige reconstructie van het pad met een waterdoorlatende fundering. Hierbij werden lava en drainzand gebruikt als funderingsmateriaal, wat een waterdoorlatende en waterbergende fundering creëerde. Door het aanleggen van drainvoegen tussen de hergebruikte betonstraatstenen kon het hemelwater infiltreren in de fundering en afvoeren via een infiltratieriool naar grindkoffers, het rioleringssysteem en het oppervlaktewater.

Sinds september is het pad weer begaanbaar, en is het waterhuishoudingssysteem volledig functioneel. De overlast voor de bewoners is verdwenen, en het systeem draagt bij aan een betere waterafvoer in de regio.

Keuze tussen waterdoorlatende en waterpasserende bestrating

Bij de keuze voor waterdoorlatende of waterpasserende bestrating is het belangrijk om te overwegen welke methode het beste aansluit bij de doelen en de omstandigheden op de locatie.

Waterdoorlatende bestrating

• Voordelen:
  • Het water kan zowel via de stenen als via de voegen infiltreren.
  • Zeer geschikt voor natte ondergronden.
  • Goede infiltratiecapaciteit.
• Nadelen:
  • De stenen zijn poreus en kunnen vaker onderhoud nodig hebben.
  • Het is minder geschikt voor zware verkeersbelasting.

Waterpasserende bestrating

• Voordelen:
  • De stenen zijn "dichter", waardoor ze sterker zijn en minder onderhoud nodig hebben.
  • Ze zijn geschikt voor zwaardere belastingen.
  • Goede infiltratie via de voegen.
• Nadelen:
  • De infiltratiecapaciteit hangt sterk af van de voegruimte.
  • Ze zijn minder geschikt voor zeer natte ondergronden.

Aanbevolen combinaties

De keuze van de fundering en bestrating moet afgestemd zijn op elkaar. Hieronder vind je een aantal aanbevolen combinaties:

Kostenoverzicht

De kosten voor een waterdoorlatende fundering variëren afhankelijk van de omvang van het project, de materialen, en de benodigde arbeid. Hieronder vind je een algemeen overzicht van de kosten:

De totale kosten per m² liggen meestal tussen €40 en €100, afhankelijk van de complexiteit en de materialen.

Invloed op het milieu

Waterdoorlatende bestrating met een goed ontworpen fundering heeft een positieve invloed op het milieu. Het draagt bij aan het beheersen van regenwater, vermindert wateroverlast, en helpt bij het opslaan en infiltreren van water in de bodem. Dit zorgt voor een betere waterhuishouding en helpt bij de aanpassing aan klimaatverandering.

Daarnaast heeft het ook een positieve invloed op de biodiversiteit, omdat grasvoegen en grasgroei mogelijk worden, wat leidt tot een groene infrastructuur die ook voor fauna en flora een waarde heeft.

Conclusie

Een waterdoorlatende fundering is essentieel voor de effectiviteit van waterdoorlatende bestrating. De keuze van de juiste materialen, lagen en opbouw is cruciaal voor de draagkracht, waterdoorlatendheid en duurzaamheid van het systeem. Door het gebruik van gewassen natuursteenslag, een goed afgestemde straatlaag, en het juiste voegmateriaal kan een waterdoorlatende bestrating effectief functioneren en bijdragen aan een duurzame woonomgeving.

Zowel lichte als zware verkeersbelastingen kunnen afgewikkeld worden met de juiste funderingsopbouw. Daarnaast zijn er extra maatregelen beschikbaar voor natte of weinig doorlatende ondergronden, zoals drainage en infiltratierioolen. De keuze tussen waterdoorlatende en waterpasserende bestrating hangt af van de doelen en omstandigheden op de locatie.

Tot slot is het duidelijk dat waterdoorlatende bestrating, in combinatie met een goed ontworpen fundering, een waardevolle oplossing biedt voor het beheersen van regenwater en het voorkomen van wateroverlast. Het draagt bij aan een duurzame en ecologische infrastructuur en helpt bij de aanpassing aan de klimaatverandering.

Bronnen

1. Bleijko - Waterdoorlatende bestrating
2. Ebema - Plaatsingsvoorschriften waterdoorlatende fundering
3. Struyk Verwo Infra - Waterdoorlatende bestrating
4. Ebema - Plaatsingsvoorschriften waterdoorlatende fundering met natuursteenslag
5. Vandersanden - Fundering voor waterpasserende bestrating
6. Marlux - Waterdoorlatende bestrating plaatsen
7. Fieldmanager - Krinkels reconstrueert pad met waterdoorlatende fundering