Droogte en funderingsproblemen: Het risico op blootliggende palen en hun gevolgen

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

De opkomst van droogteperiodes in Nederland heeft geleid tot een heroverweging van het onderwerp funderingsschade. Traditioneel zijn funderingsproblemen met name aanwezig in veengebieden, waar houten palen bloot komen te liggen als het grondwaterpeil daalt. In tijden van klimaatverandering is echter duidelijk geworden dat ook woningen op kleigrond of zand onder druk komen te staan. De groeiende aandacht voor funderingsschade in tijden van droogte is onder meer het gevolg van langdurige droogtes, zoals die in 2018 en 2020 werden waargenomen. Deze artikelen en expertmeningen geven een overzicht van de oorzaken, gevolgen en mogelijke maatregelen om funderingsschade te voorkomen of te herstellen.

Droogte als nieuwe uitdaging voor funderingen

De Nederlandse bouwgeschiedenis is in de meeste regio’s gekenmerkt door het gebruik van houten palen. Deze palen werden traditioneel in natte bodems zoals veen gebruikt en waren onder water beschermd tegen rot en slijtage. Door de stijgende droogteperiodes en dalend grondwaterpeil komen deze palen echter steeds vaker droog te staan. Dit heeft gevolgen voor de stabiliteit van de fundering en, indirect, voor de veiligheid van het gebouw zelf.

Onderzoek dat is uitgevoerd door kennisinstituut Deltares op verzoek van de verzekeraars wijst uit dat de droogte in de komende dertig jaar tot een schade van 54 miljard euro kan leiden. Dit is een aanzienlijk bedrag dat aangeeft hoe urgent het probleem is. De schade ontstaat vooral bij woningen die op houten palen zijn gefundeerd. Deze woningen zijn vaak ouder dan zestig jaar en zijn in steden zoals in het Noorden, Westen en langs rivieren vaak volledig op houten palen gebouwd.

Oorzaken van funderingsproblemen bij droogte

Er zijn meerdere oorzaken die bijdragen aan funderingsproblemen in tijden van droogte. De belangrijkste zijn:

Paalrot: Als de houten palen bloot komen te liggen aan de droogte, kan zuurstof en vocht de palen binnendringen. Dit zorgt voor slijtage en eventueel rot. Dit proces kan beginnen na een cumulatieve droogstand van tien jaar.
Negatieve kleef: Bij een droge bodem zakt de ondergrond, waardoor de fundering onder druk komt te staan. Een droge bodem is namelijk zwaarder dan een natte bodem en kan daardoor verder zakken. Dit leidt tot ongelijke zettingen en eventueel scheuren in muren of kozijnen.
Ongelijke zettingen: Ook bij op staal of beton gefundeerde panden kan droogte problemen veroorzaken. In gebieden met een ondergrond van veen of klei kan de ondergrond in droge perioden inklinken, waardoor de woning meesleept. Dit heeft tot gevolg dat de fundering niet meer gelijkmatig drukt en schade aan het gebouw kan ontstaan.

Deze problemen zijn niet alleen beperkt tot oude woningen op houten palen. Ook moderne woningen op betonnen funderingen kunnen last krijgen van verzakkingen als de ondergrond niet stabieler is dan de omgeving. Dit is in het bijzonder het geval in gebieden met veen- of kleilagen, waar de grond niet gelijkmatig kan dragen.

Gevolgen van funderingsproblemen

De gevolgen van funderingsproblemen zijn zowel visueel duidelijk als potentieel gevaarlijk. De meest voorkomende gevolgen zijn:

Scheuren in muren en plafonds: Als de fundering niet gelijkmatig drukt, ontstaan er scheuren in de constructie. Deze scheuren kunnen klein beginnen, maar kunnen zich snel uitbreiden, vooral als de grond verder zakt.
Klemmende deuren en kozijnen: Bij verplaatsing van de woning door verzakkingen, kunnen deuren en kozijnen klem komen te zitten. Dit is vaak een vroegtijdig signaal dat er iets met de fundering aan de hand is.
Instorting van gebouwen: In extreme gevallen kan een gebouw volledig instorten als de fundering niet langer het gewicht kan dragen. Dit is hoewel zeldzaam, een reëel risico, vooral bij oude woningen op houten palen.
Schimmelvorming en vochtproblemen: Funderingen die niet goed zijn afgedicht kunnen ook vochtproblemen veroorzaken. Dit is met name het geval bij funderingen die niet van buiten zijn afgedicht of waar het grondwaterpeil snel verandert. Vocht leidt tot schimmelvorming en kan de levensduur van het gebouw aanzienlijk verlagen.

Preventieve maatregelen en herstelmethoden

Hoewel funderingsproblemen door droogte vaak niet direct zichtbaar zijn, zijn er preventieve maatregelen en herstelmethoden die kunnen helpen bij het beheersen van het probleem. Deze maatregelen zijn zowel voor de woningeigenaar als voor professionele beheerders van bouwwerken van belang.

1. Regelmatig onderhoud en inspectie

Het belangrijkste is om de fundering regelmatig te controleren, vooral in droge perioden. Dit kan door professionals worden gedaan, bijvoorbeeld via een funderingsloket of bouwadviseur. Tijdig ontdekken van problemen kan voorkomen dat schade zich verder ontwikkelt.

2. Beheer van grondwaterpeil

Het beheer van het grondwaterpeil is cruciaal bij het voorkomen van funderingsproblemen. In droge perioden kan men bijvoorbeeld irrigatiesystemen gebruiken om de bodem vochtig te houden. Ook het aanbrengen van een aflopende helling rond het huis kan helpen bij het afvoeren van water en het beheren van de grondwaterdruk.

3. Afdichting van de fundering

Als de fundering al vochtproblemen kent, is het aanbevolen om deze professioneel af te dichten. Hierbij wordt vaak gebruikgemaakt van materialen zoals Liquid Rubber, die een duurzame barrière vormen tegen vochtinfiltratie. Dit is met name van toepassing op nieuwbouwprojecten, maar ook op renovaties van bestaande woningen.

4. Herstel van houten funderingen

Bij houten funderingen die zijn aangetast door rot of paalpest, is herstel vaak nodig. Dit kan via de installatie van nieuwe palen of het versterken van de bestaande fundering. In sommige gevallen is het nodig om de gehele fundering te vervangen, wat een aanzienlijke investering is. Het is echter belangrijk om dit te doen voordat er schade aan het bouwwerk optreedt.

De rol van verzekeringen

Een belangrijk aspect van funderingsproblemen is dat woningeigenaren vaak niet verzekerd zijn tegen schade veroorzaakt door droogte. Hoewel verzekeringen tegen water- en bouwgerelateerde schade bestaan, zijn funderingsproblemen vaak niet opgenomen in de standaardverzekeringen. Dit heeft geleid tot grote schadeclaims van woningeigenaren, die de kosten voor herstel moeten zelf dragen.

De verzekeraars zijn zich bewust van het toenemende risico en zijn druk aan het zetten op regelgevende instanties om maatregelen te nemen. Dit omvat het verbeteren van de bouwtechnieken en het verplicht maken van funderingsschadeverzekeringen in risicogebieden.

De toekomst van funderingsschade

De toekomst van funderingsschade in Nederland is onzeker, maar met zekerheid is het een groeiend probleem. Klimaatverandering en de afwisseling van droge en natte perioden zorgen ervoor dat de bodem minder stabiel wordt. Dit heeft gevolgen voor zowel oude als nieuwe woningen.

Professionele beheerders en bouwbedrijven zijn zich bewust van deze ontwikkelingen en zoeken naar duurzamere oplossingen. Dit omvat het gebruik van betere bouwmaterialen, het verbeteren van het grondwaterbeheer en het verplicht maken van funderingsinspecties bij het kopen van een woning.

Conclusie

Funderingsproblemen door droogte vormen een serieuze uitdaging in de huidige woningbouw. De traditie van houten palen in natte bodems is in tijden van droogte problematisch geworden, en ook moderne funderingen kunnen last hebben van verzakkingen. De gevolgen van funderingsproblemen zijn zowel visueel duidelijk als potentieel gevaarlijk, met scheuren, klemmende deuren en zelfs instorting mogelijk. Preventieve maatregelen, zoals regelmatig onderhoud en het beheer van het grondwaterpeil, zijn essentieel. Ook herstelmethoden zoals het afdichten van funderingen of het versterken van houten palen kunnen helpen bij het beheersen van het probleem. Het is bovendien belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van het risico en waar mogelijk verzekeringen tegen funderingsproblemen afsluiten.