Overzicht van funderingsrisico’s in Nederland: Informatie voor woningeigenaren

Published by Redactie on juli 23, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingsproblematiek is in Nederland een wijdverspreid en complex onderwerp, met impact op duizenden woningen. De meeste funderingsproblemen zijn geassocieerd met oude houten paalfunderingen die gevoelig zijn voor slijtage, biologische aantasting en veranderingen in de bodemstructuur. Klimaatverandering en veranderende hydrologische omstandigheden zorgen ervoor dat het risico op funderingsproblemen groeit. Voor woningeigenaren, kopers en verkopers is het daarom belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s, beschikbare hulpmiddelen en mogelijke stappen bij vermoedens van funderingsproblemen.

In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de huidige situatie rond funderingsrisico’s in Nederland, op basis van de beschikbare informatie. Aan de hand van tools zoals de Funderingsviewer, QuickScan en funderingsrisicorapporten worden de mogelijkheden voor vroegtijdige detectie en actieplanning besproken. Ook wordt aandacht besteed aan de rol van lokale en landelijke organisaties in het oplossen en beheren van funderingsproblemen.

Wat zijn funderingsrisico’s en hoe ontstaan ze?

Houten paalfunderingen

Een belangrijk risicofactor is de aanwezigheid van houten paalfunderingen, die vooral in woningen gebouwd voor 1970 worden gebruikt. Deze funderingen zijn gevoelig voor biologische aantasting, zoals schimmel, rotting en palenpest. Oudere houten palen zijn vaak niet ondergedompeld in grondwater, wat de levensduur van deze funderingen beïnvloedt. De combinatie van oude paalfunderingen en kwetsbare bodems (zoals veen- of kleigronden) verhoogt het risico op funderingsproblemen.

Klimaateffecten

De klimaatverandering speelt ook een rol in de ontwikkeling van funderingsproblematiek. Veranderingen in neerslagpatronen en droogstand leiden tot hogere belastingen op de funderingen. Bij droogte kan het hout van houten palen uitdrogen en verzwakken, terwijl bij overstromingen of hoge grondwaterstanden het hout juist meer in het water staat, wat ook schade kan veroorzaken. Verder verandert de ondergrond door afstevende bodemlagen en veranderende hydrologische omstandigheden, wat de draagkracht van de fundering kan beïnvloeden.

Gebieden met funderingsrisico’s

De meeste funderingsproblemen worden gevonden in gebieden met zachte bodems, zoals veengronden en oude rivierdeltas. In deze gebieden is de bodem vaak instabiel en onderhevig aan veranderingen. Een half miljoen woningen in Nederland wordt geschat met funderingsproblemen te maken te hebben of dit in de toekomst te kunnen krijgen. Deze schatting is gebaseerd op de FunderMaps-database en is niet verder uitgebreid met klimaateffecten.

Tools voor het inzicht in funderingsrisico’s

Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden

De Funderingsviewer is een tool die is ontwikkeld door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Deze kaart geeft een indicatie van de kans op funderingsproblemen per postcodegebied. De kaart baseert zich op het aantal woningen gebouwd voor 1970 en de bodemsamenstelling van het gebied.

De kaart geeft geen informatie over de huidige staat van de fundering van een specifiek pand, maar biedt wel een eerste indruk van het risicoprofiel van een woonwijk of stad. Voor woningeigenaren is dit een waardevolle hulpmiddel om zich bewust te worden van de kans op funderingsproblemen in hun omgeving.

KCAF-meldingskaart

Een andere tool is de meldingskaart van het KCAF. Deze kaart is gebaseerd op meldingen van funderingsproblemen in de afgelopen vijf jaar. De kaart geeft per gemeente aan hoe groot de kans is op funderingsproblemen, waarbij een donkere kleur aangeeft dat er meer meldingen zijn gedaan. Deze kaart helpt woningeigenaren om te bepalen of hun woning zich in een risicogebied bevindt.

Funderingsrisicorapport

Een funderingsrisicorapport is een document dat een inschatting geeft van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Het rapport is gebaseerd op gegevens uit de FunderMaps-database en modelanalyses. Het rapport is geen vervanging voor een gedetailleerd funderingsonderzoek, maar biedt wel een eerste indruk van de risico’s. Bij een verhoogd risico kan een QuickScan worden uitgevoerd als volgende stap.

Wat is een QuickScan en wanneer is deze aan te raden?

Een QuickScan is een verkennend onderzoek naar de staat van de fundering, op basis van een beperkte visuele inspectie en bestaande gegevens. Het helpt eigenaren snel inzicht te krijgen in mogelijke risico’s, zonder direct een volledig en kostbaar funderingsonderzoek te hoeven uitvoeren. Een QuickScan is niet verplicht, maar wordt aanbevolen voor woningen in risicogebieden of bij zichtbare tekenen van funderingsproblemen, zoals verzakkingen of scheurvorming.

Als uit de QuickScan blijkt dat er aanwijzingen zijn voor funderingsproblemen, wordt geadviseerd om een volledig funderingsonderzoek te laten uitvoeren. De resultaten van de QuickScan vormen dan een onderbouwing voor die vervolgstap. De kosten voor een QuickScan variëren per aanbieder en type pand, maar liggen doorgaans tussen de €300 en €800. In sommige gevallen kunnen gemeenten subsidie of vergoeding bieden.

Tijd en uitvoering

Een QuickScan kan meestal binnen één dagdeel worden uitgevoerd, afhankelijk van de bereikbaarheid en het type pand. De rapportage volgt meestal binnen enkele werkdagen. Voor woningeigenaren die verkoop- of koopactiviteiten plannen is dit een efficiënte manier om eventuele funderingsproblemen vroegtijdig te detecteren.

Funderingsonderzoek en herstelopties

Een QuickScan is slechts het begin van het proces. Bij vermoedens van funderingsproblemen is een gedetailleerd funderingsonderzoek nodig. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door specialisten en bestaat uit een grondige inspectie van de fundering, inclusief het analyseren van de bodemstructuur en eventuele aantasting van houten palen.

De resultaten van het onderzoek bepalen de nodige herstelmaatregelen. Bij houten paalfunderingen kan het nodig zijn om de palen te herstellen of te vervangen. Bij betonfunderingen kan het gaan om stabilisatie of heraanpassing van de ondergrond. De keuze voor herstelopties hangt af van de mate van schade, de bouwjaar en de bodemsamenstelling.

Funderingsloket

Het Funderingsloket is een initiatief van de gemeente Rotterdam dat woningeigenaren informeert en adviseert over de aanpak van funderingsproblemen. Het loket helpt bij het bepalen van de juiste stappen bij funderingsonderzoek en herstel. Voor woningeigenaren die onzeker zijn over de staat van hun fundering is dit een waardevolle bron van informatie en ondersteuning.

De rol van kenniscentra en nationale initiatieven

Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF)

Het KCAF speelt een centrale rol in het inzicht geven in funderingsproblematiek en het aanbieden van tools voor woningeigenaren. Het KCAF is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de Funderingsviewer en FunderMaps-database. Deze databases zijn essentieel voor het opbouwen van kennis over funderingsproblemen in Nederland.

Een groot deel van de informatie die beschikbaar is, is gebaseerd op lokale data en onderzoeksresultaten, die alleen beschikbaar zijn in de FunderMaps-database. De betrouwbaarheid van de risico-inschatting hangt af van de beschikbaarheid en specificiteit van de pandgegevens.

Nationale Aanpak Funderingsproblematiek

In 2024 is een advies gepubliceerd door het Rli (Rijksadvies voor duurzaam wonen en wonen in stedelijke gebieden) dat een nationale aanpak van funderingsproblematiek voorstelt. Dit advies is opgesteld op basis van technische en financiële analyses, evenals maatschappelijke impactstudies. Het advies benadrukt de noodzaak van een doorgedreven en doelgerichte aanpak van funderingsproblemen, aangezien dit een complex probleem is dat zowel technische als maatschappelijke aspecten omvat.

Deltares en TNO zijn betrokken bij de uitvoering van analyses voor dit advies. Deltares heeft haar expertise in bodemkunde en ondergrond ingebracht, terwijl TNO zich richt op de bovenbouw en de impact van funderingsproblemen op gebouwen. Het advies benadrukt dat funderingsproblematiek niet langer alleen als een lokale of regionale aangelegenheid moet worden gezien, maar als een landelijke uitdaging die een uniforme aanpak vereist.

De toekomst van funderingsbeheer

Betonfunderingen

Sinds ongeveer 1970 wordt voornamelijk gebruikgemaakt van betonfunderingen, die minder gevoelig zijn voor aantasting en veranderingen in de bodemstructuur. Omdat betonfunderingen niet onderhevig zijn aan biologische aantasting zoals houten paalfunderingen, is het risico op funderingsproblemen in woningen gebouwd na 1970 aanzienlijk lager. Dit betekent dat funderingsproblematiek vooral gerelateerd is aan oudere woningen en dat de toekomstige risico’s vooral gericht zijn op de huidige woonstock van voor 1970.

Klimaatadaptatie

De klimaatverandering zorgt ervoor dat de huidige risico’s op funderingsproblemen worden versterkt. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren en gemeenten actief zijn in het monitoren en beheren van funderingsrisico’s. Klimaatadaptatieplannen moeten de mogelijkheid van funderingsproblemen inbegrepen hebben, met aandacht voor de ondergrond en de impact van veranderende hydrologische omstandigheden.

Samenwerking en informatiedeling

De huidige situatie laat zien dat er nog veel werk te doen is op het gebied van kennisdeling en samenwerking tussen woningeigenaren, gemeenten en kenniscentra. Het opbouwen van een landelijke register van funderingsvormen en -kwaliteit is een essentiële stap voor een effectieve aanpak. Het KCAF probeert dit register zoveel mogelijk compleet te maken, maar het is een ingrijpende taak die met terugwerkende kracht moet worden uitgevoerd.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een complex en groeiend onderwerp in Nederland. Het is een technisch, financieel en maatschappelijk probleem dat vooral gerelateerd is aan oudere woningen met houten paalfunderingen. De beschikbare tools, zoals de Funderingsviewer, KCAF-meldingskaart en QuickScan, helpen woningeigenaren bij het inzicht geven in het risico op funderingsproblemen. Deze tools zijn een waardevolle ondersteuning bij het nemen van beslissingen, maar vormen geen vervanging voor gedetailleerde onderzoeken en herstelopties.

Bij vermoedens van funderingsproblemen is het aan te raden om contact op te nemen met experts, zoals het Funderingsloket of een professioneel funderingsonderzoeker. Het is belangrijk om vroegtijdig actie te nemen, omdat funderingsproblemen zich langzaam ontwikkelen en grotere schade kunnen veroorzaken als ze niet tijdig worden opgemerkt en aangepakt.

Op nationaal niveau benadrukt het Rli-advies de noodzaak van een uniforme aanpak van funderingsproblematiek. Samenwerking, kennisdeling en adaptatie aan klimaatverandering zijn essentieel voor een duurzame toekomst van de woningbouw in Nederland.

Bronnen

overzicht