Funderingsproblemen in Nederland: Kaarten, risico’s en actieplanning voor woningeigenaren

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Bij aankoop van een woning wordt vaak aandacht besteed aan de locatie, de afmetingen, en de staat van het interieur. Echter, een cruciale factor die vaak onderbelicht blijft, is de fundering. Funderingsproblemen kunnen ernstige schade veroorzaken aan een woning, met hoge herstelkosten en risico’s voor de leefbaarheid en veiligheid. In Nederland, waar het bouwarsenaal sterk varieert per regio en bodemsamenstelling, is het begrijpen van funderingsrisico’s essent voor woningeigenaren, bouwmeesters en beleggers.

Deze artikel biedt een overzicht van funderingsproblemen in Nederland, inclusief de beschikbare kaarten en tools die woningeigenaren kunnen gebruiken om risico’s in kaart te brengen. Daarnaast wordt ingegaan op de technische oorzaken van funderingsproblematiek, de invloed van klimaatverandering, en mogelijke acties voor eigenaren die zich in risicogebieden bevinden.

Wat zijn funderingsproblemen?

Funderingsproblemen ontstaan wanneer de fundamenten van een woning niet in staat zijn om het gewicht van het gebouw voldoende te dragen, of wanneer de ondergrond waarop de fundering rust verandert. Deze veranderingen kunnen leiden tot verzakkingen, scheuren in muren, klemmende deuren en ramen, en andere leefbaarheidsproblemen.

In Nederland zijn funderingsproblemen vooral te vinden in gebieden met kwetsbare bodems, zoals veen- en kleigrond. Deze bodems zijn gevoelig voor zettingen, die kunnen ontstaan wanneer de grond uitdroogt of wordt geconsolideerd. De risico’s zijn nog groter bij huizen die op houten funderingspalen staan, omdat deze paalstructuren in sommige omstandigheden kunnen slijten of vernietigen.

Oorzaken van funderingsproblemen

De oorzaken van funderingsproblemen zijn meervoudig en kunnen variëren per regio. Echter, enkele algemene factoren zijn:

Houten funderingspalen: Vooral in de jaren vóór 1970 werden houten palen gebruikt voor fundering. Deze palen zijn gevoelig voor vochtveranderingen en kunnen in kwetsbare bodems slijten.
Veengebieden: Veen is een zettingsgevoelige bodem die bij droogte kan krimpen, waardoor de fundering kan verzakken.
Kleigrond: Klei is een dichtheidsgevoelige bodem die kan samentrekken bij droogte en zetten bij regen. Dit kan leiden tot ongelijke zettingen.
Klimaatverandering: De afgelopen jaren is het steeds duidelijker dat klimaatverandering funderingsrisico’s vergroot. Droge zomers en extreem lage grondwaterstanden kunnen bodems aanvallen, met als gevolg dat huizen verzakken.

Indicatieve aandachtsgebieden en kaarten

In Nederland zijn verschillende tools beschikbaar om funderingsrisico’s in kaart te brengen. De meest gebruikte zijn:

1. Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden

De Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden is een tool die is ontwikkeld door het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Deze kaart geeft per postcodegebied een indicatie van het aantal woningen met een bouwjaar voor 1970, gecombineerd met de bodemsamenstelling van het betreffende gebied.

De kaart toont welke gebieden een groter risico lopen op funderingsproblemen door de combinatie van oude houten funderingspalen en kwetsbare bodems. Het is echter belangrijk om te weten dat deze kaart geen uitspraken doet over de huidige staat van funderingen in specifieke gebieden. Ze biedt slechts een eerste inzicht en dient als ondersteuning bij het nemen van beslissingen.

De kaart is gebaseerd op data die uitgaat van het aantal woningen met een bouwjaar voor 1970, gecombineerd met bodemsamenstelling. Het doel is om gebieden te identificeren waar aandacht voor funderingsproblemen op zijn plaats kan zijn. De Funderingsviewer is geen diagnostische tool, maar biedt wel een waardevolle eerste indicatie.

2. KCAF-meldingskaart

Een andere tool is de meldingskaart van het KCAF, die is gebaseerd op meldingen uit de afgelopen vijf jaar. Deze kaart geeft per gemeente aan hoe groot de kans is op funderingsproblemen, waarbij een donkere kleur aangeeft dat er meer meldingen zijn gedaan. Deze kaart is van groot belang voor woningeigenaren die willen weten of hun woning zich in een risicogebied bevindt.

De KCAF-meldingskaart is een visuele weergave van de relatieve frequentie van funderingsproblemen per gemeente. Het is een waardevolle tool voor woningeigenaren, gemeenten en bouwbedrijven om funderingsrisico’s beter in te schatten.

Hoe werken de funderingskaarten?

De kaarten gebruiken een combinatie van bouwjaarcijfers, bodemsamenstelling, en meldingsdata om risicogebieden te identificeren. Ze zijn gebaseerd op gegevens van instituten zoals Deltares en TNO, en zijn ontwikkeld in samenwerking met het KCAF en Sweco.

De Funderingsviewer is bijvoorbeeld gebaseerd op een database van woningen met een bouwjaar vóór 1970, gecombineerd met bodemsamenstellingen. Gebieden met veel oude woningen op veen- of kleigrond worden als aandachtsgebieden gemarkeerd.

De meldingskaart van het KCAF is gebaseerd op meldingen uit de afgelopen vijf jaar. Deze kaart is vooral nuttig voor woningeigenaren die willen weten of hun gemeente een hoge concentratie funderingsproblemen kent.

Funderingsrisico’s en klimaatverandering

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol in het ontstaan van funderingsproblemen. De afgelopen jaren zijn er meerdere zomers geweest met extreem lage grondwaterstanden, wat heeft geleid tot zettingen in kwetsbare bodems.

Een voorbeeld is de droogte van 2022, waarbij in regio’s zoals Friesland, Gelderland, en Noord-Brabant veel meldingen zijn gedaan van funderingsproblemen. Deze problemen treden vooral op bij huizen die niet op palen, maar rechtstreeks op de ondergrond zijn gefundeerd. In zandgebieden is dit minder problematisch, maar in klei- en veengebieden kan dit leiden tot significante verzakkingen.

Een toekomstig risico is dat klimaatverandering leidt tot meer extreme droogtes en regenperiodes. Dit kan het risico op funderingsproblemen verder vergroten, vooral in regio’s met kwetsbare bodems.

Herkenning van funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen moeilijk te herkennen zijn in de vroege stadia, maar er zijn een aantal duidelijke tekenen die wijzen op mogelijke problemen:

Scheuren in muren: Vooral scheuren die schuin lopen en groter worden, kunnen wijzen op funderingsproblemen.
Verzakkingen: Een vloer die ongelijk ligt of wegzakt is een duidelijk signaal dat de fundering onder druk staat.
Klemmende deuren en ramen: Wanneer deuren en ramen moeilijk open- en dichtgaan, kan dit wijzen op verplaatsingen in de structuur van het gebouw.
Scheve muren of schoorstenen: Als muren of schoorstenen scheef staan, is er mogelijk sprake van verzakkingen.

Wanneer deze tekens optreden, is het verstandig om een funderingsexpert in te schakelen om de situatie te beoordelen. In sommige gevallen kan een funderingsonderzoek nodig zijn om de oorzaak van de problemen te achterhalen.

Actieplanning voor woningeigenaren

Woningen die zich in risicogebieden bevinden, kunnen maatregelen nemen om funderingsproblemen te voorkomen of te beheersen. Een aantal mogelijke acties zijn:

1. Regulier onderhoud aan de grond

Een belangrijk maatregel is het reguliere onderhoud aan de grond rondom het gebouw. In droge perioden is het verstandig om de grond vochtig te houden, zodat de bodem niet uitdroogt en krimpt. Dit kan worden gedaan door regelmatig te sproeien of te wateren.

2. Funderingsonderzoek

Wanneer er duidelijke tekens zijn van funderingsproblemen, is een funderingsonderzoek aan te raden. Dit onderzoek kan worden uitgevoerd door een geotechnisch ingenieur of funderingsdeskundige. Het doel is om de staat van de fundering te bepalen en eventuele schade in kaart te brengen.

3. Subsidies en leningen

In sommige gemeenten zijn er subsidies beschikbaar voor funderingsonderzoek en herstel. Het Fonds Duurzaam Funderingsherstel biedt bijvoorbeeld een lening voor funderingsherstel in aangesloten gemeenten en provincies. Woningeigenaren die in risicogebieden wonen, kunnen hier baat bij hebben.

4. Bouwjaar en funderingstype checken

Een belangrijke stap bij het beoordelen van funderingsrisico’s is het checken van het bouwjaar en het funderingstype van de woning. In de jaren vóór 1970 werden vaak houten palen gebruikt voor fundering. Deze palen zijn gevoeliger voor slijtage en zettingen, vooral in veen- en kleigebieden.

In de jaren daarna werden vaak betonpalen gebruikt, die robuuster zijn. Echter, ook hier zijn uitzonderingen mogelijk, afhankelijk van de regio en het type bebouwing.

Funderingsproblemen en de rol van de gemeente

Gemeenten spelen een cruciale rol in de beheersing van funderingsproblemen. Ze zijn verantwoordelijk voor het registreren van meldingen en het faciliteren van onderzoek en herstelmaatregelen. In sommige gevallen bieden gemeenten ook subsidies voor funderingsonderzoek en herstel.

Het KCAF en andere instellingen werken samen met gemeenten om funderingsproblemen te onderzoeken en oplossingen te ontwikkelen. Het doel is om een duurzame aanpak te realiseren die zowel woningeigenaren als de gemeenschap ondersteunt.

Toekomstige uitdagingen

In de toekomst wordt verwacht dat funderingsproblemen een groter probleem zullen worden, vooral in het licht van klimaatverandering. De combinatie van extreem droge zomers en zware regenperiodes kan leiden tot meer zettingen en verzakkingen in kwetsbare bodems.

Daarnaast is er een tekort aan historische data over het type en de kwaliteit van funderingen in Nederland. Dit maakt het moeilijker om schadeprognoses te maken en risicogebieden te identificeren. Het FunderMaps-databaseproject van het KCAF probeert dit probleem aan te kaarten door een zo compleet mogelijk beeld van funderingstype en staat te creëren.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een reëel en toenemend risico voor woningeigenaren in Nederland. De combinatie van oude funderingstechnieken, kwetsbare bodems, en klimaatverandering maakt het belangrijk om funderingsrisico’s goed in kaart te brengen en te beheren.

De beschikbare kaarten en tools zoals de Funderingsviewer indicatieve aandachtsgebieden en de KCAF-meldingskaart zijn waardevolle hulpmiddelen voor woningeigenaren om funderingsrisico’s in te schatten. Buiten het gebruik van kaarten is het ook belangrijk om aandacht te besteden aan het herkennen van funderingsproblemen en de mogelijkheid van herstelmaatregelen.

In de toekomst is samenwerking tussen woningeigenaren, gemeenten, en bouwbedrijven essent om funderingsproblemen op een duurzame manier aan te pakken. Door vroegtijdige actie en slimme beheerstrategieën kan het risico op funderingsproblemen worden verminderd, zodat woningen veilig en leefbaar blijven.