Gaten in funderingen afdichten: Technieken, doeleinden en praktische toepassing

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

In de bouw- en renovatiesector is het afdichten van gaten in funderingen een cruciale maatregel om de duurzaamheid en structuurstabiliteit van een bouwwerk te waarborgen. Een gat in de fundering kan ontstaan bijvoorbeeld bij elektriciteits- of waterleidinginstallaties, en moet zorgvuldig worden afgedekt om lekkages of schade aan de structuur te voorkomen. Deze taak vereist kennis van de funderingsconstructie, de grondwaterstand, en de juiste materialen en technieken.

In dit artikel wordt ingegaan op de vraag of en hoe een gat in de fundering moet worden afgeloodst, op basis van praktijkervaringen van woningeigenaren, technische richtlijnen uit het Handboek Funderingen (Eurocode 7) en de toepassing van huidige bouwmethodes. Ook worden mogelijke risico’s en maatregelen besproken, zoals vochtintrusie, zetting van de fundering en stabilisatie.

1. Situatie en doelstellingen bij het afdichten van gaten in funderingen

1.1 Praktijkvoorbeeld: Verbouwing en gat in fundering

Een woningeigenaar heeft in de kruipruimte gaten in de fundering gemaakt om 12-volt- en tyleenleidingen naar buiten te brengen. Het gat is gecreëerd zonder wapeningsstaal bloot te leggen en is tijdelijk gevuld met zand. De vloer in de kruipruimte is geïsoleerd en geventileerd. Nu is het project afgerond, en de vraag is: moet het gat in de fundering nu nog worden afgedekt?

De eigenaar ziet wel afdichtingsproducten op de markt, maar twijfelt aan het nut van het afdichten van het gat. De reden is dat vocht bij hoge grondwaterstand toch zou kunnen intruderen, maar gelukkig is de grondwaterstand laag genoeg.

1.2 Technische achtergronden

De fundering vormt de basis van het bouwwerk en moet voldoen aan bepaalde technische eisen. Gaten in funderingen kunnen niet zomaar worden verwaarloosd, omdat ze zowel een risico op vocht als op verlies van structuurstabiliteit vormen. Het afdichten van zulke gaten is niet alleen een kwestie van lekkages voorkomen, maar ook een maatregel om de fundering in goede staat te houden.

In de praktijk is het afdichten van gaten in funderingen niet altijd een eenvoudige opgave. Het hangt af van factoren zoals de diepte van het gat, de aanwezigheid van wapening, de structuur van de fundering en de grondwaterstand.

2. Risico’s van open gaten in funderingen

2.1 Vochnetwerk en infiltratie

Een open gat in de fundering vormt een directe verbinding tussen de ondergrond en de kruipruimte. Vooral bij hoge grondwaterstand kan dit leiden tot vochtinfiltratie, wat op termijn schimmelvorming en rotting kan veroorzaken. Zelfs bij lage grondwaterstand kan een gat in de fundering in de toekomst leiden tot problemen, bijvoorbeeld als er grondwaterstandveranderingen optreden.

2.2 Structuurstabiliteit en zetting

Gaten in funderingen kunnen ook leiden tot verlies van structuurstabiliteit. Een fundering is ontworpen om belastingen gelijkmatig over een groot oppervlak te spreiden. Als er gaten zijn die het verloop van krachten verstoren, kan dit leiden tot ongelijke zettingen, scheuren in muren of andere structurele schade.

2.3 Verlies van isolatie- en ventilatiefunctie

Bij een geïsoleerde en geventileerde kruipruimte vormt het afdichten van gaten ook een maatregel om de isolatiefunctie en ventilatie niet te verstoren. Een open gat kan de luchtstroom beïnvloeden en leiden tot ongewenste vochtige luchtstromen.

3. Afdichtingsmaterialen en technieken

3.1 Beton en cementmengsels

De meest gebruikte methode om gaten in funderingen af te dichten is het vullen met beton of cementmengsels. Dit is een duurzame en waterdichte oplossing. Het mengsel moet goed in de spelonk worden geperst en vult het gat volledig. Na het stollen is het materiaal waterdicht en vormt het een solide structuur.

3.2 Injecteren met kunststoffen

Een alternatieve methode is het injecteren van kunststoffen in het gat. Dit is vooral geschikt bij gaten in beton of metselwerk. Kunststoffen vullen kleine poriën en scheuren, vormen een elastische en waterdichte laag, en kunnen de structuurstabiliteit behouden of zelfs verbeteren. Deze methode is ook toegepast bij het herstellen van funderingen en lekkages in gebouwen.

3.3 Afdichtingsproducten op de markt

Er zijn diverse afdichtingsproducten op de markt die speciaal zijn ontworpen voor gebruik in funderingen. Deze producten zijn ontwikkeld om waterdicht te zijn, niet te slijten en compatibel met beton en andere bouwmaterialen. De keuze van het juiste product hangt af van de omstandigheden van het gat, de grondwaterstand en de toepassing.

4. Toepassing in de praktijk

4.1 Vullen met zand en later afdekken

In het gegeven voorbeeld is het gat in de fundering tijdelijk gevuld met zand. Dit is een tijdelijke oplossing en geen eindige maatregel. Zand kan worden verplaatst, weggespoeld of door vocht verstoord worden. Als het gat niet wordt afgedekt, kan het tijdelijk gevulde zand leiden tot verlies van structuurstabiliteit of vochtproblemen.

4.2 Afdichten van gaten bij kruipruimten

Bij kruipruimten is het belangrijk dat de funderingsgaten zijn afgedekt. Een geïsoleerde en geventileerde kruipruimte is ontworpen om de structuur van het huis te beschermen. Open gaten kunnen de isolatie en ventilatie verstoren en leiden tot vochtproblemen.

4.3 Gaten in funderingen bij bestaande woningen

Bij bestaande woningen is het afdichten van gaten in funderingen niet altijd eenvoudig. De fundering is vaak al oud en kan zettingen vertonen. Daarom is het belangrijk om de fundering eerst te onderzoeken, eventueel een funderingsinspectie te laten uitvoeren en een expert te raadplegen voor de beste oplossing.

5. Funderingsinspectie en beoordeling

5.1 Noodzaak van funderingsinspectie

Voor het afdichten van een gat in de fundering is het soms nodig om eerst een funderingsinspectie te laten uitvoeren. Dit is vooral belangrijk bij gaten die diep zitten of waarbij de structuur van de fundering in twijfel is. Een funderingsinspectie geeft inzicht in de kwaliteit van de fundering en de eventuele aanwezigheid van schade of aantasting.

De inspectie wordt uitgevoerd via een inspectieput, die wordt gegraven om de funderingsconstructie bloot te leggen. De diepte van de put kan variëren van 0,8 meter (voor funderingen op staal) tot 3,5 meter (voor paalfunderingen). In sommige gevallen is een bronbemaling nodig om het gat droog te houden.

5.2 Resultaten van de funderingsinspectie

De resultaten van de funderingsinspectie bepalen of het gat in de fundering kan worden afgedekt of of er eerst herstelmaatregelen zijn nodig. Bijvoorbeeld, als het gat in een zwakke zone van de fundering ligt, kan het afdichten van het gat leiden tot verder verlies van structuurstabiliteit. In dergelijke gevallen is een herstel van de fundering eerst nodig.

6. Herstelmethoden voor funderingen

6.1 Constructief herstel

Bij schade aan de fundering, bijvoorbeeld bij brede ramen of grote muuropeningen, is het soms nodig om gewapende betonbalken aan te brengen. Deze balken moeten worden gewapend en gestort om de structuurstabiliteit te herstellen.

6.2 Vrijstelling van negatieve kleef

Volgens de huidige normen (zoals NEN 9997-1 en NEN-EN 1995) dient negatieve kleef in rekening te worden gebracht bij berekeningen voor funderingsherstel. Dit betekent dat het gewicht van de grond om de fundering heen een extra belasting vormt. In sommige gevallen kan worden aangenomen dat het zettingsproces is uitgewerkt en consolidatie is gebeurd. In dergelijke gevallen hoeft negatieve kleef niet in rekening te worden gebracht.

6.3 Opvijzeling en stabilisatie

Bij een scheefgezakt gebouw kan het gebruik van vijzels een oplossing bieden. Door nieuw geïnstalleerde palen een voorspanning te geven, kunnen zettingen worden voorkomen of gedeeltelijk worden hersteld. Een platte vijzel (of Freyssinet-vijzel) kan een druk van maximaal 200 bar uitoefenen en wordt gebruikt om een gebouw weer in het lood te brengen.

7. Relevante normen en regelgeving

7.1 Bouwbesluit 2003 en normbladen

Volgens het Bouwbesluit 2003 zijn de huidige normbladen van toepassing bij het afdichten en herstel van funderingen. Dit geldt ook voor bestaande constructies, met de nadruk op reducties in veiligheidsfactoren. De toepassing van normen is belangrijk om zowel de veiligheid als de duurzaamheid van de fundering te waarborgen.

7.2 NEN 9997-1

De NEN 9997-1 betreft de beoordeling van bestaande funderingen en bevat richtlijnen voor de beoordeling van veiligheid, draagvermogen en stabiliteit. Deze norm is van toepassing op paalfunderingen en andere typen funderingen. De norm legt uit hoe vervormingen en eventuele schade moeten worden meegenomen in de beoordeling.

8. Conclusie

Het afdichten van gaten in funderingen is een cruciale maatregel om de duurzaamheid, de structuurstabiliteit en de ventilatie van een bouwwerk te waarborgen. In praktijkvoorbeelden zien we dat een gat in de fundering, zelfs als het tijdelijk is gevuld met zand, op termijn leiden kan tot vochtproblemen of verlies van structuurstabiliteit.

Technisch gezien zijn er verschillende methoden om gaten in funderingen af te dichten, zoals het vullen met beton of cementmengsels, of het injecteren van kunststoffen. Het keuze van de juiste methode hangt af van de omstandigheden van het gat, de funderingsconstructie en de grondwaterstand.

Voor bestaande woningen is het soms noodzakelijk om eerst een funderingsinspectie uit te voeren om te beoordelen of het gat veilig kan worden afgedekt of of er eerst herstelmaatregelen zijn nodig. De toepassing van relevante normen en regelgeving is essentieel om zowel de veiligheid als de duurzaamheid van de fundering te waarborgen.