Geboorde funderingen: ontwerp, problemen en herstelmethoden bij funderingsgebreken

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

Funderingen vormen de basis van elke constructie en zijn van essentieel belang voor de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Bij geboorde funderingen, ook bekend als paalfunderingen of funderingen op palen, wordt gebruikgemaakt van lage grondlagen om de belasting van het gebouw veilig en gelijkmatig over te brengen. Ondanks de bredere toepassing van moderne funderingstechnieken zijn er nog steeds situaties waarin funderingsproblemen voorkomen, die leiden tot zakkingen, scheuren en andere schades. Deze problemen kunnen ontstaan door verkeerde constructieve keuzes, veroudering van funderingsmateriaal of veranderingen in de bodemgesteldheid. Het herstel van funderingsgebreken is een complexe taak die zorgvuldige analyse en planning vereist. In dit artikel worden de essentiële aspecten van geboorde funderingen behandeld, met een nadruk op mogelijke problemen, herstelmethoden en de rol van grondwater en bodemgesteldheden.

Wat zijn geboorde funderingen?

Geboorde funderingen zijn een vorm van diepe funderingen waarbij palen worden gebruikt om de belasting van het gebouw over te brengen op draagkrachtige grondlagen. In de context van de Nederlandse bouwgeschiedenis zijn verschillende typen paalfunderingen gebruikt, zoals houten funderingspalen, die al sinds de 16e eeuw werden toegepast. Deze paaltechniek werd verder ontwikkeld tot de zogenaamde Amsterdamse en Rotterdamse funderingen, die tot ver in de 20e eeuw werden gebruikt.

Het doel van een fundering is om de belasting van het gebouw zo over te brengen op de grond, dat de zakkingen binnen de toelaatbare grenzen blijven. Er zijn verschillende belastingtypes, zoals puntlasten, lijnlasten en plaatselijk hoge belastingen, die bepalend zijn voor het ontwerp van de fundering. De keuze voor een specifiek funderingstype hangt af van factoren zoals de draagkracht van de grond, de belasting van het gebouw en de omgevingsfactoren zoals grondwaterstand.

Problemen bij geboorde funderingen

Oorzaken van funderingsgebreken

Funderingsgebreken kunnen verschillende oorzaken hebben. Een veelvoorkomende oorzaak is het gebruik van houten palen, vooral in gebouwen vóór 1970. In deze periode was het gebruikelijk om houten funderingen aan te leggen onder het grondwaterpeil, wat de levensduur van de palen vergroot. Echter, wanneer het grondwaterpeil daarna verlaagd werd (bijvoorbeeld door waterschappen), bleven de paalkoppen boven het water staan, wat leidde tot verrotting en eventuele zakkingen.

Een andere oorzaak is het gebruik van te korte palen. In gebieden waar de vaste grondslag zeer diep ligt, kunnen oude huizen gecompromitteerd zijn door een onvoldoende diepe fundering. Dit is vaak het geval bij huizen vóór 1950. De gevolgen hiervan zijn vaak zichtbaar aan de oppervlakte, zoals scheefstanden, brede scheuren in muren of vloeren, of klemmende deuren en ramen.

Ook veroudering van funderingsmateriaal speelt een rol. Oudere gebouwen gebruiken vaak kalkspecie in de funderingsmetselwerk, die minder bestand is tegen de tand des tijds dan de moderne cementspecie. Daarnaast kan chemische verontreiniging van grond of grondwater negatieve effecten hebben op ondergrondse constructies.

Kenmerken van funderingsproblemen

Er zijn verschillende visuele en functionele kenmerken die kunnen wijzen op funderingsproblemen. Een duidelijk te herkennen probleem is een scheefstaand gebouw of een verlaagde vloer ten opzichte van de omgeving. Ook brede scheuren in gevels of binnenmuren (meer dan enkele millimeter) zijn een indicatie van funderingsproblemen. Andere tekenen zijn klemmende ramen of deuren, vervormde leidingen en het feit dat het gebouw lager ligt dan de trottoirs of buren.

In praktijk wordt vaak gebruikgemaakt van eenvoudige tests bij bezichtigingen, zoals het leggen van een knikker op de vloer om te kijken of deze scheef ligt. Ook het controleren van de horizontaaliteit van drempels kan nuttig zijn. Bij het herstellen van funderingsgebreken is het van groot belang om de oorzaak eerst te achterhalen. Dit bepaalt namelijk de keuze voor herstel of sloop en vervanging.

Herstelmethoden bij funderingsgebreken

Het herstel van funderingsgebreken is een kostbare en complexe aangelegenheid. Het is daarom belangrijk om vooraf grondig te beoordelen of het herstel rendabel is en of de structuur langdurig behouden kan worden. Er zijn verschillende herstelmethoden die in overweging kunnen worden genomen, afhankelijk van de aard van de schade en de oorzaak ervan.

Herstel via paalversterking

Een veelgebruikte methode is paalversterking, waarbij aanvullende palen worden geplaatst om de bestaande fundering te ondersteunen. Deze methode is vooral geschikt bij gebouwen die zijn geboord op houten palen en waar verrotting of zakkingen zijn opgetreden. De nieuwe palen worden vaak geboord tot een draagkrachtige laag en verbonden met de bestaande structuur. Het is belangrijk om rekening te houden met de inbrengtechniek van de palen, omdat deze invloed heeft op de grondmechanica en de draagkracht van het geheel.

Funderingsmetselwerk herstellen

Oudere funderingsconstructies kunnen ook schade oplopen in het metselwerk dat onder de grond ligt. Dit metselwerk kan verzwakt zijn door kalkspecie die minder bestand is tegen de tand des tijds dan de moderne cementspecie. Het herstellen van funderingsmetselwerk is een essentieel onderdeel van funderingsherstel en vereist vaak het verwijderen van het verzwakte metselwerk en het vervangen door nieuwe, sterkere materialen.

Bodemgesteldheden corrigeren

Bij sommige funderingsproblemen zijn de oorzaken te vinden in veranderde bodemgesteldheden. Dit kan het gevolg zijn van bodemafwijkingen, grondverdringing of grondverwijdering. De invloed van de inbrengtechniek van de palen op de bodemgesteldheid is hierbij van grote betekenis. In categorie A bijvoorbeeld worden geheide paalsystemen gebruikt, waarbij grondverdringing optreedt en de bodem gestabiliseerd wordt. In categorie B daarentegen zijn er methoden zonder of met geringe grondverdringing, en in categorie C worden palen geboord waarbij grondverwijdering plaatsvindt. De keuze voor de juiste inbrengmethode is cruciaal voor de stabiliteit van de fundering.

Grondwaterproblemen

Grondwater is een belangrijke factor in funderingsproblemen, vooral bij houten palen. In de verleden was het gebruikelijk om houten funderingen onder het grondwaterpeil te plaatsen om de levensduur van de palen te verlengen. Echter, wanneer het grondwaterpeil daarna verlaagd wordt, kunnen de paalkoppen boven het water komen te staan, wat leidt tot verrotting en schade. In dergelijke gevallen is het herstellen van de fundering vaak het enige alternatief, maar het kan ook overwogen worden om het herstel uit te stellen als de zakkingen nog van eindige omvang zijn.

Onderzoek en analyse voor funderingsherstel

Voor een effectieve herstelstrategie is het essentieel om eerst grondig te onderzoeken wat de oorzaak van de funderingsgebreken is. Dit proces omvat het verzamelen van relevante gegevens, zoals de bouwgeschiedenis van het gebouw, de type fundering die gebruikt is en eventuele veranderingen in de bodem of grondwaterstand. Een grondige analyse kan helpen om te bepalen of het herstel rendabel is of of sloop en vervanging de betere keuze is.

In de praktijk is het vaak nodig om bouwputten en ontgravingen te maken om de ondergrondse funderingsconstructies te inspecteren. Dit kan belangrijke inzichten opleveren over de staat van de palen, metselwerk en eventuele chemische verontreinigingen in de grond. Deze informatie is van groot belang voor de keuze van herstelmethoden en de planning van de uitvoering.

Samenvatting

Funderingen zijn van essentieel belang voor de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Bij geboorde funderingen, of paalfunderingen, kan het ontwerp en de uitvoering van de fundering aanzienlijke invloed hebben op de structuur. Ondanks de bredere toepassing van moderne bouwtechnieken blijven funderingsgebreken een reëel probleem, met oorzaken variërend van veroudering en chemische verontreiniging tot veranderingen in grondwaterstand en bodemgesteldheden. Het herstel van funderingsgebreken is een complexe aangelegenheid die zorgvuldige analyse en planning vereist. Door het juiste herstel te kiezen, op basis van een duidelijke diagnose, kan het gebouw langdurig behouden worden of, indien nodig, vervangen worden.

Bronnen

geboord