Gemeentelijke risicokaart voor fundering: inzicht en acties voor woningeigenaren in Friesland

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

In recente jaren zijn funderingsproblemen in de Nederlandse woningbouw steeds vaker op de voorgrond gekomen, vooral in gebieden met zettingsgevoelige grondsoorten zoals veen en klei. Deze problemen worden verder verscherpt door de klimaatverandering en de daarmee gepaard gaande droogtes en lage grondwaterstanden. In dit artikel bespreken we de gemeentelijke risicokaarten voor funderingsproblemen, met een focus op Friesland, een regio die in meerdere bronnen als risicogebied voor funderingsproblematiek is genoemd.

We bespreken de oorzaken van funderingsproblemen, de invloed van het type fundering en bodemsamenstelling, de rol van klimaatverandering, en de beschikbare hulpmiddelen zoals funderingsviewers en beleidsregels. Daarnaast geven we aan hoe woningeigenaren zich kunnen informeren en voorbereiden op mogelijke funderingsproblemen. Het artikel richt zich zowel op particuliere woningeigenaren als op professionals in de bouwsector.

Funderingsproblemen in Nederland: oorzaken en risicogebieden

Funderingsproblemen in Nederland zijn vooral te vinden in gebieden met zettingsgevoelige grondsoorten zoals veen en klei. Deze grondlagen zijn gevoelig voor droogte en veranderingen in de grondwaterstand, wat kan leiden tot bodemsinkage en daarmee tot schade aan gebouwen.

In Friesland en andere delen van Noord-Nederland zijn huizen vaak op houten funderingspalen gebouwd, vooral in de periode vóór 1970. Deze palen moeten onder water staan om te voorkomen dat ze rotten. Als de grondwaterstand daalt – zoals gebeurt bij droge zomers en lage rivierstanden – kunnen de palen droogvallen en daardoor verzwakken. Dit kan leiden tot funderingsschade, zoals scheuren in muren, schuin aflopende vloeren en zelfs volledige verzakking van delen van een woning.

Sweco heeft op basis van gegevens van Deltares een kaart gemaakt die de risicogebieden voor funderingsproblemen in kaart brengt. Deze kaart toont aan dat Friesland onderdeel is van een breed gebied in Noord-Nederland dat relatief groot risico loopt op funderingsproblematiek, vooral in combinatie met houten funderingspalen en zettingsgevoelige grondsoorten.

Houten funderingspalen: kwetsbaarheid en risico’s

Een aanzienlijk aantal huizen in Nederland, inclusief in Friesland, is gebouwd op houten funderingspalen. Deze palen zijn verder ontwikkeld in de jaren voor 1970 en zijn in veen- en kleigebieden vaak de enige realistische optie voor een duurzame fundering. Houten palen zijn echter kwetsbaar voor paalrot, een proces dat ontstaat als de palen niet volledig onder water staan. Als de grondwaterstand daalt, zoals bij droge zomers of bij klimaatverandering, kunnen de palen droogvallen en beginnen ze te rotten. Dit kan leiden tot verlies van draagkracht en uiteindelijk funderingsproblemen.

In West- en Noord-Nederland, waaronder Friesland, staan ongeveer 750.000 tot 1 miljoen woningen op houten funderingspalen. In deze regio’s is het risico op funderingsproblemen het grootst, vooral in combinatie met zettingsgevoelige grondsoorten.

De kaart die is ontwikkeld door het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) geeft een indicatie van gebieden waar funderingsproblematiek zich mogelijk voordoet. Deze kaart toont het aantal panden met een bouwjaar vóór 1970 per postcodegebied, gecombineerd met de bodemsamenstelling. Het geeft dus geen uitspraak over de staat van de funderingen in specifieke gebieden, maar biedt wel een eerste inzicht in mogelijke risicogebieden.

Droogte en klimaatverandering: versterkende factoren

De droogte van de afgelopen jaren, en met name de extreem lage grondwaterstanden in 2022, heeft geleid tot een toename van zettingsverschijnselen in zettingsgevoelige gebieden. In Friesland zijn meldingen van funderingsproblemen gedaan, ook in minder zettingsgevoelige gebieden. Dit wijst op een algemene versterking van de risico’s, die verder worden vergroot door klimaatverandering.

In combinatie met lage rivierstanden en minder regenval daalt de grondwaterstand, wat het risico op droogvallende houten palen verder verhoogt. Bovendien zorgen de veranderingen in bodemdruk en zettingspatronen voor onverwachte funderingsproblemen, zelfs in huizen die op staal zijn gefundeerd.

Funderingsviewers en kaarten: hulpmiddelen voor woningeigenaren

Voor woningeigenaren die zich willen informeren over het risico op funderingsproblemen in hun wijk of gemeente, zijn er verschillende hulpmiddelen beschikbaar:

Funderingsviewer van KCAF: Deze viewer toont gebieden waarin een combinatie van houten funderingspalen en zettingsgevoelige grondsoorten voor komt. Het geeft het aantal panden met een bouwjaar vóór 1970 per postcodegebied en helpt bij het identificeren van risicogebieden.
Atlas Leefomgeving: Deze kaart geeft indicatieve aandachtsgebieden voor funderingsproblematiek, met een focus op zettingsgevoelige grondsoorten en houten funderingspalen.
Risicokaart.nl: Hoewel deze kaart zich vooral richt op overstromingsrisico’s, natuurbranden en gevaarlijke stoffen, kan deze ook helpen bij het inzichtelijk maken van de bredere risicoprofielen van een regio.
Lokale regelgeving en beleidsregels: In sommige gemeenten, zoals Rotterdam, zijn beleidsregels opgesteld die verplichtingen leggen voor woningeigenaren om funderingsonderzoeken te laten uitvoeren bij aanwijzingen van funderingsgebreken.

Voor Friesland is er geen aparte gemeentelijke risicokaart beschikbaar zoals in Rotterdam. Echter, de algemene kaarten van het KCAF en Sweco geven al een duidelijke indicatie van het risicoprofiel van de regio, vooral in combinatie met lokale bouwgeschiedenis en bodemsamenstelling.

Aanwijzingen voor funderingsgebreken

Woningeigenaren die vermoeden dat hun fundering problemen heeft, kunnen letten op een aantal aanwijzingen:

Klemmende ramen en deuren
Schuin aflopende vloeren
Scheuren in voorgevel, achtergevel, bouwmuren of tussenmuren
Gevel die scheef staat of het huis die verzakt
Lekkende goot tussen panden

Als dergelijke verschijnselen voorkomen, is het raadzaam om een funderingsonderzoek te laten uitvoeren. In sommige gemeenten, zoals Rotterdam, bestaat er zelfs een subsidieoptie voor particuliere woningeigenaren die onderzoek laten doen. In andere regio’s kan een funderingsonderzoek worden aangeraden door het funderingsloket van de gemeente.

Het onderzoek moet worden uitgevoerd door een gekwalificeerd onderzoeksbureau dat werkt volgens de F3O-richtlijn. In het onderzoek wordt een integrale beoordeling van de funderingsconstructie gemaakt. In het rapport wordt verder aangegeven wat de verwachte levensduur van de fundering is en of eventuele maatregelen nodig zijn.

Acties voor woningeigenaren in risicogebieden

Voor woningeigenaren in risicogebieden zoals Friesland zijn er verschillende acties mogelijk om funderingsproblemen te voorkomen of op te lossen:

Informatie verzamelen: Gebruik de funderingsviewer en andere beschikbare kaarten om inzicht te krijgen in het risicoprofiel van uw wijk.
Aanwijzingen controleren: Let op aanwijzingen voor funderingsgebreken, zoals scheuren, scheef stekende vloeren en klemmende deuren.
Onderzoek laten uitvoeren: Als aanwijzingen aanwezig zijn, laat een funderingsonderzoek uitvoeren door een gekwalificeerd onderzoeksbureau.
Proactieve maatregelen nemen: Als het onderzoek aangeeft dat de fundering kwetsbaar is, overweeg dan maatregelen zoals palen reinigen, onderwater zetten of vervangen, of stabiliserende maatregelen nemen.
Subsidies en ondersteuning: In sommige gemeenten zijn subsidies beschikbaar voor funderingsonderzoek of herstelmaatregelen. Informeer bij de gemeente of er ondersteunende programma’s zijn.

Het belangrijkste is om zich bewust te zijn van het risico en actief te zijn in het beheersen van de funderingsgezondheid van uw woning.

Rol van de gemeente en andere instellingen

Gemeenten spelen een belangrijke rol in het beheersen van funderingsproblematiek. In gemeenten waar een groot aantal woningen op houten funderingspalen staat, zoals Rotterdam, zijn beleidsregels opgesteld die verplichtingen leggen voor woningeigenaren om funderingsonderzoeken te laten uitvoeren bij aanwijzingen van funderingsgebreken. Deze regels worden ondersteund door subsidies en ondersteunende programma’s.

Daarnaast is het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) een belangrijke instelling die zich richt op het inzichtelijk maken van funderingsproblematiek en het ontwikkelen van oplossingen. Samen met RVO heeft KCAF de funderingsviewer ontwikkeld, een krachtig hulpmiddel voor woningeigenaren en professionals in de bouwsector.

Toekomstvisie en vooruitzichten

De toekomstvisie op funderingsproblematiek in Nederland is vooral beïnvloed door klimaatverandering en de verder veranderende bodem- en grondwatercondities. In combinatie met de bestaande funderingsstructuren en oude bouwmethoden wordt het risico op funderingsproblemen waarschijnlijk groter in de komende jaren.

Daarom is het belangrijk dat woningeigenaren, bouwbedrijven en gemeenten proactief zijn in het beheersen van funderingsrisico’s. Dit betekent het gebruik maken van beschikbare kaarten en hulpmiddelen, het uitvoeren van onderzoeken bij aanwijzingen van problemen, en het nemen van preventieve en herstelmaatregelen waar nodig.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een groeiend probleem in Nederland, met name in gebieden met zettingsgevoelige grondsoorten zoals veen en klei. Friesland en andere delen van Noord-Nederland zijn hierbij risicogebieden, vooral in combinatie met houten funderingspalen die kwetsbaar zijn voor paalrot. De droogte van de afgelopen jaren en klimaatverandering versterken deze risico’s.

Voor woningeigenaren is het belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en actief te zijn in het beheersen van de funderingsgezondheid van hun woning. Hulpmiddelen zoals funderingsviewers, kaarten en gemeentelijke beleidsregels kunnen helpen bij het identificeren van risicogebieden en het nemen van passende maatregelen. In de toekomst is een proactieve aanpak nodig om funderingsproblemen te voorkomen en woningen veilig en duurzaam te houden.