Fundering op metselwerk en palen: Uitleg, voordelen en hersteltechnieken

Een stabiele fundering is essentieel voor de levensduur en veiligheid van een gebouw. In Nederland zijn verschillende funderingssystemen in gebruik, waaronder fundering op metselwerk en fundering op palen. Beide methoden hebben hun eigen voordelen en nadelen, afhankelijk van de grondomstandigheden, de belasting van het gebouw en de leeftijd van het object. Deze artikel geeft een gedetailleerde uitleg van fundering op metselwerk en fundering op palen, inclusief mogelijke problemen, herstelmethoden en toepassingsgebieden. De informatie is gebaseerd op vertrouwbare bronnen uit de bouwsector, waaronder expertise van bouwprofessionals, bouwbedrijven en monumentenzorg.

Wat is fundering op metselwerk?

Fundering op metselwerk is een traditionele methode die al jaren in Nederland wordt gebruikt, met name in historische gebouwen. Deze methode houdt in dat een gebouw op een brede strook metselwerk is opgezet. Deze strook zorgt ervoor dat de belasting van het gebouw gelijkmatig over een groter oppervlak wordt verdeeld. Het metselwerk bestaat meestal uit klinker- of kalkzandstenen, die in meerdere lagen zijn opgebouwd. Een typische kenmerk van deze methode is dat de metselstenen aan beide zijden iets verschoven zijn (zo’n ¼ steen), zodat de fundering extra stevig is en minder gevoelig is voor schuifspanningen.

Deze methode is historisch gezien veel gebruikt, vooral in gebouwen die in de 20e eeuw zijn opgeleverd. Ondanks dat de techniek tegenwoordig minder vaak wordt toegepast, blijft fundering op metselwerk nog steeds relevant voor oudere woningen. Voor woningeigenaren is het belangrijk om te begrijpen hoe deze fundering werkt, wat de risico’s zijn, en hoe eventuele problemen kunnen worden hersteld.

Voordelen en nadelen van fundering op metselwerk

Voordelen

• Traditionele methode met veel ervaring: Omdat deze methode al decennia in gebruik is, zijn er veel ervaringen en kennis over hoe het systeem werkt en wat de eventuele problemen kunnen zijn.
• Mogelijkheid tot herstel: Oudere funderingen op metselwerk kunnen vaak worden hersteld of versterkt. Bijvoorbeeld door het aanleggen van een extra laag metselwerk of het gebruik van moderne technieken om de stabiliteit te verbeteren.
• Visuele inspectie mogelijk: In tegenstelling tot fundering op palen of plaatfundering is een fundering op metselwerk vaak (deels) zichtbaar, wat betekent dat eventuele problemen makkelijker te herkennen zijn. Door visuele inspecties en metingen met een waterpas kunnen woningeigenaren of professionals al snel signalen van verzakkingen of schuifspanningen opsporen.
• Minder invasief: Bij het onderhoud of herstel van fundering op metselwerk is het vaak niet nodig om de hele ondergrond te veranderen of uit te graven. Dit maakt de methode minder invasief vergeleken met andere funderingssystemen.

Nadelen

• Gevoelig voor bodemdaling: Omdat fundering op metselwerk direct op de ondergrond rust, is het gevoeliger voor veranderingen in de bodem. In veen- of klei-gebieden kan bodemdaling leiden tot scheuren in muren of verzakkingen.
• Lange inspectietijd: Hoewel visuele inspectie eenvoudiger is dan bij fundering op palen, kan het toch tijd en expertise vereisen om kleinere problemen vroegtijdig te detecteren. Vertraging in het herkennen van verzakkingen kan leiden tot grotere en duurdere reparaties later.

Wat is fundering op palen?

Fundering op palen is een constructie waarbij palen in de grond worden geplaatst om een solide basis te bieden voor een gebouw of constructie. De palen worden diep in de grond geheid of geboord, afhankelijk van de funderingstechniek die wordt gebruikt. Deze methode is vooral populair in gebieden met zachte grondlagen, zoals klei, veen en leem. In deze gebieden zijn de bovenste grondlagen vaak te slap om het gewicht van bouwwerken te dragen. De stabiele zandlagen liggen daar vaak dieper onder de ondergrond.

Voordelen

• Stabiliteit en betrouwbaarheid: Fundering op palen biedt stabiliteit, zelfs op zachte grond. Het zorgt voor een sterke basis die minder gevoelig is voor verzakkingen.
• Duurzaamheid en langdurige levensduur: Een goed geconstrueerde fundering op palen kan tientallen jaren meegaan, afhankelijk van de kwaliteit van het materiaal en de grondomstandigheden.
• Aanpassingsvermogen aan verschillende grondomstandigheden: Er zijn verschillende funderingstechnieken die kunnen worden toegepast bij een fundering op palen. Deze technieken kunnen worden aangepast aan de specifieke behoeften van het bouwproject.
• Investeren in toekomstbestendigheid: Door te kiezen voor een fundering op palen investeert men in de toekomstbestendigheid van het bouwproject. Het biedt een solide basis en vermindert de kans op bouwproblemen.

Nadelen

• Hogere kosten: In vergelijking met fundering op metselwerk zijn funderingen op palen vaak duurder. Dit komt doordat het gebruik van palen en de specifieke technieken om deze in de grond te brengen meer materiaal en arbeidsuren vereisen.
• Invasieve methode: De installatie van palen vereist vaak ingrijpende werkzaamheden, zoals heien, boren of schroeven. Dit kan leiden tot meer stof, geluid en mogelijk schade aan aangrenzende gebouwen.
• Moeilijke inspectie: Aangezien de palen vaak volledig in de grond zitten, is het lastiger om eventuele problemen direct te herkennen. Dit kan leiden tot vertraging in herstelmaatregelen.

Funderingstechnieken bij fundering op palen

Er zijn verschillende funderingstechnieken die kunnen worden toegepast bij een fundering op palen. Deze technieken zorgen ervoor dat de palen stevig en betrouwbaar zijn, waardoor ze de ideale basis vormen voor het bouwproject. In dit gedeelte worden enkele van de meest gebruikte diepfunderingstechnieken en paalfunderingssystemen besproken.

Heien

Heipalen worden in de grond geheid met behulp van een heistelling. De heistelling is een machine die een zwaar heiblok op de paal laat vallen, waardoor deze de grond in zakt. Dit gaat net zo lang door tot dat de paal door de slappe grondlagen is gedreven en op een stabiele, draagkrachtige zand- of grindlaag rust. Deze methode is geschikt voor projecten waarbij de belasting op de fundering hoog is, zoals bij grote gebouwen of bruggen.

Schroeven

Een schroefboor, ook wel avegaar genoemd, boort tot op de draagkrachtige laag. Eenmaal op diepte wordt de boor weer omhooggetrokken, terwijl via de holle as van de boor betonmortel wordt ingeperst. Deze methode is geschikt voor diverse bodemsoorten en is minder invasief dan heien.

Boren

Boren is een techniek waarbij een gat in de grond wordt geboord en daarna een paal wordt ingebracht. Deze methode is vaak gebruikt in gebieden waar de grond niet geschikt is voor heien of schroeven. Boren vereist echter meer tijd en apparatuur.

Schroefinjectiepalen

Schroefinjectiepalen worden gedraaid en tegelijkertijd ingespoten met cement. Dit zorgt voor een sterke verbinding met de omliggende grond en biedt een solide basis voor de constructie. Deze methode is geschikt voor situaties waarbij een sterke en betrouwbare verbinding tussen de paal en de grond essentieel is.

Fundering op metselwerk in combinatie met palen

In sommige gevallen wordt fundering op metselwerk in combinatie gebruikt met palen. Dit gebeurt vaak bij herstelwerkzaamheden aan bestaande gebouwen, waarbij de oorspronkelijke fundering op metselwerk niet meer voldoet aan de huidige eisen. In dit geval worden palen in de grond gebracht en vervolgens verankerd in de bestaande fundering. Deze combinatie biedt de voordelen van zowel een traditionele fundering als een moderne, diepe fundering.

Een voordeel van deze combinatie is dat de bestaande fundering gedeeltelijk behouden blijft, wat minder invasieve werkzaamheden mogelijk maakt. Bovendien kan het gebruik van palen de stabiliteit van het gebouw aanzienlijk verbeteren, vooral in gebieden met zachte grondlagen.

Een nadeel is echter dat de combinatie van metselwerk en palen extra aandacht vereist bij het ontwerp en de uitvoering. Het is belangrijk dat de palen correct worden verankerd in de fundering en dat de belasting van het gebouw gelijkmatig wordt verdeeld over zowel de palen als het metselwerk.

Funderingsherstel en verbetering

Zowel fundering op metselwerk als fundering op palen kunnen in de loop van de tijd problemen opleveren, zoals verzakkingen, scheuren in muren of schuifspanningen. Het is daarom belangrijk om regelmatig inspecties te laten uitvoeren en eventuele herstelmaatregelen op tijd te nemen.

Bij fundering op metselwerk kunnen problemen vaak worden hersteld door het aanleggen van een extra laag metselwerk of het versterken van de bestaande fundering. Bij fundering op palen zijn herstelmaatregelen vaak ingrijpender, omdat de palen vaak volledig in de grond zitten. In dergelijke gevallen kunnen segmentpaaltjes worden gebruikt, die op elkaar worden geplaatst of gelast. Ook is het belangrijk om rekening te houden met de omgevingssituatie, zoals het gebruik van trillingsarme methoden om schade aan aangrenzende gebouwen te voorkomen.

Herstelmethoden voor fundering op metselwerk

• Aanleggen van een extra laag metselwerk: Door een extra laag metselwerk aan te brengen, kan de stabiliteit van de fundering worden versterkt. Dit is een relatief eenvoudige en minder invasieve methode.
• Versterken van de bestaande fundering: Met moderne technieken, zoals het injecteren van cement of het gebruik van verstevigingsmaterialen, kan de bestaande fundering worden versterkt. Dit is een efficiënte methode om schuifspanningen en verzakkingen te voorkomen.
• Visuele inspectie en waterpasmetingen: Door regelmatig visuele inspecties en waterpasmetingen te laten uitvoeren, kunnen kleinere problemen vroegtijdig worden opgemerkt en hersteld. Dit vermindert het risico op grotere schades later.

Herstelmethoden voor fundering op palen

• Segmentpaaltjes: Bij bestaande gebouwen worden vaak segmentpaaltjes gebruikt. Deze paaltjes worden op elkaar geplaatst of gelast en kunnen worden aangepast aan de specifieke situatie. Ze zijn ideaal voor herstelprojecten waarbij het gebruik van trillingsarme technieken belangrijk is.
• Inperken van trillingen: In gevoelige omgevingen, zoals gebieden met aangrenzende panden, is het gebruik van trillingsarme methoden essentieel. Dit zorgt voor een veiligere en minder storende uitvoering van de herstelwerkzaamheden.
• Grondversterking: In sommige gevallen kan de grond zelf worden versterkt om de stabiliteit van de fundering te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door het injecteren van cement of het aanbrengen van verstevigingsmaterialen in de grond.

Toepassingsgebieden van fundering op metselwerk en palen

Beide funderingssystemen hebben hun eigen toepassingsgebieden, afhankelijk van de grondomstandigheden, de belasting van het gebouw en de leeftijd van het object.

Fundering op metselwerk

• Historische gebouwen: Fundering op metselwerk is vaak te vinden in historische gebouwen, vooral in stedelijke gebieden. Deze gebouwen zijn vaak van eind 19de eeuw of begin 20e eeuw en zijn gebouwd op een brede basis van metselwerk.
• Gebieden met stabiele grondlagen: Fundering op metselwerk is geschikt voor gebieden met stabiele grondlagen, zoals zand- en leemgebieden. In dergelijke gebieden is de risico op bodemdaling lager.
• Kleine en middelgrote woningen: Voor kleinere woningen en gebouwen met een geringe belasting is fundering op metselwerk vaak voldoende. Het is een eenvoudige en minder invasieve methode die goed werkt in combinatie met traditionele bouwmethode.

Fundering op palen

• Westelijke delen van Nederland: Fundering op palen is vooral gebruikelijk in het westelijke deel van het land, waar de bovenste grondlagen vaak uit klei, veen en leem bestaan. Deze lagen zijn vaak te slap om het gewicht van bouwwerken te dragen.
• Grote gebouwen en bruggen: Fundering op palen is geschikt voor projecten met een hoge belasting, zoals grote gebouwen, bruggen en industriële complexen. De diepe fundering zorgt voor een sterke en betrouwbare basis.
• Herstelprojecten: Fundering op palen wordt vaak gebruikt in herstelprojecten van bestaande gebouwen, waarbij de oorspronkelijke fundering niet meer voldoet aan de huidige eisen. In dergelijke gevallen worden palen ingebracht om de stabiliteit van het gebouw te verbeteren.

Conclusie

Fundering op metselwerk en fundering op palen zijn beide essentiële bouwmethoden die hun eigen voordelen en nadelen hebben. Fundering op metselwerk is een traditionele methode die vaak gebruikt wordt in historische gebouwen en in gebieden met stabiele grondlagen. De methode is eenvoudig, minder invasief en herstelbaar, maar kan gevoeliger zijn voor bodemdaling.

Fundering op palen is daarentegen een moderne methode die vaak gebruikt wordt in gebieden met zachte grondlagen. De methode biedt extra stabiliteit, duurzaamheid en betrouwbaarheid, maar is meestal duurder en invasiever. De keuze voor een van deze funderingssystemen hangt af van de specifieke situatie van het bouwproject.

Ongeacht de gekozen methode is het belangrijk om regelmatig inspecties te laten uitvoeren en eventuele herstelmaatregelen op tijd te nemen. Voor woningeigenaren, bouwprofessionals en DIY-enthusiast zijn deze kennis en expertise essentieel voor een veilige en duurzame bouwpraktijk.

Bronnen

1. Fundering op metselwerk: belangrijke aandachtspunten
2. Fundering in de bouw: soorten en toepassingen
3. Fundering op palen: voordelen en technieken
4. Funderingsherstel en moderne technieken