Gemetselde fundering vervangen: Technieken, aanbevelingen en praktijkvoorbeelden

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

Een stabiele fundering is de basis voor elke duurzame woning of bouwwerk. Wanneer een fundering beschadigd raakt of de druk van de constructie niet langer kan dragen, is herstel of vervanging onvermijdelijk. In het bijzonder bij oude woningen, vaak met gemetselde funderingen op staal of houten palen, kunnen zettingen, schade en rotting leiden tot het nodig maken van funderingsherstel. Dit artikel geeft een overzicht van de technieken die toepasbaar zijn bij het vervangen van een gemetselde fundering, op basis van praktijkvoorbeelden, aanbevelingen van experts en beschrijvingen van bouwmethodes. Het doel is om bouwmeesters, eigenaars en professionals inzicht te geven in mogelijke oplossingen, aandachtspunten en uitvoeringswijzen.

Aanleiding tot funderingsvervanging

Oorzaken van funderingsproblemen

Gemetselde funderingen zijn typisch te vinden in oudere woningen. Deze funderingen bestaan vaak uit metselwerk op staal of houten palen. Over de jaren kunnen verschillende factoren leiden tot zettingen, scheuren of zelfs verzakkingen:

Zettingen in de ondergrond: Door veranderingen in de bodemstructuur, zoals wisselende grondwaterstanden of losse grondlagen, kan de fundering niet langer horizontaal blijven.
Rotting van houten palen of balkroosters: Wanneer hout niet langer onder water ligt, kan rotting optreden. Dit leidt tot verlies van draagkracht en eventueel verzakking.
Scheuren in het metselwerk: Door veroudering of drukverdeling kunnen funderingsmuren scheuren en minder dragend worden.
Veroudering van de constructie: Oudere funderingen zijn soms niet meer geschikt voor huidige belastingen, bijvoorbeeld door uitbreidingen of het vervangen van houten vloeren door zwaardere constructies.

Diagnose en onderzoek

Voordat een fundering kan worden vervangen, is het essent om een gedegen onderzoek uit te voeren. Dit omvat:

Funderingsinspectie: Door het graven van een inspectieput wordt de fundering visueel geïnspecteerd.
Grondonderzoek: Met sonderingen wordt de bodemstructuur bepaald, inclusief de diepte van stabiele zandlagen of funderingsmogelijkheden.
Houtonderzoek: Indien houten palen of roosterwerken betrokken zijn, wordt gecontroleerd of deze nog dragend zijn of aan rotting leden.

Zonder een duidelijk beeld van de huidige staat van de fundering is het onmogelijk om de juiste herstel- of vervangingsmaatregel te kiezen.

Technieken voor het vervangen van gemetselde funderingen

De keuze voor een herstel- of vervangingsmethode hangt af van de oorzaken van de funderingsproblemen, de huidige belasting en de structuur van het gebouw. Hieronder worden enkele veelvoorkomende methoden beschreven.

1. Ondermetseling en onderstromen

Een klassieke methode is ondermetseling of onderstromen. Bij ondermetseling wordt de bestaande fundering bloksgewize verlaagd, waarbij losse stenen worden verwijderd en vervangen door nieuwe. Daarna wordt onder het bestaande metselwerk een aanstroomlaag aangebracht. Dit is een methode die al jaren wordt toegepast en geschikt is voor funderingen die gedeeltelijk nog dragend zijn.

Bij onderstromen wordt de grond onder de bestaande fundering bloksgewijs weggegraven en vervangen door een nieuw, dragend fundament. Deze techniek is meestal noodzakelijk bij funderingen die grotendeels zijn beschadigd of volledig verzakt zijn.

Voordeel: Deze techniek kan worden uitgevoerd zonder het gehele gebouw te slopen.

Nadelen: De methode vereist veel handarbeid en is tijdrovend. Bovendien is het nodig om het gebouw gedurende de herstelperiode te ondersteunen.

2. Plaatsing van houten palen of staalconstructies

Wanneer de fundering op houten palen of staal is gebouwd, kan een vervanging of herstel van deze palen nodig zijn. In het voorbeeld van het Paleis Noordeinde is gebleken dat het houten balkrooster onder de fundering was gaan rotten, wat tot verzakking heeft geleid. In dat geval is het houten balkrooster en losse stenen vervangen door gecementeerd zand.

Voordeel: Houten palen of staalconstructies zijn duurzaam en geschikt voor zachte bodems.

Nadelen: Hout kan rottende worden als het niet onder water blijft liggen. Daarom is het noodzakelijk om het hout te beschermen of te vervangen door beton of staal.

3. Tafelconstructie met nieuwe palen

Een modernere aanpak is het gebruik van een tafelconstructie met nieuwe palen. Deze methode wordt vaak toegepast bij ernstige verzakkingen of wanneer de bestaande fundering niet meer geschikt is. Hierbij wordt een nieuwe fundering aangebracht die op palen rust. Deze palen worden tot in de vaste grond geslagen of geboord, zodat het gewicht van het gebouw op een stabiele ondergrond rust.

Voordeel: Deze methode biedt een duurzame oplossing voor zware verzakkingen.

Nadelen: De methode is kostenintensief en vereist vaak ingrijpende werkzaamheden.

4. Urban base methode

De Urban base methode is een techniek waarbij een strokenfundering wordt omgezet in een plaatfundering. Dit is vooral geschikt voor oude woningen met gemetselde funderingen op staal. Bij deze methode worden de bestaande vloeren verwijderd, de ondergrond wordt ontgraven tot aan de funderingslaag en een schuimbetonlaag wordt aangebracht. Deze methode helpt om zettingen te voorkomen en de fundering te versterken.

Voordeel: Deze methode is minder ingrijpend dan volledige funderingsvervanging.

Nadelen: De methode vereist ruimte en het verwijderen van vloeren, wat bij sommige woningen niet praktisch is.

5. Consolepalen

Consolepalen zijn een innovatieve techniek voor funderingsherstel. Deze palen worden boven de fundering aangebracht en zorgen voor extra ondersteuning. Ze zijn vooral geschikt voor situaties waarbij de fundering gedeeltelijk beschadigd is, maar nog gedeeltelijk dragend is.

Voordeel: Consolepalen zijn snel te plaatsen en vereisen weinig bouwwerkzaamheden.

Nadelen: De methode is minder geschikt voor ernstige verzakkingen.

Aansluiting op bestaande funderingen

Bij het vervangen van een fundering is het vaak nodig om de nieuwe fundering aan te sluiten op bestaande structuren. Dit is bijvoorbeeld het geval bij uitbreidingen of verplaatsing van draagmuren. In zo’n situatie is het belangrijk om te overwegen of de aansluiting star of met een zekere flexibiliteit moet worden uitgevoerd.

Star aansluiting

Een star aansluiting betekent dat de nieuwe fundering direct en strak tegen de bestaande fundering aangestort wordt. Deze methode is geschikt wanneer zowel de bestaande als de nieuwe fundering stabiel en dragend is.

Voordeel: Deze methode is technisch eenvoudig en snel uit te voeren.

Nadelen: Bij zettingen of beweging in de ondergrond kan dit tot scheuren of verdere schade leiden.

Flexibele aansluiting (dilatatie)

Een flexibele aansluiting betekent dat er een kleine verticale of horizontale ruimte tussen de bestaande en de nieuwe fundering wordt gelaten. Deze ruimte fungeert als een dilatatie, zodat eventuele zettingen of bewegingen niet direct op elkaar worden overgedragen.

Voordeel: Deze methode zorgt voor extra flexibiliteit en voorkomt scheuren.

Nadelen: De methode vereist extra aandacht voor het aansluiten van muren en vloeren en kan technisch complex zijn.

Voorbeeld

In een discussie op een klusforum wordt beschreven hoe een nieuwe fundering moet worden aangesloten op een bestaande gemetselde fundering bij een verplaatsing van een draagmuur in een oude boerderij. Het wordt aangeraden om eventueel verticale ruimte te maken bij de aansluiting om eventuele zettingen te compenseren. In dit geval rust de nieuwe muur op een nieuwe fundering die verantwoordelijk is voor een lichte belasting.

Praktijkvoorbeelden

Paleis Noordeinde

Het Paleis Noordeinde is een historisch voorbeeld van funderingsherstel. De funderingen van de twee achtergevels bleken in slechte staat te zijn. Het houten balkrooster onder de gemetselde fundering was gaan rotten, wat leidde tot verzakking. De oplossing was om het houten balkrooster en losse stenen te verwijderen en te vervangen door gecementeerd zand. Deze methode zorgde voor een tijdelijke stabilisatie en voorkwam verdere schade aan de fundering.

Urban base methode

In een ander voorbeeld werd de Urban base methode toegepast om de fundering van een oude woning te versterken. Door het verwijderen van vloeren en het aanbrengen van een schuimbetonlaag was het mogelijk om de fundering te versterken zonder het metselwerk volledig te slopen. Deze methode is een goed compromis tussen duurzaamheid en minimale inbreng in de historische structuur van de woning.

Aandachtspunten bij funderingsherstel

Bij het vervangen van een gemetselde fundering zijn er enkele aandachtspunten die cruciaal zijn voor de duurzaamheid van het herstel:

Stabiliteit van de ondergrond: Het is belangrijk om te controleren of de ondergrond in staat is om het nieuwe funderingssysteem te dragen. Dit wordt gedaan via grondonderzoek en sonderingen.
Compatibiliteit met bestaande constructies: De nieuwe fundering moet compatibel zijn met de bestaande muren, vloeren en dragende constructies. Dit betreft zowel het gewicht als de zettingen.
Waterafvoer en vocht: Het is essent om te zorgen voor een goede waterafvoer en eventuele vochtafdichting van de fundering, vooral bij onderstromen of ondermetseling.
Toepassing van geotechnische normen: Het is verplicht om de relevante bouwnormen en regelgeving na te leven, zoals Eurocode 7.
Duurzaamheid en toekomstbestendigheid: Het is verstandig om keuzes te maken die niet alleen het huidige probleem oplossen, maar ook toekomstige zettingen of schade voorkomen.

Conclusie

Het vervangen van een gemetselde fundering is een complexe en ingrijpende maatregel, die vaak noodzakelijk is bij oude woningen met funderingsproblemen. De keuze van de herstel- of vervangingsmethode hangt af van de huidige staat van de fundering, de oorzaken van de schade en de structuur van het gebouw. Methoden zoals ondermetseling, onderstromen, het aanbrengen van een tafelconstructie met nieuwe palen of de Urban base methode zijn allemaal geschikt onder bepaalde omstandigheden. Het is essent om een gedegen onderzoek uit te voeren en de juiste constructieve oplossing te kiezen om de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw te garanderen. Door aandacht te besteden aan compatibiliteit, waterafvoer en toepassing van bouwregelgeving kan een succesvolle funderingsherstel of vervanging worden uitgevoerd.