Gevolgen van droogte op funderingen in Zaanstad: risico’s, schade en oplossingen

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

De droogte heeft in de afgelopen jaren aanzienlijke gevolgen getrokken voor de funderingen van woningen, met name in regio’s zoals Zaanstad. In deze gemeente, net zoals in andere steden in Nederland, zijn funderingsproblemen een steeds urgenter onderwerp. De oorzaak van deze problemen ligt niet alleen in de lage grondwaterstand, maar ook in verouderde bouwmethoden, klimaatverandering en bodemdaling. Funderingspalen, meestal van hout, zijn onderhevig aan rotting wanneer ze droog raken, waardoor de draagkracht van de fundering vermindert. Dit heeft structurele gevolgen voor de woning, zoals scheuren, scheefstand en verzakkingen.

De risico’s zijn vooral groot voor woningen gebouwd vóór 1970, die vaak op houten of staalconstructies rusten. Aangezien de verantwoordelijkheid voor funderingsherstel bij de woningeigenaar ligt, kan het oplopen tot kosten van 50.000 tot 100.000 euro. Buiten Zaanstad zijn ook andere gemeenten getroffen. Inmiddels zijn meldingen binnen gekomen uit 250 gemeenten, en het aantal schademeldingen neemt gestaag toe.

In dit artikel bespreken we de hoofdoorzaken van funderingsproblemen in Zaanstad, de impact van droogte en klimaatverandering, de schade die ontstaat, en mogelijke oplossingen. Daarnaast bekijken we de rol van de overheid, de woningeigenaar en de maatregelen die nu worden overwogen om dit probleem aan te pakken.

Oorzaken van funderingsproblemen

Bacteriën en houtrot

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in Zaanstad is het verslechteren van houten funderingspalen door bacteriën. Deze bacteriën breken het hout af, een proces dat zich over 70 tot 100 jaar kan ontwikkelen. De schade wordt pas zichtbaar wanneer de draagkracht van de paal is verminderd, wat leidt tot scheuren in de gevel of vloeren, opbollen van vloeren, klemmen van ramen en deuren of zelfs scheefstand van het hele gebouw.

Grenenhout is hierbij extra vatbaar, doordat het minder resistent is tegen biologische aantasting. Het probleem wordt verder verergd wanneer de paal droog komt te staan, zoals bij een lage grondwaterstand, omdat droog hout sneller rottend wordt. Dit proces verloopt langzaam, maar leidt uiteindelijk tot verlies van stevigheid en dus tot funderingsproblemen.

Droogte en lage grondwaterstand

De droge zomer van 2020 en 2022 heeft geleid tot een aanzienlijke daling van het grondwaterpeil. Dit heeft bijgevolg grote risico’s voor woningen, met name voor diegene die op houten funderingen staan. Een te lage grondwaterstand veroorzaakt paalrot en dus vermindering van de stevigheid. Bovendien kan het ook leiden tot bodemdaling, wat op termijn schade veroorzaakt aan de fundering.

De droogte heeft ook invloed op klei- en veengebieden, waar huizen die niet op heipalen zijn gebouwd, direct op de grond staan. Wanneer de grond uitdroogt, kan de grond instorten of zinken, waardoor funderingen verstoord worden. Dit verschijnsel kan zich ook verder verergen wanneer in het najaar regen valt, waardoor de grond opnieuw zwellende krachten ontwikkelt en extra druk uitoefent op de fundering.

Invloed van klimaatverandering

De klimaatverandering zorgt voor extremer weerspatronen, zoals langdurige droogteperioden en hevige regenbuien. Deze extreme omstandigheden verergeren de risico’s op funderingsproblemen. De grondwaterzorg wordt moeilijker, omdat het gewenste grondwaterpeil steeds moeilijker te behouden is. In Zaanstad is dit nog extra lastig vanwege de bodemdaling, die het risico op verzakkingen verder verhoogt.

Volgens Deltares kan de schade door klimaatverandering over een periode van 50 jaar oplopen, met name in bebouwde omgevingen. Het risico op wateroverlast, hitte en droogte is hierbij het grootste. Een te hoge grondwaterstand kan ook schade veroorzaken, zoals vochtproblemen in muren, vochtige kelders of kruipruimtes.

Bouwveranderingen en verbouwingen

Niet alleen klimaatverandering en droogte zijn verantwoordelijk voor funderingsproblemen, ook veranderingen in de bouw of verbouwingen kunnen schade veroorzaken. Wanneer bijvoorbeeld het gewicht van een pand verandert door uitbreiding of het verhogen van de oplegkracht, kan de fundering extra belasting krijgen. Dit is met name het geval bij oudere woningen met zwakkere funderingen.

Bovendien kan het veranderen van het gebruik van een pand – zoals het omzetten van een woning in een bedrijfspand – ook extra belasting veroorzaken. De oude fundering kan dan niet meer optimaal functioneren, wat leidt tot verzakkingen of scheuren.

Gevolgen van funderingsproblemen

Structurele schade aan woningen

Funderingsproblemen hebben vaak directe gevolgen voor de structuur van het gebouw. Het meest voorkomende is het ontstaan van scheuren in muren, vloeren of daken. Deze scheuren kunnen klein zijn, maar ook aanzienlijk, afhankelijk van de mate van schade. Bovendien kan het gevolg zijn dat vloeren opbollen of krom lopen, ramen en deuren klem raken, of dat het hele pand scheef staat.

Een ander gevolg is bodemdaling, wat zich vooral laat zien in de vorm van zakkende maaiveld. Dit kan leiden tot problemen met buizen, kelders en kruipruimtes. In sommige gevallen kan het ook leiden tot gevaarlijke situaties, zoals gevelverval of instorting van delen van de fundering.

Financiële gevolgen

De financiële impact van funderingsproblemen is aanzienlijk. Volgens het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen de herstelkosten op tot 50.000 à 60.000 euro voor een doorsneewoning en tot 100.000 euro of meer voor grotere woningen. In Zaanstad is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel beschikbaar, maar dit dekt slechts een deel van de kosten, waardoor de huiseigenaar vaak met aanzienlijke kosten geconfronteerd wordt.

Bijna alle schade is de verantwoordelijkheid van de woningeigenaar. Verzekeraars vergoeden deze schade meestal niet, omdat het als een onvoorzien risico wordt gezien. Dit betekent dat eigenaren vaak verantwoordelijk zijn voor het hele herstelbudget.

Sociale en economische gevolgen

Funderingsproblemen hebben ook bredere sociale en economische gevolgen. Woningen die onbewoonbaar worden, zorgen voor verlies van woonruimte in een tijd waarin het woningtekort al groot is. Dit verergt de huidige woningnood. Daarnaast zorgt het voor stress bij eigenaren, die niet alleen met hoge kosten geconfronteerd worden, maar ook met het feit dat hun woning eventueel niet langer leefbaar is.

Bovendien kan funderingsproblematiek leiden tot verminderde marktwaarde van woningen. Woningen met funderingsproblemen zijn moeilijk te verkopen, en makelaars worden opgeroepen om duidelijk te maken dat schade vaak verborgen kan zijn. Dit maakt de transactie van woningen extra complex.

Rol van de overheid en beleid

Fonds Duurzaam Funderingsherstel

In Zaanstad is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel beschikbaar. Dit fonds helpt eigenaren met deelvergoeding van de herstelkosten. Echter, het fonds dekt slechts een deel van de totale kosten, waardoor de eigenaar nog steeds aanzienlijke bedragen moet bijdragen.

Het fonds is bedoeld om eigenaren te ondersteunen bij herstelmaatregelen en om funderingsproblemen op een duurzame manier aan te pakken. De focus ligt op preventie en langdurige herstelplannen. Echter, gezien de omvang van het probleem en het aantal risicowoningen, is het fonds niet voldoende om het probleem volledig te bestrijden.

Beleid op nationaal en regionaal niveau

Het KCAF heeft aandrong op actie van het Rijk, gemeenten en waterschappen. Het centrum roept op tot het ontwikkelen van beleid voor funderingsherstel en preventie. Tien gemeenten, waaronder Zaanstad, hebben al een beleidskader ontwikkeld, maar voor de meeste gemeenten is er nog geen duidelijk beleid in ontwikkeling.

Op nationaal niveau is er sprake van discussies over het uitbreiden van de verantwoordelijkheid van de overheid bij funderingsproblemen. Er is druk om het risico van funderingsschade in te rekenen in de wettelijke verplichtingen van gemeenten en waterschappen. Dit zou betekenen dat de overheid meer verantwoordelijkheid neemt voor het beheer van grondwaterpeilen en de preventie van funderingsproblemen.

Rol van waterschappen en gemeenten

Waterschappen spelen een belangrijke rol in het beheer van het grondwaterpeil. In droge perioden kunnen waterschappen actie ondernemen om het grondwaterpeil te verhogen of te behouden. Echter, dit is niet altijd mogelijk, vooral in regio’s met bodemdaling of kleigronden, waar het grondwaterpeil moeilijker te beheersen is.

Gemeenten kunnen bijdragen door het ontwikkelen van beleid voor funderingsherstel, zoals in Zaanstad, en door maatregelen te nemen om de schade te beperken. Denk aan het monitoren van het grondwaterpeil, het informeren van woningeigenaren en het aanbieden van ondersteuning bij herstel.

Preventie en herstelmaatregelen

Herstel van funderingen

Wanneer funderingsproblemen zich al hebben voorgedaan, is herstel nodig. In Zaanstad worden verschillende herstelmethoden toegepast, afhankelijk van de mate van schade en het type fundering. De meest voorkomende herstelmethoden zijn:

Paalvervangen: In geval van rotte houten palen worden deze vervangen door beton- of stalen palen.
Versterking van de fundering: Wanneer de fundering nog stevig genoeg is, kan deze worden versterkt met extra stalen of betonnen elementen.
Grondversterking: In sommige gevallen wordt de grond onder de fundering versterkt om extra stabiliteit te bieden.
Hoogtemonitoring: Het monitoren van de hoogte van de woning helpt bij het detecteren van verzakkingen en scheefstand. In Zaanstad wordt dit al toegepast.

De keuze voor een bepaalde herstelmaatregel hangt af van meerdere factoren, zoals de mate van schade, de bouwjaar van de woning en de kosten. Het is belangrijk dat herstelmaatregelen goed worden uitgevoerd door ervaren professionals, zodat de woning langdurig veilig en leefbaar blijft.

Preventie van funderingsproblemen

Bij preventie wordt gefocust op het vermijden van schade. Preventieve maatregelen zijn meestal goedkoper dan herstel en kunnen schade voorkomen vooraleer ze zich voordoet. Voorbeelden van preventie zijn:

Regelmatig onderhoud: Het monitoren van het grondwaterpeil en het inspecteren van de fundering kan schade vroegtijdig ontdekken.
Verhogen van het grondwaterpeil: In droge perioden kan het grondwaterpeil worden verhoogd om funderingspalen nat te houden en rotting te voorkomen.
Bouwcontrole: Bij verbouwingen of uitbreidingen is het belangrijk om de fundering te controleren om te voorkomen dat extra belasting ontstaat.
Informatie en opleiding: Het informeren van woningeigenaren over funderingsproblemen en mogelijke risico’s is een belangrijke maatregel. Zaanstad biedt hierbij al ondersteuning aan.

De rol van woningeigenaren

Woningeigenaren spelen een cruciale rol in de preventie en beheersing van funderingsproblemen. Aangezien de verantwoordelijkheid voor funderingsherstel bij de eigenaar ligt, is het belangrijk dat zij zich bewust zijn van de risico’s en maatregelen nemen om schade te voorkomen of aan te pakken.

Bewustwording

Veel woningeigenaren zijn niet bewust van de risico’s van funderingsproblemen. Ze realiseren zich vaak pas dat er iets aan de hand is wanneer er duidelijke tekenen zijn van schade, zoals scheuren of scheefstand. Het is daarom belangrijk dat eigenaren regelmatig hun woning controleren en aandacht besteden aan mogelijke signalen van funderingsproblemen.

Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) roept op tot meer bewustwording en ondersteuning voor eigenaren. Het centrum biedt informatie en hulp bij het identificeren van schade en het ontwikkelen van herstelplannen.

Kostenplanning

Aangezien funderingsherstel aanzienlijke kosten kan opleveren, is het verstandig om financiële plannen op te stellen. Eigenaren kunnen overwegen om een aparte budgetregel in te richten voor funderingsherstel. Bovendien is het mogelijk om een lening te overwegen of deelvergoeding via het Fonds Duurzaam Funderingsherstel te aanvragen.

Samenwerking met professionals

Het uitvoeren van funderingsherstel is een complexe klus die beter wordt uitgevoerd door ervaren professionals. Eigenaren worden aangeraden om samen te werken met bouwkundige specialisten, funderingsadviseurs en waterschapspersoneel. Deze professionals kunnen helpen bij het identificeren van het probleem, het ontwerpen van herstelmaatregelen en het uitvoeren van de werken.

Conclusie

Funderingsproblemen in Zaanstad en andere steden in Nederland zijn een groeiend probleem, vooral door de invloed van droogte, klimaatverandering en verouderde bouwmethoden. De gevolgen zijn zowel structureel, financieel als sociaal. Woningen lopen risico op schade die oploopt tot 50.000 tot 100.000 euro, en de verantwoordelijkheid ligt bij de eigenaar. Bovendien kan funderingsproblematiek leiden tot verlies van woonruimte in een tijd waarin het woningtekort al groot is.

De overheid, gemeenten en waterschappen spelen een belangrijke rol in de beheersing van funderingsproblemen. In Zaanstad is het Fonds Duurzaam Funderingsherstel beschikbaar, maar dit is nog niet voldoende om het probleem volledig aan te pakken. Er is dringend behoefte aan beleid dat funderingsproblemen preventief aanpakt en de verantwoordelijkheid op nationaal niveau verder uitbreidt.

Woningeigenaren moeten bewust worden gemaakt van de risico’s en maatregelen nemen om schade te voorkomen of aan te pakken. Preventie is meestal goedkoper dan herstel, en samenwerking met professionals is essentieel voor het succesvolle beheer van funderingsproblemen. In het licht van de klimaatverandering en droge zomers is het tij nodig om funderingsproblemen serieus te nemen en actie te ondernemen.