Gezamenlijke inzet voor een duurzame aanpak van funderingsproblematiek

Inleiding

In de huidige vastgoedmarkt is funderingsproblematiek een complex en snel groeiend vraagstuk dat zowel eigenaren, huurders, overheidsinstanties en professionals in de bouwsector raakt. De VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) en het RLI (Rijksinstituut voor Landbouw en Waterbeheer) hebben beide benadrukt dat de aanpak van funderingsproblematiek niet langer kan worden verwaarloosd en dat een gezamenlijke, systematische inzet van overheden, particulieren en de markt nodig is. Dit artikel biedt een gedetailleerde uitleg van de kernpunten uit de beschikbare bronnen, met een focus op de rol van de overheid, de noodzaak van transparantie, de financiering van herstelmaatregelen en de noodzaak van coördinatie op nationaal en lokaal niveau.

De onderliggende boodschap is duidelijk: alleen een brede en doortastende samenwerking kan leiden tot een duurzame oplossing. Het gaat niet alleen om het herstellen van schade aan funderingen, maar ook om het voorkomen van verdere schade, het activeren van eigenaren en het creëren van transparantie in de vastgoedmarkt. In dit artikel worden de aanbevelingen en voorstellen uit de publicaties van de VNG en het RLI verder uitgewerkt, met een nadruk op praktische en systemische toepassingen.

Funderingsproblematiek als systeemprobleem

Funderingsproblematiek is niet alleen een technisch vraagstuk, maar ook een systeemprobleem dat diverse factoren beïnvloedt, zoals de vastgoedmarkt, de financiële sector, het waterbeheer en de juridische kaderregelgeving. De VNG benadrukt in haar position paper dat het huidige systeem onwetendheid en schade versterkt. Dit komt onder andere tot uiting in het feit dat funderingsaspecten niet meegewogen worden bij vastgoedtransacties of financiering. Daardoor blijven risico’s onzichtbaar, en worden schade en kosten doorgegeven aan nieuwe eigenaren die vaak niet voorzien in de benodigde reserves voor herstel.

Daarnaast benadrukt de VNG dat het grond- en waterbeheer een belangrijke rol speelt in funderingsproblematiek. Zowel bij de vergunningverlening als bij het beheer van grondwater moeten funderingsaspecten een structurele rol spelen. Dit betekent dat funderingsproblematiek niet langer een losstaand technisch vraagstuk is, maar onderdeel moet worden van bredere beleidskeuzes. Het RLI voegt hieraan toe dat de aard van funderingsproblematiek zo ernstig is dat het een brede betrokkenheid van diverse partijen vereist, waaronder particuliere eigenaren, corporaties, makelaars, taxateurs, hypotheekverstrekkers, onderzoekers en aannemers.

De rol van de overheid

De overheid – zowel de rijksoverheid als de decentrale overheden – heeft volgens beide bronnen een centrale rol in de aanpak van funderingsproblematiek. De VNG benadrukt dat het rijk een coördinerende functie moet vervullen en dat de gezamenlijke overheden een krachtige inzet nodig hebben om een doeltreffende aanpak te realiseren. Deze inzet is noodzakelijk om maatschappelijke problemen te voorkomen en om eigenaren met funderingsproblemen adequate ondersteuning te bieden.

Het RLI stelt voor dat het rijk een Nationaal Coördinator Funderingsproblematiek aanstuurt, die verantwoordelijk is voor het leiden van een interbestuursprogramma. Deze coördinator heeft een cruciale rol in de uitvoering van een openbare funderingsdatabase, een nationaal funderingsloket en subsidieverstrekking. Daarnaast moet hij of zij ervoor zorgen dat er voldoende marktcapaciteit is om onderzoeken en herstelwerkzaamheden snel en met voldoende kwaliteit uit te voeren. Dit vraagt om samenwerking met de bouwsector en het opzetten van een certificeringssysteem voor onderzoeksbureaus.

Financiële inzet van de rijksoverheid

Een van de belangrijkste voorstellen uit het advies van het RLI is dat de rijksoverheid een aanzienlijke financiële inzet moet maken. Het instituut schat dat er over de periode 2024 tot en met 2035 een investering nodig is van ruim €12 miljard. Deze investering is nodig om transparantie te creëren, eigenaren te activeren bij herstelwerkzaamheden en juridische complicaties zoveel mogelijk te voorkomen. Zonder deze inzet is het niet mogelijk om de problematiek op gang te krijgen en zullen de maatschappelijke gevolgen van funderingsproblematiek alleen maar toenemen.

Een deel van deze investering gaat naar subsidie- en leenmogelijkheden voor funderingsherstel. Het RLI stelt voor dat mensen die funderingsschade hebben tot en met 2035 in aanmerking komen voor subsidies voor onderzoek, herstelplannen en herstelwerkzaamheden. De subsidies zijn gestructureerd als volgt:

• 90% van de kosten voor funderingsonderzoek
• 70% van de kosten voor het maken van een herstelplan
• 30% van de kosten voor het herstel van de fundering, met een maximum van €40.000 per project

Dit is bedoeld om eigenaren te ontzorgen en ervoor te zorgen dat herstelwerkzaamheden op gang komen. De overheid moet hierbij ook faciliteren, maar moet tegelijkertijd een actieve rol spelen in het faciliteren en financieren van herstelmaatregelen.

Transparantie en funderingsinformatie

Transparantie is volgens het RLI een noodzakelijke voorwaarde voor een doeltreffende aanpak. Het is van essentieel belang dat binnen een korte tijd funderingsinformatie beschikbaar komt voor alle gebouwen in Nederland. Zonder deze informatie blijven funderingsproblemen onbekend, en worden risico’s en kosten doorgegeven aan nieuwe eigenaren die vaak niet voorzien in de benodigde reserves voor herstel.

De transparantie die bij het boven tafel komen van funderingsinformatie ontstaat, heeft echter ook gevolgen voor huidige eigenaren van gebouwen met funderingsproblematiek. Zij worden geconfronteerd met een daling van de waarde van hun eigendom en met de complexiteit van het herstelproces. Daarom benadrukt het RLI dat transparantie altijd moet gaan samen met een concreet perspectief op een oplossing. Alleen zo kan maatschappelijke onrust worden voorkomen en kan het vertrouwen in de vastgoedmarkt worden hersteld.

Coördinatie en uitvoering

Om de aanpak van funderingsproblematiek effectief te maken, is het volgens het RLI noodzakelijk om zowel op nationaal als op lokaal niveau krachtige uitvoering te garanderen. Dit betekent dat er niet alleen een Nationaal Coördinator Funderingsproblematiek moet worden aangestuurd, maar ook dat de decentrale overheden (gemeenten, waterschappen en provincies) een actieve rol moeten spelen in het voorkomen van funderingschade.

Een belangrijk aspect van de uitvoering is de opbouw van een markt die in staat is om onderzoeken en herstelwerkzaamheden uit te voeren met voldoende kwaliteit en snelheid. Dit vraagt niet alleen om een systeem van certificering voor onderzoeksbureaus, maar ook om innovatie en opschaling van funderingswerkzaamheden met steun van de overheid.

De VNG benadrukt in haar position paper dat gemeenten een essentiële rol spelen in de aanpak van funderingsproblematiek. Gemeenten moeten in staat zijn om inwoners te ondersteunen die funderingsproblemen hebben en die dit niet zelfstandig kunnen oplossen. Daarom pleit de VNG voor een sterke inzet van de decentrale overheden, met name in het voorkomen van funderingschade en in het bieden van ondersteuning aan inwoners.

Ondersteuning en ontzorging

De aanpak van funderingsproblematiek moet niet alleen gericht zijn op het herstellen van schade, maar ook op het voorkomen van verdere schade en op het ontzorgen van eigenaren. De VNG en het RLI benadruken beide dat de overheid een cruciale rol moet spelen in het bieden van ondersteuning aan eigenaren. Dit geldt zowel voor eigenaren die funderingsproblemen hebben, als voor eigenaren die zich onzeker voelen over de staat van hun fundering.

Een belangrijk aspect van ondersteuning is de beschikbaarheid van subsidies en leenmogelijkheden. De VNG benadrukt dat subsidies en financiering een essentieel onderdeel zijn van een doeltreffende aanpak. Zonder ondersteuning zullen veel eigenaren de financiële middelen niet hebben om herstelwerkzaamheden uit te voeren. Het RLI stelt daarom voor dat subsidies worden uitgekeerd op basis van een gestructureerd systeem, zoals hierboven beschreven.

Daarnaast benadrukt het RLI dat de overheid ook moet zorgen voor een maatschappelijke buffering. Dit betekent dat eigenaren die funderingsproblemen hebben niet alleen financiële ondersteuning moeten krijgen, maar ook psychologische en juridische hulp. De overheid moet ervoor zorgen dat funderingsproblematiek niet leidt tot juridische complicaties of tot maatschappelijke onrust.

Vraagbeheersing en preventie

De aanpak van funderingsproblematiek moet niet alleen rekening houden met bestaande schade, maar ook met het voorkomen van verdere schade. Dit betekent dat er preventieve maatregelen moeten worden genomen, zowel op nationaal als op lokaal niveau. De VNG benadrukt dat gemeenten een belangrijke rol moeten spelen in de voorkoming van funderingschade. Dit kan bijvoorbeeld door het aanpassen van vergunningverleningsprocedures, het monitoren van grondwaterstanden en het verbeteren van de communicatie met inwoners.

Het RLI stelt voor dat de overheid een actieve rol moet spelen in het voorkomen van funderingsproblematiek. Dit kan bijvoorbeeld door het stimuleren van innovatie in de bouwsector, het verbeteren van kwaliteitseisen voor funderingen en het opzetten van een nationaal beleidskader voor funderingsveiligheid. Door deze maatregelen kan worden voorkomen dat nieuwe funderingsproblemen ontstaan en kan de bestaande problematiek geleidelijk worden hersteld.

De rol van de bouwsector

De bouwsector speelt een cruciale rol in de aanpak van funderingsproblematiek. Zowel bij het uitvoeren van onderzoeken als bij het uitvoeren van herstelwerkzaamheden is het van belang dat de bouwsector in staat is om snel en kwaliteitsvol te werken. Het RLI benadrukt dat er een systeem van certificering moet komen voor onderzoeksbureaus om ervoor te zorgen dat onderzoeken voldoen aan de nodige kwaliteitseisen. Daarnaast moet de bouwsector worden gestimuleerd om innovatief te zijn en om funderingswerkzaamheden op te schalen.

De VNG benadrukt dat de bouwsector ook een rol moet spelen in de voorkoming van funderingsproblematiek. Dit kan bijvoorbeeld door het aanpassen van bouwmethoden, het verbeteren van kwaliteitscontroles en het beter informeren van klanten over funderingsaspecten. Door deze maatregelen kan worden voorkomen dat nieuwe funderingsproblemen ontstaan en kan de bestaande problematiek geleidelijk worden hersteld.

Samenwerking en netwerken

De VNG benadrukt in haar position paper dat samenwerking een essentieel onderdeel is van de aanpak van funderingsproblematiek. De vereniging is op zoek naar gemeenten die bereid zijn om deel te nemen aan een netwerk over funderingsproblematiek. Dit netwerk heeft als doel om kennis, ervaring en inzichten uit te wisselen tussen gemeenten en om informatie en actualiteiten te delen. Daarnaast moet het netwerk ook bijdragen aan de lobbywerkzaamheden van de VNG richting het rijk en aan het scherpen van de activiteiten van de vereniging.

De VNG benadrukt dat het netwerk uitsluitend bedoeld is voor mensen die werken bij een gemeente en een gemeentelijk e-mailadres hebben. Het netwerk is bedoeld om zowel gemeenten die al bekend zijn met funderingsproblematiek als gemeenten die hier minder bekend mee zijn, te ondersteunen. Door dit netwerk kan ervaringsuitwisseling worden gefaciliteerd en kan een gezamenlijke aanpak worden ontwikkeld.

Conclusie

De aanpak van funderingsproblematiek is een complexe en multidimensionale taak die niet alleen technische, maar ook systemische oplossingen vereist. De VNG en het RLI benadrukken beide dat een gezamenlijke inzet van overheden, particulieren en de bouwsector nodig is om een doeltreffende aanpak te realiseren. Dit betekent dat er niet alleen subsidies en financiering moeten komen, maar ook transparantie, coördinatie en preventie moeten worden verwezenlijkt.

De overheid moet hierbij een centrale rol spelen, zowel in het faciliteren van herstelmaatregelen als in het voorkomen van verdere schade. Daarnaast moet de bouwsector worden gestimuleerd om innovatief en kwaliteitsvol te werken, en moet er samenwerking komen tussen verschillende partijen, waaronder gemeenten, waterschappen, provincies en particuliere eigenaren.

Alleen zo kan worden voorkomen dat funderingsproblematiek leidt tot maatschappelijke onrust en dat eigenaren worden geconfronteerd met onaanvaardbare risico’s en kosten. Door een gezamenlijke, doortastende aanpak kan worden bereikt dat funderingsproblematiek op gang komt en dat de vastgoedmarkt weer vertrouwen kan herwinnen.

Bronnen

1. VNG – Funderingsproblemen: vergroot kennis en bied ondersteuning
2. RLI – Advies: Goed gefundeerd