Glastuinbouw en funderingsproblematiek: risico's en maatregelen

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

De glastuinbouw is een essentiële sector in Nederland en speelt een grote rol in de landbouw. Tegelijkertijd brengt deze sector ook een aantal bouwkundige en milieu-technische uitdagingen met zich mee, waaronder de funderingsproblematiek. In dit artikel wordt ingegaan op de betrekking van glastuinbouw met funderingen, de risico's van plantsoorten zoals de Japanse duizendknoop, en de maatregelen die op dit vlak worden genomen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de technische aspecten van glastuinbouw, zoals wateropslag en de mogelijkheid van waterberging. De informatie is gebaseerd op de beschikbare contexten en betreft exclusief de data die expliciet vermeld zijn in deze documentatie.

Inleiding

In de context van glastuinbouw zijn funderingen van groot belang, zowel voor de duurzaamheid van de constructies als voor de preventie van schade aan infrastructuur. Eén van de bekendste risico’s op dit gebied is de Japanse duizendknoop, een zeer invasieve plantsoort die schade kan veroorzaken aan funderingen, verhardingen en rioleringen. Dit plantsoort wordt daarom in overweging genomen voor een handelsverbod. Daarnaast speelt de opslag van water een grote rol in de glastuinbouw, met betrekking tot het gebruik van waterbassins en waterreservoirs. Deze systemen zijn van essentieel belang om te voorkomen dat glastuinbouwbedrijven afhankelijk raken van externe wateraanvoer, zeker in tijden van droogte.

In dit artikel worden deze aspecten van glastuinbouw besproken, met een nadruk op funderingsrisico’s, maatregelen tegen invasieve planten, en wateropslag. Het doel is om een duidelijk overzicht te geven van de huidige situatie, de technische oplossingen en de rol van overheidsmaatregelen in de glastuinbouwsector.

Risico’s van invasieve planten op funderingen

Een van de voornaamste risico’s voor funderingen in de glastuinbouw is de groei van invasieve planten, zoals de Japanse duizendknoop (Fallopia japonica), de Sachalinse duizendknoop (Fallopia sachalinsensis), en de bastaardduizendknoop (Fallopia x bohemica). Deze planten zijn bekend om hun agressieve groeigevaren en hun vermogen om zich snel verspreiden, zelfs in gecontroleerde omgevingen.

De Japanse duizendknoop is vooral een probleem in de funderingsconstructies van glastuinbouwbedrijven. De plant kan zich in de grond nestelen en via de wortelgroei schade veroorzaken aan funderingen, verhardingen en rioleringen. Dit kan leiden tot lekkages, instabiliteit en duurzame schade aan de glasconstructies. In sommige gevallen is het nodig om gehele gebieden te saneren om de schade te beheersen.

Vanwege de risico’s die deze plantsoorten met zich meebrengen, werkt het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedsel (LNV) aan een handelsverbod voor deze planten. Het verbod is een gevolg van een motie van Kamerlid Bromet, aangenomen in de Tweede Kamer op 15 december 2019. De specialisten van Glastuinbouw Nederland hebben onderzocht of dit verbod problemen zou kunnen veroorzaken voor de glastuinbouwsector, maar hebben geen zichtbare nadelige effecten gevonden. Mocht er toch sprake zijn van schade of verstorende gevolgen, dan is er een internetconsultatie gepland om dit verder te bespreken.

Maatregelen tegen invasieve planten

Hoewel het handelsverbod nog niet van kracht is, zijn er al bestaande maatregelen om de verspreiding van invasieve planten zoals de Japanse duizendknoop te beheersen. Deze maatregelen zijn opgenomen in het landelijk protocol over het omgaan met Aziatische duizendknopen, zoals vermeld op de website van de NVWA (Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit). Daarnaast zijn er specifieke factsheets beschikbaar die richtlijnen geven voor de bestrijding van deze plantsoorten.

De bestrijding van de Japanse duizendknoop is een complexe klus. Traditionele maatregelen zoals maaien of knippen zijn vaak onvoldoende, omdat de plant snel regeneratie toont. Daarom is chemische bestrijding vaak nodig, met behulp van specifieke middelen die veilig zijn voor de omgeving en het milieu. Dit vereist een zorgvuldige aanpak, met controle op de dosis en de toepassingstermijn.

Daarnaast zijn er ook preventieve maatregelen die glastuinbouwers kunnen nemen om de verspreiding van deze planten te voorkomen. Dit omvat het regelmatig inspecteren van de grond en de funderingen, het snel verwijderen van opwaaiende planten of zaadjes, en het aanpassen van het grondgebruik om de groeivoortekenen te beperken.

Funderingsconstructies in de glastuinbouw

De funderingen van glastuinbouwbedrijven zijn meestal ontworpen om te voldoen aan de specifieke eisen van glasconstructies. In de praktijk worden diverse technieken toegepast, afhankelijk van de grondsoort, de gewenste stabiliteit en de omgevingsfactoren. Een typische funderingsconstructie voor glasgevels en -daken bestaat uit betonfunderingen, die via palen of funderingsplaten zijn verankerd in de grond.

Een van de belangrijke overwegingen bij het ontwerp van funderingen in de glastuinbouw is de vermindering van schade door invasieve planten. Daarom is het belangrijk om de funderingen goed te hermetiseren, bijvoorbeeld met de toepassing van isolatielaagwerken of wortelbestrijdingsmidden. Dit helpt bij het voorkomen van schade door wortelgroei of infiltratie van planten.

Bij de aanleg van funderingen moet ook rekening worden gehouden met de opslagcapaciteit van water. In de glastuinbouw wordt vaak gebruikgemaakt van waterbassins of silo’s om regenwater en grondwater op te slaan. Deze systemen zijn essentieel voor de waterbevoorziening en kunnen ook bijdragen aan de stabiliteit van de funderingen. Zoals vermeld in de Deltafacts van STOWA, zijn er verschillende modellen voor wateropslag, zoals foliebassins, silo’s, waterblocks en gegraven bekken. Elke oplossing heeft zijn eigen kosten en voor- en nadelen.

Een voorbeeld is het foliebassin, dat een opslagcapaciteit van 1000 m³ heeft, met een investering van ongeveer € 9.953. De jaarlijkse kosten van dit type wateropslag liggen op € 13 per m³. Een alternatief is de silo, die iets duurder is in investering (€ 14.928), maar lager in jaarlijkse kosten (€ 8 per m³). Voor grotere opslagcapaciteiten zijn gegraven bekken vaak efficiënter, met een aanzienlijk lagere kosten per m³.

Waterberging en funderingsstabiliteit

Naast het gebruik van waterbassins voor de opslag van regenwater en grondwater, wordt ook aandacht besteed aan het gebruik van waterberging in de glastuinbouw. Dit is een strategie waarbij overtollige neerslag tijdelijk wordt opgeslagen en later gebruikt voor beregening in droogteperiodes. Dit helpt om de afhankelijkheid van externe wateraanvoer te verminderen en de waterbeheersing op het eigen perceel te versterken.

Waterberging kan ook bijdragen aan de stabiliteit van funderingen. Door het water tijdelijk te bergen in gegraven bekken of waterblocks, kan men de grondwaterstand beïnvloeden en zo mogelijke instabiliteiten voorkomen. Dit is vooral belangrijk in gebieden met zachte of ondiepere grondlagen, waar wateraanvoer direct invloed kan hebben op de funderingsconstructie.

Er zijn verschillende praktijkprojecten in de glastuinbouw waarin waterberging wordt toegepast. Zo loopt er een demonstratieproject in het beheersgebied van waterschap Groot Salland, waarbij wordt gekeken naar de haalbaarheid van waterberging op perceelniveau. Bovendien zijn er onderzoeken gedaan naar de economische haalbaarheid van waterberging, met een focus op kosten, opbrengsten en het effect op de grondgebruiksefficiëntie.

Invloed van klimaatverandering op funderingsconstructies

Een van de belangrijkste uitdagingen voor de glastuinbouwsector is de invloed van klimaatverandering op funderingsconstructies. Door het toenemende aantal droge zomers en extreemweersituaties, zoals hevige regenval en droogtes, is er een grotere behoefte aan waterbeheer en funderingsstabiliteit.

In het kader van het Nationale Waterplan is er een strategie ontwikkeld rondom het vasthouden, bergen en aanvoeren van water. Deze strategie is van belang voor de glastuinbouwsector, omdat de sector afhankelijk is van een stabiele wateraanvoer voor de opbrengst van gewassen. Tijdens droogteperiodes kan de prioriteit van landbouw in de Verdringingsreeks resulteren in beperkte waterleveranties. Dit maakt het noodzakelijk om lokale oplossingen te ontwikkelen, zoals waterbassins en waterreservoirs.

Daarnaast is er ook aandacht voor het gebruik van blauwe diensten, zoals het reserveren van grond voor waterberging. Nederlandse overheden kunnen vergoedingen toekennen aan agrarische en particuliere grondgebruikers voor het leveren van maatregelen die bijdragen aan duurzaam waterbeheer. Dit kan bijvoorbeeld het berging van water of de zuivering ervan betreffen.

Technische innovaties in de glastuinbouw

De glastuinbouwsector is een terrein waar technische innovaties vaak snel worden ingevoerd. Dit geldt ook voor funderingsconstructies en waterbeheer. Zo is er in recente jaren onderzoek gedaan naar het gebruik van condensatiewater, dat kan worden opgevangen en hergebruikt voor de waterbevoorziening. Dit helpt bij het verlagen van de afhankelijkheid van grondwater en verhoogt de waterproductiviteit.

Daarnaast zijn er ook ontwikkelingen in de richting van duurzame funderingsmaterialen. Deze materialen zijn ontworpen om bestand te zijn tegen invasieve planten en om de levensduur van funderingen te verlengen. Voorbeelden zijn hermetische funderingsconstructies met wortelbestrijdingsmiddelen of geotextielen die de groei van wortels beperken.

In de praktijk is het vaak de glastuinder zelf die initiatieven neemt voor innovaties in funderingsconstructies. Deze innovaties worden vaak in samenwerking met leveranciers en onderzoeksinstituten ontwikkeld, zoals Wageningen University & Research. Hierdoor ontstaan oplossingen die gericht zijn op de specifieke behoeften van de glastuinbouwsector.

Invloed van omgevingsplannen op funderingsprojecten

Bij het ontwikkelen van funderingsprojecten in de glastuinbouw is het ook belangrijk om rekening te houden met omgevingsplannen en regionale regelgeving. Dit is bijvoorbeeld gebleken in het geval van een woningbouwplan van glastuinders in Kudelstaart. Deze glastuinders wilden driehonderd woningen bouwen op grond die momenteel wordt gebruikt voor glastuinbouw. Het plan is echter afgewezen vanwege de incompatibiliteit met het omgevingsplan.

Hoewel de betrokken tuinders argumenteerden dat de funderingen van de huidige glasconstructies verouderd zijn en dat modernisering niet mogelijk is, erkennen ook de betrokken partijen dat het gebied kan worden gemaakt toekomstbestendig. Het gebied is echter volgens de omgevingsplannen niet essentieel voor de Greenport-functie van de regio, wat het plan ongeschikt maakt voor een herstructurering.

Deze gebeurtenis laat zien dat omgevingsplannen een belangrijke rol spelen bij de toegestane funderingsconstructies en het gebruik van grond voor glastuinbouw. Het betekent dat glastuinders niet alleen technisch en economisch aansluiten bij de glastuinbouw, maar ook rekening moeten houden met regionale regelgeving en beleidsvoornemens.

Conclusie

De funderingsproblematiek in de glastuinbouw is een complexe en multidisciplinaire kwestie die betreft zowel bouwkundige aspecten als milieu- en waterbeheer. Invasieve planten zoals de Japanse duizendknoop vormen een serieuze bedreiging voor funderingen en infrastructuur, wat maatregelen op gang heeft gebracht, zoals handelsverboden en bestrijdingsprotocollen. Daarnaast zijn er diverse technische oplossingen ontwikkeld voor het gebruik van waterbassins en waterberging, die de funderingsconstructies ondersteunen en de waterbeheersing verbeteren.

In de toekomst is het belangrijk om de glastuinbouwsector te blijven innoveren, zowel qua funderingsconstructies als qua duurzaam waterbeheer. Door de combinatie van technische oplossingen, regelgeving en regionale beleidsvoornemens kan de sector zich aanpassen aan de uitdagingen van klimaatverandering en groeiende waterbehoefte. Dit zal niet alleen de funderingsstabiliteit verbeteren, maar ook bijdragen aan een duurzame en toekomstbestendige glastuinbouwsector in Nederland.

Bronnen

glastuinbouw