Goed waterbeheer naast funderingen: preventie en praktijkvoorbeelden

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

In stedelijke en landelijke gebieden waar de bodem slecht doorlaatbaar is, zoals klei of leem, worden funderingsproblemen door droogte en bodemdaling steeds urgenter. Het verlies van grondwater leidt tot krimp in de kleilaag, wat funderingen onder druk zet en schade veroorzaakt. Tegelijkertijd is de opkomst van groene steden en de behoefte aan klimaatbestendig waterbeheer nieuwe uitdagingen die niet los van elkaar behandeld kunnen worden.

Om funderingsproblematiek te voorkomen en woningen stabiel te houden, is het essentieel om goed waterbeheer in en rondom funderingen toe te passen. Dit kan bereikt worden door infiltratie, drainage en omgekeerde drainage op een doelgerichte manier in te zetten. In dit artikel worden de technieken, de praktijk, en de betekenis van goed waterbeheer naast funderingen besproken, met nadruk op preventieve maatregelen en oplossingen die zowel droogte als wateroverlast tegengaan.

Droogte en bodemdaling: de oorzaak van funderingsproblemen

Droogte veroorzaakt funderingsproblemen door de afname van het grondwaterpeil, met name in gebieden met een slecht doorlatende bodem. In dergelijke situaties krimpt de kleilag, waardoor de funderingen van woningen en infrastructuur onder druk komen te staan. Dit heeft gevolgen voor de stabiliteit van de gebouwen, de wegen en het rioolstelsel.

In de rivierengebieden, waar de bodem vaak bestaat uit een watervoerend zandpakket boven een dunne kleilaag, kan droogte extra lastig zijn. Het zandlaag leidt water snel weg, waardoor het grondwaterpeil snel daalt. In combinatie met ondiepe funderingen zonder palen kan dit leiden tot inklinken van woningen. In stedelijke gebieden met slecht doorlatende bodems kan de situatie opnieuw anders zijn: hier is de schade vaak lokaal te verklaren, en de oplossing moet dicht bij de woning worden gezocht.

De schade die hieruit voortkomt is aanzienlijk. Volgens het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) loopt het aantal huizen dat hoge risico’s loopt door funderingsproblematiek zelfs op een miljoen. De kosten van het herstellen van een fundering worden geschat op ongeveer 80.000 euro per woning, wat een totaalbedrag van 80 miljard euro betekent in de periode tot 2050. Het Verbond van Verzekeraars geeft zelfs een schatting van 60 miljard euro. Dit benadrukt de urgente noodzaak voor preventieve maatregelen.

Infiltratie: een essentieel onderdeel van het waterbeheer

Infiltratie speelt een centrale rol in het oplossen van funderingsproblemen en het verlagen van schadekosten. Het doel van infiltratie is om regenwater op eigen perceel op te vangen en in de bodem te infiltreren, zodat het grondwaterpeil kan worden ondersteund. Dit helpt om funderingen nat te houden en te voorkomen dat de bodem krimpt door droogte.

Voor een goed functionerend infiltratiesysteem is het belangrijk om een aantal factoren te overwegen:

Bodemgesteldheid en grondwaterstand: De doorlatendheid van de bodem en de hoogte van de grondwaterstand bepalen of infiltratie haalbaar is. In zandige bodems is infiltratie eenvoudiger dan in klei- of leemgrond. In gebieden met een hoge grondwaterstand (onder 50 cm onder maaiveld) is infiltratie niet mogelijk.
K-waarde: De k-waarde geeft aan hoe snel water door de bodem kan stromen. Een hogere k-waarde betekent een betere infiltratiecapaciteit. Voor een betrouwbare infiltratieberekening is het essentieel om de k-waarde van de bodem te bepalen.
Reliëf van de tuin: Het water stroomt altijd naar het laagste punt. Daarom is het belangrijk om in de tuin voldoende helling te creëren om wateroverlast te voorkomen.
Ruimte tussen fundering en infiltratievoorziening: Er moet minimaal één meter ruimte zijn tussen de fundering en infiltratieinstallatie om schade te voorkomen.

Infiltratiekratten zijn een veelgebruikte oplossing voor het opvangen van regenwater. De benodigde hoeveelheid kratten wordt berekend op basis van het oppervlak dat afgekoppeld moet worden, de doorlatendheid van de bodem en de verwachte regenval. In stedelijke gebieden met slecht doorlatende bodems is infiltratie een belangrijke strategie om droogte en bodemdaling te beheersen.

Omgekeerde drainage: een oplossing voor het ondersteunen van funderingen

Omgekeerde drainage is een techniek die specifiek is ontwikkeld om funderingen te ondersteunen in gebieden met slechte waterafvoer. In tegenstelling tot traditionele drainage, waarbij water uit de bodem wordt afgevoerd, wordt bij omgekeerde drainage water lokaal in de bodem gebracht om het grondwaterpeil te onderhouden. Dit is vooral nuttig in gebieden met een zandpakket onder de kleilaag, waar het grondwater snel kan wegstromen.

Door middel van infiltratiebuizen wordt water op kleine schaal in de grond gebracht. Dit helpt om het grondwaterpeil op peil te houden en funderingen nat te houden. In veenbodems, die minder watervoerend zijn dan zandbodems, is dit een effectieve methode om het waterpeil lokaal te beheersen zonder dat het water te snel wegstroomt.

Het aanleggen van een infiltratiebuizensysteem is echter een investering. Het leggen van een infrastructuur van infiltratiebuizen kost geld, maar Kuiper benadrukt dat deze investering in de lange termijn veel voordeliger is dan het herstellen van funderingsproblemen. Door het systeem te koppelen aan het vernieuwen van rioolsystemen of andere infrastructuurprojecten, kan het rendement van de investering verder worden vergroot.

Er zijn veel praktijkvoorbeelden van omgekeerde drainage die al succesvol zijn toegepast. Deze worden beschikbaar gesteld via het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen. Het is nu de tijd om deze methoden op te schalen en in bredere praktijk te brengen.

Drainage als ondersteunend element in het waterbeheer

Drainage speelt een cruciale rol in het verlagen van het grondwaterpeil en het voorkomen van wateroverlast. Het doel van drainage is om overtollig water af te voeren, zodat het grondwaterpeil op een beheersbare hoogte blijft. Dit is vooral belangrijk in natte of zwaar doorvochte gebieden, waar overtollig water schade kan veroorzaken aan de grondstructuur en het wortelstelsel van planten.

Er zijn verschillende toepassingsgebieden voor drainage:

Landbouwdrainage: Voor akkerbouw of bollenvelden helpt drainage om overtollig water af te voeren, zodat de grond niet te vochtig wordt en de wortels voldoende zuurstof krijgen.
Sportveld drainage: Op voetbalvelden en andere sportvelden zorgt drainage ervoor dat het veld droog genoeg blijft voor wedstrijden en trainingen.
Bouw- en infra-drainage: Tijdens bouwprojecten wordt drainage vaak gebruikt om de grond droog te houden, zodat machines en materialen veilig kunnen worden gebruikt.
Natuur- en recreatie drainage: In parken en recreatiegebieden helpt drainage om natte plekken te voorkomen en de biodiversiteit te ondersteunen.

De aanleg van drainage vereist gespecialiseerde machines en expertise. Bijvoorbeeld, drainagebedrijven zoals Van Der Geest Hillegom gebruiken moderne voertuigen en apparatuur om drainage systemen efficiënt aan te leggen. Een goed functionerend drainagestelsel zorgt ervoor dat overtollig water wordt afgevoerd, zodat er geen plassen of drassige plekken ontstaan.

Integrale aanpak van waterbeheer: droogte en wateroverlast tegelijk beheersen

Een integrale aanpak van het waterbeheer is essentieel om zowel droogte als wateroverlast tegelijk te beheersen. In stedelijke omgevingen, waar groene ruimte wordt uitgebreid voor verkoeling en biodiversiteit, is er een grotere behoefte aan water. Dit betekent dat het waterbeheer niet alleen gericht moet zijn op het afvoeren van overtollig water, maar ook op het opslaan en infiltreren van regenwater.

Infiltratie en omgekeerde drainage kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Door regenwater op eigen perceel op te vangen en in de bodem te infiltreren, kan het grondwaterpeil ondersteund worden. Dit voorkomt zowel bodemdaling als funderingsproblemen. Tegelijkertijd kan het infiltreren van regenwater ook helpen bij het opvangen van piekbuien, waardoor overlast door wateroverlast verminderd wordt.

In het rivierengebied is een regionale aanpak noodzakelijk. Hier is het nodig om bewoners te begeleiden bij funderingsverbeteringen en het beperken van verharding. Grootverbruikers kunnen worden gestimuleerd om efficiënter met water om te gaan, waardoor minder water hoeft te worden opgepompt. Waterschappen, gemeenten en bewoners kunnen samen zoeken naar oplossingen om oppervlaktewater naar woningen te brengen, zodat het klei kan worden genatgehouden. Buiten het rivierengebied kan regenwater in de diepere bodemlagen worden opgeslagen en in droge perioden opnieuw worden gebruikt.

Een integrale aanpak houdt ook in dat het waterpeil in de winter kan worden aangepast door meer vernatting toe te staan. Dit helpt om het grondwaterpeil te ondersteunen en funderingsproblemen te voorkomen. In combinatie met infiltratie en drainage kan dit een duurzame oplossing bieden voor zowel droogte als wateroverlast.

Praktische voorbeelden en opschaling van maatregelen

Er zijn reeds talloze praktijkvoorbeelden van het toepassen van infiltratie en omgekeerde drainage. Deze worden opgezet door gemeenten, waterschappen en individuele bewoners die actief meewerken aan het waterbeheer. Deze voorbeelden tonen aan dat het mogelijk is om funderingsproblematiek te voorkomen en het waterbeheer in stedelijke en landelijke gebieden duurzaam te maken.

De opschaling van deze maatregelen is echter essentieel. Er is behoefte aan een breed gedragen aanpak waarin waterschappen, gemeenten, bouwbedrijven en bewoners samenwerken. Door ervaringen met elkaar te delen en goede praktijkvoorbeelden te implementeren op grotere schaal, kan het probleem van bodemdaling en funderingsproblemen worden ingeperkt.

Het Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen biedt een platform voor het delen van kennis en ervaringen. Hier kunnen bewoners, experts en overheden informatie vinden over het toepassen van infiltratie, drainage en andere maatregelen. Door deze kennis te delen en op te schalen, kan het waterbeheer in Nederland duurzaam en effectief worden gemaakt.

Conclusie

Het beheersen van water naast funderingen is een essentieel onderdeel van het bouw- en waterbeleid. Door droogte en bodemdaling effectief aan te pakken, kunnen funderingsproblemen voorkomen worden en schade aan woningen, wegen en infrastructuur worden beperkt. Infiltratie, drainage en omgekeerde drainage zijn krachtige technieken die hierbij een cruciale rol spelen.

De keuze voor preventieve maatregelen is essentieel, aangezien de kosten van het herstellen van funderingsproblemen aanzienlijk zijn. Door investeringen te doen in het aanleggen van infiltratie- en drainagebuizen, kan langdurige schade worden voorkomen. In combinatie met een integrale aanpak van het waterbeheer, waarin zowel droogte als wateroverlast worden beheerst, kan het grondwaterpeil op peil worden gehouden en het grondoppervlak stabiel worden gehouden.

De opschaling van goede praktijkvoorbeelden en het delen van kennis zijn essentieel voor een duurzame toekomst. Door waterschappen, gemeenten, bouwbedrijven en bewoners te stimuleren om samen te werken, kan het waterbeheer in Nederland worden verbeterd en funderingsproblematiek worden voorkomen.

Bronnen

waterafvoer