Goede fundering zetten voor de toekomst: Aanpak en technieken voor duurzame onderbouwing

Inleiding

Een goede fundering is de basis voor elke woning, oprit of andere bouwconstructie. Zonder een betrouwbare onderbouwing kan een gebouw of infrastructuur in de loop van de jaren verzakken, scheuren of zelfs instorten. In dit artikel bespreken we de essentiële aspecten van het zetten van een goede fundering met een oog voor de toekomst. Op basis van recente ontwikkelingen, adviezen en praktijkvoorbeelden uit betrouwbare bronnen, geven we een overzicht van de technieken, materialen en aanpakken die huidig en toekomstig betrouwbaar zijn.

Wij leggen uit wat een fundering is, welke soorten er beschikbaar zijn, hoe je deze aanlegt en welke kosten je kunt verwachten. Ook bespreken we de rol van de overheid, financiële hulpverlening en de technologische innovaties die huidig worden ontwikkeld om funderingsproblemen te voorkomen of op te lossen.

Wat is een fundering?

Een fundering is de onderliggende structuur die de belastingen van een gebouw of infrastructuur naar de grond overbrengt. De fundering zorgt ervoor dat de constructie stabiel blijft en zich niet in de loop van de tijd verplaatst of verandert. Zonder een goed ontworpen en uitgevoerde fundering kan het bouwwerk schade oplopen, wat leidt tot kosten en risico’s in de toekomst.

Er zijn verschillende vormen van funderingen, zoals:

• Betonnen funderingen, waarbij een massieve constructie wordt aangebracht om het gewicht van het gebouw te dragen.
• Grind- of zandfunderingen, die vaak worden gebruikt in minder zware constructies, zoals opritten of voetpaden.
• Stabilisémengsels, die een mix zijn van bindmiddelen en grondmaterialen en die extra stabiliteit bieden.

De keuze van de funderingsmethode hangt af van factoren zoals het type bouwwerk, de bodemgesteldheid, de belastingen en de gewenste levensduur. In de context van een oprit met klinkers, bijvoorbeeld, is een stabiele fundering essentieel om de duurzaamheid en esthetiek van het resultaat te waarborgen.

Belang van een goede fundering

Een slechte fundering kan leiden tot verschillende problemen, waaronder:

• Verzakkingen en kantelingen, die het oppervlak van een oprit of bouwconstructie ongelijk maken.
• Scheuren en breuk, die ontstaan door ongelijke belastingverdeling of instabiliteit.
• Problemen met drainage, die leiden tot wateropstapeling en verdere schade.
• Extra kosten, omdat herstel of herlegging van het bouwwerk nodig kan zijn.

Het is daarom belangrijk om tijd en middelen te investeren in een goed ontwerp en uitvoering van de fundering. In de jaren waarin funderingsherstel bij stadsvernieuwingen op grote schaal werd toegepast, werden technieken zoals het aanbrengen van houten palen of het vervangen van oude funderingsmaterialen gebruikt. In tegenwoordig is het vaak nodig om volledig nieuwe funderingen aan te brengen, bijvoorbeeld met betonnen paalconstructies of met moderne stabilisatietechnieken.

Soorten funderingen en hun toepassing

Betonnen fundering

Een betonnen fundering is een massieve constructie die vaak wordt gebruikt bij zware bouwwerken of wanneer extra stabiliteit nodig is. In het geval van een oprit met klinkers kan een betonnen fundering worden aangebracht om de klinkers te ondersteunen en te voorkomen dat het oppervlak in de loop van de tijd verandert.

De voordelen van beton zijn:

• Hoog draagvermogen
• Lange levensduur
• Beste stabiliteit in zachte of losse grond

De nadelen zijn:

• Hogere kosten
• Moeilijker uitvoering
• Minder flexibel in moeilijk toegankelijke plekken

Grind- of zandfundering

Een grind- of zandfundering is een eenvoudigere oplossing die vaak wordt gebruikt in minder zware constructies. Deze funderingsmethode is geschikt voor opritten of voetpaden waar het verkeer licht is en waar het gewicht van de structuur beperkt is.

De voordelen zijn:

• Lagere kosten
• Eenvoudiger uitvoering
• Sneller te realiseren

De nadelen zijn:

• Minder draagvermogen
• Gevoeliger voor veranderingen in bodemwaterstanden
• Kortere levensduur

Stabilisémengsels

Stabilisémengsels zijn een mix van bindmiddelen en grondmaterialen die extra stabiliteit bieden. Deze techniek is handig in gebieden met losse of zachte grond, waar een gewone fundering niet voldoende is.

De voordelen zijn:

• Extra stabiliteit
• Gebruik van lokale materialen
• Minder afval en milieuvriendelijker dan beton

De nadelen zijn:

• Moeilijker te berekenen
• Vermindert draagvermogen bij hoge belastingen
• Vermindert stabiliteit bij veranderingen in bodemwater

Aanleg van een fundering

Het aanleggen van een fundering vereist een zorgvuldige aanpak. De stappen zijn doorgaans:

1. Onderzoek en voorbereiding: Informatie verzamelen over bodemgesteldheid, waterstand, belastingen en mogelijke risico’s.
2. Plannen en ontwerpen: Kiezen voor de juiste funderingstype en dimensioneren deze op basis van de belastingen.
3. Uitvoering: Grond voorbereiden, materialen aanbrengen en de fundering vastleggen.
4. Controle en monitoring: Na de bouw controleren of de fundering het gewenste resultaat levert en eventueel bijstellen.

Bij het aanbrengen van een nieuwe paalfundering is het belangrijk om zettingen in rekening te brengen. Deze zettingen kunnen de draagkracht van de paal mobiliseren, maar het moet worden gedaan op een manier die de bestaande constructie niet in gevaar brengt. In sommige gevallen is het nodig om een nieuwe fundering naast een oude te bouwen, bijvoorbeeld met een betonnen constructie die de belastingen overbrengt.

Kosten en financiering

De kosten van een fundering hangen af van de keuze van het materiaal, de omvang van de constructie en de complexiteit van de uitvoering. Voor een oprit met klinkers kan de fundering tot 50% van de totale kosten van het project uitmaken. Voor zware bouwwerken of herstelprojecten kan het zelfs hoger liggen.

Er zijn diverse opties voor financiering van funderingsherstel, zoals het Fonds Duurzaam Funderingsherstel, dat huiseigenaren helpt met het aanvragen van een lening voor noodzakelijke herstelmaatregelen. Dit fonds is beschikbaar voor woningen in gemeenten die zijn aangesloten bij het programma.

Daarnaast zijn er politieke initiatieven om de kosten eerlijker te verdelen. In 2023 werd een motie aangenomen door de Tweede Kamer om de financiële verantwoordelijkheid beter te verdelen. Vereniging Eigen Huis is hier actief in geweest, net zoals in het voorbereiden van het Deltaplan funderingsschade, dat in 2021 aan de politiek werd voorgesteld.

Rol van de overheid en samenwerking

De overheid speelt een belangrijke rol bij het aanpakken van funderingsproblematiek. In het kader van het Rijksprogramma Aanpak Funderingsproblematiek, dat wordt uitgevoerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), wordt onderzoek gedaan naar betere technieken en oplossingen voor funderingsproblemen.

TNO en Deltares hebben samen een rapport gepubliceerd met drie belangrijke aanbevelingen:

1. Betere inzichten creëren in de aard, omvang en spreiding van funderingsproblematiek.
2. Nieuwe technieken en richtlijnen ontwikkelen voor het verzamelen en ontsluiten van data over funderingsproblemen.
3. Nieuwe concepten ontwikkelen die funderingsproblemen kunnen voorkomen of snel en effectief herstellen.

Het rapport is een basis voor verder ontwikkelwerk en benadrukt het belang van samenwerking tussen overheid, bouwsector en wetenschap.

Funderingsonderzoek en herstel

Bij funderingsherstel is het essentieel om eerst een grondig onderzoek te doen. Dit onderzoek bestaat meestal uit een bureaustudie en een onderzoek in situ.

De bureaustudie kan de volgende onderdelen omvatten:

• Archiefonderzoek (oprichtingstekeningen, palenplan, heistaten, aanlegniveaus)
• Bodemopbouw en waterhuishouding (sonderingen, boringen, grondwaterstanden)
• Eerder uitgevoerd funderingsonderzoek

Optioneel is het uitvoeren van een gewichtsberekening om de belastingen op de fundering te bepalen.

Het onderzoek in situ kan onder andere de volgende activiteiten omvatten:

• Visuele inspectie (scheefstand, scheurvorming, omgevingsfactoren)
• Lintvoeg- en vloerwaterpassing (zakkingsverschillen)
• Funderingsinspectie en houtonderzoek

Bij houten paalfunderingen is het vaak nodig om een prognose te maken van de kwaliteitsafname in de komende 25 jaar. Deze tijdsperiode is gekozen omdat een langere prognose op basis van huidige kennis niet verantwoord is. Deze 25-jarige periode is ook relevant bij aankoop van een pand, omdat dit de minimale garantieperiode voor een fundering is.

Nieuwe technologieën en richtlijnen

Er zijn verschillende technologieën en richtlijnen in ontwikkeling om funderingsproblemen te voorkomen of op te lossen. Bijvoorbeeld:

• Trillingsvrije of trillingsarme paalsystemen, die in moeilijk toegankelijke plekken kunnen worden gebruikt.
• Mobiele stellingen, die kleinere paalconstructies in de grond kunnen brengen.
• Stabilisatie- en versterkingsmaterialen, die een alternatief kunnen zijn voor massieve betonconstructies.

Deze ontwikkelingen zijn onderdeel van de zoektocht naar duurzamere bouwmethoden. Het is ook een manier om de impact van bodemdaling te beperken, die vaak niet direct zichtbaar is en dus langdurige schade kan veroorzaken.

Duurzaam bouwen en funderingstechnieken

Duurzaam bouwen houdt ook in dat funderingsmethoden milieuvriendelijk zijn en minimaal afval genereren. Nieuwe materialen en technieken, zoals stabilisémengsels of recycled grondmaterialen, bieden hier mogelijkheden voor. Bovendien kunnen deze technieken sneller worden uitgevoerd, wat leidt tot minder onderbrekingen en lager energieverbruik.

TNO benadrukt in hun rapport het belang van het ontwikkelen van concepten die funderingsproblemen kunnen voorkomen. Hierbij is het ook belangrijk om data en informatie te verzamelen en te ontsluiten, zodat betere beslissingen kunnen worden genomen bij funderingsprojecten.

Conclusie

Een goede fundering is de basis van elke duurzame constructie. Zowel voor huiseigenaren als voor bouwprofessionals is het essentieel om te begrijpen welke funderingsmethoden geschikt zijn voor welke situatie. In dit artikel hebben we de belangrijkste soorten funderingen besproken, de kosten, de aanpak bij herstel en de rol van de overheid en samenwerking.

De toekomstige aanpak van funderingsproblematiek richt zich op het voorkomen van schade en het herstellen van bestaande funderingen met duurzame en innovatieve technieken. Het is duidelijk dat funderingsproblemen niet alleen technische, maar ook politieke en financiële aspecten hebben. Door samenwerking tussen overheid, bouwsector en wetenschap, kan de huidige kennis worden uitgebreid en betere oplossingen worden ontwikkeld.

Bronnen

1. Demargaretha.nl: De juiste fundering voor een oprit met klinkers
2. Crow.nl: Handboek Funderingen – Deel A (Eurocode 7)
3. Eigenhuis.nl: Funderingsproblemen – Fundering herstellen
4. TNO.nl: Funderingsproblemen