Grondwater en fundering: risico's, herkenning en oplossingen voor duurzame woningbouw

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van een woning is de fundering een van de meest kritieke onderdelen van de constructie. Het fundament onder een woning zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw en alle daaraan verbonden krachten gelijkmatig en veilig worden overgedragen op de ondergrond. In Nederland, waar het bodemprofiel vaak complex is en grondwater een grote rol speelt, is een goed begrip van de relatie tussen grondwater en fundering essentieel. Vooral in regio’s met veen-, klei- of zandgrond kan het grondwaterpeil aanzienlijke invloed hebben op de stabiliteit van een fundering.

In dit artikel bespreken we de interactie tussen grondwater en funderingsconstructies, de risico’s die hieruit kunnen voorkomen, hoe funderingsproblemen herkend kunnen worden en welke technieken en oplossingen beschikbaar zijn om deze uitdagingen aan te pakken. De informatie is gebaseerd op recente rapportages en kennisbanken van betrouwbare bronnen binnen de woningbouwsector.

Wat is grondwater en hoe beïnvloedt het funderingen?

Grondwater is het water dat zich in de ondergrond bevindt, onder een bepaald peil dat het grondwaterpeil wordt genoemd. Dit water speelt een belangrijke rol bij de stabiliteit van funderingsconstructies, vooral in gebieden waar houten funderingspalen of ondiepe funderingen worden gebruikt.

Houten funderingspalen

In veel oudere woningen, vooral in West- en Noord-Nederland, zijn funderingen gemaakt met houten palen. Deze palen moeten volledig onder het grondwaterpeil staan om paalrot te voorkomen. Paalrot ontstaat wanneer de palen uit het water komen te staan, bijvoorbeeld tijdens droge periodes. Dit leidt tot afbraak van het hout door schimmels en bacteriën, wat uiteindelijk kan resulteren in vermindering van de draagkracht van de fundering. Dit kan op den duur tot verzakkingen of scheefzakken van het gebouw leiden.

Ondiepe fundering

Een ondiepe fundering wordt vaak gebruikt op stevige grond zoals zand. In minder stevige grondlagen, zoals veen of klei, zijn diepe funderingen op palen nodig. In sommige gevallen zijn ondiepe funderingen gebruikt, terwijl een diepe fundering verplicht zou zijn geweest. Dit is vooral het geval geweest na de Tweede Wereldoorlog, wanneer er snel huizen moesten worden gebouwd. Huizen met ondiepe funderingen op zachte grond zijn in de loop van de jaren gevoelig voor verzakkingen, vooral bij droogte of extreme weersomstandigheden.

Invloed van klimaatverandering en droogte

De effecten van klimaatverandering worden steeds duidelijker op het grondwaterpeil en de stabiliteit van funderingen. Door verhoogde temperaturen en langere droge periodes kan het grondwaterpeil aanzienlijk dalen. In zachte grondlagen zoals veen of klei kan dit leiden tot krimp van de bodem, waardoor houten funderingspalen droog raken en gaan rotten. Daarnaast kan een dalend grondwaterpeil ook leiden tot zetting van de grond onder ondiepe funderingen, wat resulteert in verzakkingen van het gebouw.

Daarentegen kunnen zware regenbuien en overstromingen ook funderingsproblemen veroorzaken. In droge grondlagen kan de plotselinge opname van water leiden tot verlies van draagkracht. Dit is vooral problematisch bij huizen met ondiepe funderingen, waarbij de ondergrond niet in staat is om het gewicht van het gebouw voldoende te dragen.

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) meldt dat tussen de 487.000 en 537.000 panden in Nederland momenteel verhoogd risico lopen op verzakkingen door droogte. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs oplopen tot 687.000. Deze cijfers geven aan dat het probleem van funderingsproblematiek op schaal groeit.

Risicogebieden en herkenning van funderingsproblemen

De kans op funderingsproblemen is sterk afhankelijk van het type fundering en de bodemwaarden van de locatie. In het noorden en westen van Nederland is het risico vooral hoog, aangezien daar veel veen- en kleigrond voorkomt. Echter, ook in regio’s zoals Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant zijn funderingsproblemen opgenomen in de kaarten van het KCAF. Deze kaarten zijn gebaseerd op meldingen van woningeigenaren die funderingsproblemen hebben waargenomen.

Huisbezitters die in risicogebieden wonen, kunnen meerdere signalen waarnemen die wijzen op funderingsproblemen. Deze signalen zijn vaak visueel zichtbaar en kunnen helpen bij het vroegtijdig herkennen van schade. Een aantal duidelijke indicatoren zijn:

Verzakking en scheefstand: Dit is een duidelijk te zien probleem, vooral bij huizen op houten funderingspalen of ondiepe funderingen in veengebieden. Meestal is er sprake van een duidelijke verandering in de horizontale of verticale positie van het gebouw.
Breedere scheuren in de buitengevel: Bij funderingsproblemen zijn de scheuren vaak breder dan normale haarscheurtjes. Ze worden groter en langer door de voortdurende druk op de constructie.
Scheuren in binnenmuren en vloeren: Deze scheuren kunnen oplopen door het ongelijke zetten van de fundering. Ze zijn vaak een indicatie dat de fundering verzwakt is en niet meer in staat is om het gewicht van het gebouw adequate te dragen.

Als woningeigenaar is het belangrijk om deze signalen te herkennen en een professionele inspectie te laten uitvoeren. De fundering van een huis is de basis voor de veiligheid en duurzaamheid van het gebouw. Een vroegtijdige inspectie en herstelmaatregelen kunnen fatale schade voorkomen.

Oplossingen en maatregelen tegen funderingsproblemen

Het voorkomen van funderingsproblemen vraagt om een combinatie van preventieve maatregelen, regelmatig onderhoud en gerichte interventies. Voor woningen met houten funderingspalen is het belangrijk om te zorgen dat het grondwaterpeil op een voldoende hoog niveau blijft. Dit kan gedaan worden door de grond rondom het huis in droge perioden nat te houden. Het voorkomt krimp van de bodem en helpt om houten palen onder water te houden.

Regelmatige inspecties van de fundering zijn een essentiële maatregel, vooral voor oude huizen of woningen in risicogebieden. Deze inspecties kunnen uitgevoerd worden door een funderingsdeskundige of een civiel ingenieur die ervaring heeft met funderingsproblematiek. Tijdig herstel van beschadigingen aan de fundering kan schade beperken en het risico op grotere problemen verkleinen.

In sommige gevallen is het nodig om de fundering volledig te renoveren of te versterken. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door het aanbrengen van nieuwe funderingspalen of het gebruik van moderne funderingstechnieken. De keuze voor een specifieke oplossing hangt af van de aard van het probleem, het type fundering en de bodemwaarden van de locatie.

Rol van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF)

Het KCAF is een centrale organisatie die informatie verzamelt, onderzoekt en verspreidt over funderingsproblemen in Nederland. Het heeft een kaart gemaakt van gemeenten waar de afgelopen vijf jaar meldingen zijn gedaan over funderingsschade. Deze kaart is een waardevolle bron voor woningeigenaren die willen weten of funderingsproblemen voorkomen in hun regio. De kaart is beschikbaar op de website van het KCAF en kan gebruikt worden als ondersteuning bij beslissingen rondom inspecties en onderhoud.

Het KCAF stelt ook aanbevelingen op voor het voorkomen en aanpakken van funderingsproblemen. Deze aanbevelingen zijn gebaseerd op wetenschappelijke onderzoeken en ervaringen van experts in de bouwsector. Het doel is om een nationale aanpak te stimuleren die funderingsproblematiek op de lange termijn beheersbaar maakt.

Klimaatverandering en toekomstige risico’s

De impact van klimaatverandering op funderingsproblemen is een urgente kwestie. Langere droge perioden, extreme regenbuien en veranderende bodemomstandigheden zullen in de toekomst leiden tot meer en grotere funderingsproblemen. Het is daarom belangrijk om bouwtechnieken en funderingsmethoden aan te passen aan de nieuwe realiteit.

Een mogelijke oplossing is het gebruik van duurzamere en robuustere funderingsmaterialen, zoals beton of stalen palen, die minder gevoelig zijn voor schade door droogte of overstromingen. Ook het gebruik van innovatieve technieken, zoals het verhogen van het grondwaterpeil of het aanleggen van ondergrondse waterreservoirs, kan helpen om funderingsproblemen te voorkomen.

Conclusie

Grondwater en funderingen hebben een nauwe relatie, die cruciaal is voor de stabiliteit en duurzaamheid van woningen. In Nederland, waar een deel van het land gevoelig is voor droogte en zetting van de ondergrond, is het begrip van deze relatie van groot belang. Huisbezitters, bouwers en beheerders van woningen moeten zich bewust zijn van de risico’s die verbonden zijn aan funderingsproblematiek en actie ondernemen om deze te voorkomen of te beheersen.

De keuze voor de juiste fundering, regelmatig onderhoud, herkennen van signalen en het gebruik van passende oplossingen zijn essentieel. Tevens is het belangrijk om vooruit te denken en bouwpraktijken aan te passen aan de realiteiten van klimaatverandering. Door kennis, samenwerking en innovatie te combineren, kan funderingsproblematiek op een duurzame en verantwoorde manier worden aangepakt.