Grondwater en betonnen funderingen: effecten en beheer in risicogebieden

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

Bij de constructie van een gebouw speelt de fundering een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van de woning. In Nederland, met zijn vochtige bodem en variabele grondwaterstanden, zijn funderingsproblemen een alledaagse kwestie, met name in gebieden met veen, klei of getijdengebieden. De grondwaterstand heeft hierin een directe invloed, zowel op houten als betonnen funderingen. Terwijl houten palen onder water moeten blijven om rotting te voorkomen, kunnen veranderingen in de grondwaterstand ook schadelijk zijn voor betonnen funderingen. In dit artikel bespreken we de relatie tussen grondwater en betonnen funderingen, de risico's die voorkomen in risicogebieden, en mogelijke oplossingen om schade te voorkomen of te herstellen.

Wat is een betonnen fundering?

Bij de constructie van een betonnen fundering wordt gewapend beton gebruikt om het gewicht van het gebouw te dragen en te zorgen voor stabiliteit. Een fundering op staal van gewapend beton is een veelgebruikte methode, vooral wanneer de draagkrachtige laag van de grond niet te diep zit. In dergelijke gevallen wordt de slechte bovengrond verwijderd of verbeterd, bijvoorbeeld door verdichting of groutinjectie. Vervolgens wordt een strokenfundering, sleuffundering of plaatfundering aangelegd, afhankelijk van de omstandigheden en de druk die de fundering moet kunnen dragen.

De breedte van de fundering hangt af van het type muur bovenop. Bijvoorbeeld: - Halfsteens muur: 320 mm funderingsbreedte - Steens muur: 540 mm - Anderhalfsteens muur: 760 mm - Spouwmuur: 650 mm

Wanneer de grondwaterstand verlaagt, kan dit de korrelspanning in de bodem verhogen, wat leidt tot zettingen. Bij betonnen funderingen is het van belang dat de grondwaterstand stabiel blijft, omdat veranderingen kunnen leiden tot ongelijkmatige zettingen en eventueel schade aan het gebouw.

Invloed van grondwater op betonnen funderingen

In tegenstelling tot houten paalfunderingen, die onder water moeten blijven om rotting te voorkomen, zijn betonnen funderingen in principe bestand tegen natte omstandigheden. Echter, veranderingen in de grondwaterstand kunnen toch schadelijk zijn voor betonnen funderingen, met name in combinatie met andere factoren zoals oude bouwmethoden of ongunstige bodemvoorwaarden.

Een lage grondwaterstand kan leiden tot zetting van de bodem. Bij een betonnen fundering kan dit resulteren in ongelijkmatige zettingen, waarbij het gebouw op sommige punten iets lager komt te staan dan elders. Dit kan leiden tot scheurtjes in muren, voegen en plafonds, en kan uiteindelijk ook tot verlies van stabiliteit leiden.

Een te hoge grondwaterstand kan ook schadelijk zijn, met name bij oude woningen. In de kruipruimte kunnen vochtproblemen ontstaan, die kunnen leiden tot vochtoverlast. Dit geldt met name voor woningen gebouwd voor 1980, waarbij de betonkwaliteit en de metselwerktechnieken niet altijd waterdicht zijn. Door het opnemen van water in de muren kan schimmelvorming ontstaan, wat schadelijk is voor de constructie én voor de gezondheid.

Risicogebieden en funderingsproblemen

In Nederland zijn bepaalde regio’s meer kwetsbaar voor funderingsproblemen door hun bodemtype en grondwaterstand. Gebieden met een verhoogd risico op funderingsproblemen zijn onder andere: - Laagveengebieden - Rivierengebieden - Zeekleigebieden - Getijdengebieden - Afgesloten zeearmen, zoals het Haringvliet of het Grevelingenmeer

In deze gebieden is de bodem minder draagkrachtig, en is de grondwaterstand een belangrijke bepalende factor in de stabiliteit van de fundering. Het risico op schade is met name groter bij woningen op houten palen, maar ook betonnen funderingen zijn hierin kwetsbaar, met name bij extreme veranderingen in de grondwaterstand.

De Klimaateffectatlas van het Rijk geeft indicatieve informatie over het percentage woningen op houten palen per woonplaats, en of er een verhoogd risico is op paalrot. In steden in West- en Noord-Nederland is de bodem vooral kwetsbaar. Deze regio’s zijn dikwijls ook het doelwit van intensieve landbouwactiviteiten, die het waterpeil verder kunnen beïnvloeden.

Klimaatverandering en funderingsproblemen

Klimaatverandering speelt een rol in funderingsproblemen, met name in veen- en kleigebieden. Door droogte zakt het grondwaterpeil, waardoor houten paalen boven water komen te staan en gaan rotten. Bij betonnen funderingen is dit minder direct zichtbaar, maar kan het toch leiden tot zettingen en ongelijkmatige belasting. Bovendien zorgt klimaatverandering voor extremer regenval, wat leidt tot stijgende grondwaterstanden en daarmee vocht- en schimmelproblemen in oude woningen.

Het DIT-systeem (Drainage Infiltratie Transport) is een technische oplossing die gebruikt wordt om de grondwaterstand op peil te houden. Het systeem zorgt voor afvoer, infiltratie en transport van grondwater, en kan tijdens droge perioden ook worden gebruikt om de grondwaterstand te verhogen. Het systeem is ook bekend onder de naam Actief Grondwaterpeilbeheer (AGWP). Het instelniveau van het DIT-systeem is gelijk aan het oppervlaktewaterniveau, omdat het in open verbinding staat met het oppervlaktewater.

Intensieve landbouw en funderingsschade

De invloed van de intensieve landbouw op funderingsproblemen is een complexe kwestie. Waterschappen nemen peilbesluiten, waarbij de landbouwbelangen vaak zwaarder wegen dan de belangen van de bebouwing. Door het verlagen van het waterpeil om landbouwactiviteiten te vergemakkelijken, kan de grondwaterstand dalen en kan dit leiden tot zettingen in de bodem.

In stedelijke gebieden is het effect vaak minder zichtbaar, omdat daar andere sloten en waterbeheersystemen zijn aangelegd. Echter, in regio’s waar woningen zijn gebouwd op veenweidegebied of langs kanaaltjes, kan het lage grondwaterpeil leiden tot funderingsproblemen. In sommige gevallen zijn woningen speciaal ontworpen voor deze bodemvoorwaarden, maar toch blijft het een risicofactor.

Subsidie en herstel van funderingschade

Bij funderingsproblemen is herstel vaak kostbaar en ingrijpend. Volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur is 30 procent subsidie mogelijk voor herstel van funderingschade. Daarnaast zou 90 procent van de onderzoekskosten naar funderingsproblemen worden vergoed. In zo’n onderzoek wordt onder andere gekeken naar de fundering, de bodem en wordt bedacht hoe het probleem kan worden opgelost.

Echter, er zijn ook gevallen waarin subsidie niet beschikbaar is. Zoals beschreven in een verklaring van een bewoner, kan de financiële compensatie ontbreken, terwijl het herstellen van schade kostbaar is. In dergelijke situaties wordt vaak een oproep gedaan tot politieke aandacht en een langdurige oplossing.

Technische oplossingen voor funderingsproblemen

Bij funderingsproblemen zijn verschillende technische oplossingen mogelijk, afhankelijk van de oorzaak en de omstandigheden. Een DIT-systeem is een voorbeeld van een technische aanpak om de grondwaterstand te beheersen. Andere maatregelen kunnen zijn: - Verhogen van het grondwaterpeil via infiltratie of aanvoer - Versterken van de fundering door bijvoorbeeld injectie met grout - Aanleggen van een nieuwe fundering of herziening van de bestaande - Verwijdering of vervanging van schadepalen bij houten funderingen

De keuze voor de juiste maatregel hangt af van de bouwperiode, het type fundering, de bodemstructuur en de mate van schade. Het is daarom belangrijk om eerst een grondige onderzoek uit te voeren, bijvoorbeeld met behulp van geotechnische experts.

Preventie en onderhoud van funderingen

Omdat funderingsproblemen vaak pas op latere leeftijd van een woning ontstaan, is preventie en onderhoud van groot belang. Voor bewoners in risicogebieden is het aan te raden om regelmatig de grondwaterstand in de gaten te houden en eventuele veranderingen in de fundering te controleren. Dit kan bijvoorbeeld door een expert in te schakelen om een visuele inspectie te doen of met behulp van sensoren om de grondwaterstand te meten.

Voor woningen met een houten paalfundering is het van groot belang om de palen onder water te houden. Dit kan via een DIT-systeem of andere grondwaterbeheersing. Voor betonnen funderingen is het minder cruciaal om het grondwaterpeil hoog te houden, maar moet er wel op gelet worden dat het peil stabiel blijft. Te grote fluctuaties kunnen leiden tot ongelijkmatige zettingen en schade aan het gebouw.

Funderingsproblemen en de waarde van een woning

Funderingsproblemen kunnen een aanzienlijke invloed hebben op de waarde van een woning. In extreme gevallen kan de schade zo groot zijn dat het herstellen duurder is dan het bouwen van een nieuw huis. In dergelijke situaties is het vaak moeilijk om een lening te krijgen, omdat banken het risico van verdere schade niet willen dragen. Daarom is het belangrijk om funderingsproblemen vroegtijdig te detecteren en te beheersen, om mogelijke verliezen te beperken.

Conclusie

Betonnen funderingen zijn in principe robuust en bestand tegen natte omstandigheden, maar veranderingen in de grondwaterstand kunnen toch schadelijk zijn. In risicogebieden, met name in veen- en kleigebieden, is het van belang om de grondwaterstand stabiel te houden om ongelijkmatige zettingen en eventuele schade te voorkomen. Klimaatverandering en intensieve landbouw kunnen de grondwaterstand beïnvloeden, wat op lange termijn tot funderingsproblemen kan leiden. Het gebruik van technische oplossingen zoals DIT-systemen en het uitvoeren van grondige onderzoeken zijn essentieel om schade te voorkomen of te herstellen. Voor bewoners in risicogebieden is het belangrijk om bewust te zijn van de risico’s en voortijdige maatregelen te nemen.