Grondwater en fundering: risico's, gevolgen en maatregelen

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Grondwater speelt een cruciale rol in de stabiliteit van funderingen van gebouwen. Zowel een te hoog als een te laag grondwaterpeil kan leiden tot schade aan de fundering en het bouwwerk. In dit artikel bespreken we de invloed van grondwater op verschillende funderingstypen, het effect op verschillende grondsoorten, en welke maatregelen genomen kunnen worden om schade te voorkomen. We bouwen hierbij uit op informatie van betrouwbare bronnen, waaronder Waternet, Aken Schroeffunderingen en CareBrick.

Wat is grondwater en waarom is het belangrijk?

Grondwater is water dat zich in de ondergrond bevindt, onder de grondwaterpiek. Het is een natuurlijke bron die onder invloed van regenval, verdamping en infiltratie in beweging blijft. De stand van het grondwater varieert per seizoen en per locatie. In de zomer daalt de stand, in de winter stijgt deze. Normale fluctuaties zijn een natuurlijke fenomenen, maar extreme afwijkingen — zowel te hoog als te laag — kunnen schadelijk zijn voor de fundering van gebouwen.

Een te laag grondwaterpeil kan leiden tot wat bekend staat als grondwateronderlast. Dit gebeurt wanneer de grond te droog raakt, waardoor de stabiliteit van de ondergrond verminderd wordt. Houten funderingspalen kunnen beginnen te rotten, wat de fundering verzwakt. Een te hoog grondwaterpeil daarentegen leidt tot hydrostatische druk op de fundering, wat kan resulteren in vochtproblemen, scheuren en zelfs verzakkingen.

Hoe herken je grondwateronderlast?

Grondwateronderlast is vaak lastig te herkennen, maar er zijn aanwijzingen waaraan je kunt zien dat het grondwater te laag staat. De houten funderingspalen van oude gebouwen kunnen droog worden en daardoor gaan rotten. Dit kan leiden tot scheuren in muren of vloeren. In de winter, wanneer de grondwaterstand normaal gesproken stijgt, kan de fundering niet meer voldoende steun bieden, wat weer leidt tot verdere schade.

Een betrouwbare manier om te bepalen of er sprake is van grondwateronderlast is het meten van de grondwaterstand. Hierbij kun je gebruik maken van een peilbuis, die in de buurt van je woning moet staan. Als er geen peilbuis is, kun je er zelf een plaatsen in de tuin. Daarnaast is het belangrijk om de hoogte van de paalkoppen van je fundering te bepalen. Als het grondwater te laag staat ten opzichte van deze paalkoppen, is er sprake van grondwateronderlast.

Invloed van grondwater op verschillende grondsoorten

De manier waarop grondwater de fundering beïnvloedt, varieert afhankelijk van de grondsoort. Voor elke grondsoort gelden zowel positieve als negatieve aspecten:

Zand (grof en fijn)

Positief: Zand is goed doorlatend, waardoor water snel wegtrekt en minder druk opbouwt.
Negatief: Zand is gevoelig voor erosie. Wanneer het verzadigd raakt, kan de draagkracht afnemen, wat kan leiden tot zettingen en verzakkingen.

Klei

Positief: Klei houdt water goed vast en kan een stevige funderingslaag vormen.
Negatief: Klei zet sterk uiteen bij veranderingen in de waterstand. Bij verdroging krimpt het, bij verzadiging zet het uit, wat leidt tot scheuren in muren en vloeren.

Leem

Positief: Leem is relatief stabiel bij matige waterdruk. Het kan water bufferen en geleidelijk afgeven.
Negatief: De waterafvoer is beperkt, wat kan leiden tot opstuwing. Bij oververzadiging kan moddervorming ontstaan.

Veengrond

Positief: Veengrond kan tijdelijk de structuur stabiliseren.
Negatief: Veengrond is extreem compressiegevoelig. Bij drooglegging breekt het organisch materiaal af, wat leidt tot verzakkingen.

Slib en organische modder

Positief: Slib kan tijdelijk draagkracht bieden bij waterverzadiging.
Negatief: Slib is zwak en gevoelig voor opdrijving. Het kan leiden tot instabiliteit en moddervorming.

De impact van grondwater op funderingen

De invloed van grondwater op funderingen is afhankelijk van meerdere factoren, zoals de diepte van de fundering, de grondsoort en de fluctuaties in het waterpeil. Een te hoog grondwaterpeil kan de bodem verzadigen, wat de draagkracht van de fundering vermindert. Dit kan leiden tot verzakkingen en scheuren in de fundering of aanbouw. Aan de andere kant kan een te laag grondwaterpeil leiden tot inklinken van veen- of kleilaag, wat eveneens tot schade kan leiden.

Een belangrijk aspect is de hydrostatische druk die door hoge grondwaterstanden ontstaat. Deze druk duwt water door de kleinste scheuren in de fundering, wat leidt tot vochtproblemen zoals schimmelvorming en vochtplekken. In extreme gevallen kan dit zelfs tot betonrot leiden.

Problemen bij slechte drainage

Een slechte drainage rondom een gebouw kan het probleem van grondwater verergen. Wanneer water niet goed wordt afgevoerd, blijft het tegen de fundering staan en kan het binnendringen. Dit zorgt voor extra druk op de fundering en verergt vochtproblemen. In stedelijke gebieden, waar weinig ruimte is voor natuurlijke drainage, is dit probleem vaak groter. Het ophoopen van regenwater rondom een woning verhoogt de druk op de fundering en kan leiden tot schade.

Erosie en stabiliteit

Grondwater kan ook erosie veroorzaken. Wanneer het water door de bodem beweegt, spoelt het kleine deeltjes weg. Dit verzwakt de grond onder de fundering en kan leiden tot verzakkingen. In ernstige gevallen kan dit ervoor zorgen dat de fundering niet meer voldoende steun biedt aan het bouwwerk, wat tot scheuren of zelfs instabiliteit kan leiden. Dit effect komt vaak voor in gebieden met zandige of losse bodems, waar grondwater gemakkelijk doorheen kan trekken.

Invloed van grondwaterdruk op funderingen op staal

Funderingen op staal zijn minder gevoelig voor de effecten van grondwater dan houten funderingen, maar ze zijn niet volledig immuun. Een verlaging van de grondwaterspiegel kan leiden tot zettingen in de ondergrond, wat op zijn beurt leidt tot ongelijke zettingen onder de fundering. Dit kan resulteren in scheuren in muren of vloeren.

In het Rivierengebied, waar veenlagen en kleilagen vaak onder het grondoppervlak liggen, is de invloed van grondwater op funderingen op staal aanzienlijk. Oxidatie van veenlagen en inklinking van klei zijn processen die de ondergrond veranderen en zo ook de druk op de fundering. Deze veranderingen kunnen op lange termijn leiden tot schade aan het gebouw.

Schroeffunderingen: een betrouwbare oplossing

Een schroeffundering is een modern en betrouwbare oplossing om schade door grondwater te voorkomen. Schroefpalen worden in de grond gedraaid tot ze in een vaste zandlaag terechtkomen. Deze fundering is minder gevoelig voor opdrijven en erosie dan traditionele funderingen en biedt een stabiele en duurzame verankering. Schroefpalen zijn geschikt voor gebruik in iedere grondsoort en kunnen zowel bij nieuwe bouwprojecten als bij funderingsversterkingen worden toegepast.

Een schroeffundering biedt meerdere voordelen: - Snelle en efficiënte installatie - Kosteneffectiviteit - Stabiliteit in wisselende grondwateromstandigheden

Maatregelen om schade door grondwater te voorkomen

Er zijn verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om schade door grondwater te voorkomen. Deze zijn afhankelijk van de situatie, de grondsoort en de typologie van de fundering. Hieronder geven we een overzicht van de meest gebruikte maatregelen:

Drainage

Een goed afwateringssysteem is essent om grondwater af te voeren en druk op de fundering te verminderen. Drainageleidingen kunnen worden aangelegd rondom de fundering om water snel weg te leiden. Dit zorgt voor minder verzakkingen en scheuren.

Waterdichte coatings

Het aanbrengen van een waterdichte coating op de fundering kan voorkomen dat water binnendringt. Dit is vooral belangrijk in gebieden met een hoge grondwaterstand.

Peilbuis

Het plaatsen van een peilbuis in de buurt van het gebouw geeft inzicht in de grondwaterstand. Dit maakt het mogelijk om vroegtijdig maatregelen te nemen bij afwijkende waarden.

Schroefpalen

Schroefpalen bieden een betrouwbare oplossing in gebieden met wisselende grondwaterstanden. Ze zijn minder gevoelig voor erosie en opdrijven dan traditionele funderingen.

Conclusie

Grondwater speelt een belangrijke rol in de stabiliteit van funderingen van gebouwen. Zowel een te hoog als een te laag grondwaterpeil kan leiden tot schade aan de fundering en het bouwwerk. Het effect van grondwater varieert per grondsoort en is afhankelijk van factoren zoals de diepte van de fundering en de fluctuaties in het waterpeil. Het is belangrijk om vroegtijdig maatregelen te nemen om schade te voorkomen, zoals het aanleggen van drainage, het aanbrengen van waterdichte coatings en het gebruik van schroeffunderingen. Door een goed begrip van de invloed van grondwater op funderingen en het toepassen van de juiste maatregelen, kunnen schade en kosten worden voorkomen.