Funderingsproblematiek in Haarlem: Aanpak en Uitdagingen bij Funderingen op Staal en Hout

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

In recente jaren heeft de funderingsproblematiek in Haarlem steeds vaker de aandacht getrokken, vooral in de wijk Rozenprieel. Hier, maar ook elders in de stad, zijn woningen geconfronteerd met ondergrondse ziektes die zich uiten in scheuren, klem rammende deuren en duidelijk zichtbare schade aan gevels. Een van de belangrijkste funderingsconstructies die in het oog springt, is de zogenaamde "fundering op staal", een ondiepe fundering die steeds vaker in het licht komt bij onderzoek. Samen met houten paalfunderingen vormt dit een kernthema in de aanpak van funderingsherstel in Haarlem. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige situatie, de technische aspecten van deze funderingssystemen en de maatregelen die worden genomen om de problematiek te verhelpen.

Inleiding: Funderingsproblematiek in Haarlem

In de Haarlemse wijk Rozenprieel wordt momenteel intensief gewerkt aan het funderingsherstel van zo’n 300 tot 500 woningen. Deze wijk ligt in een kromming van het Spaarne, wat betekent dat de ondergrond uit veen bestaat. Deze veengrond is onregelmatig aan het verzakken, wat leidt tot golfbewegingen door bouwblokken heen. De funderingsproblematiek is daarom niet uniform, maar varieert per pand en per woning. In sommige gevallen zijn de funderingen van woningen sterk verzwakt door verrotte houten palen of door de ondiepe fundering op staal.

De woningcorporatie Ymere, die eigenaar is van ongeveer de helft van de woningen met funderingsproblemen, probeert het herstel zoveel mogelijk te combineren met andere renovaties om kosten en inspanningen te bundelen. Buren die particuliere eigendommen hebben, staan voor een ingrijpende keuze: investeren in een duur en tijdrovend herstelproject of risico lopen op verdere schade. De gemeente Haarlem heeft daarom subsidies beschikbaar gesteld, zoals onder het kader van de Uitvoeringsregeling subsidiëring funderingsonderzoek (2019-2022). Deze regeling is gericht op eigenaar-bewoners van woningen gebouwd vóór 1970 en biedt een subsidieplafond van €75.000 per jaar.

Technische aspecten van funderingsconstructies

Fundering op staal

Een fundering op staal, ook wel ondiepe fundering genoemd, is een constructie die vooral voorkomt in woningen die zijn gebouwd in de periode van twintig tot dertig jaar geleden. In tegenstelling tot houten paalfunderingen, die diep in de grond zitten, rust de fundering op staal op een ondiepe ondergrond. Deze fundering bestaat uit brede bakstenen die op een laag zit en die vaak niet diep genoeg zijn om de druk van het veen onder te drukken.

In praktijk betekent dit dat woningen met deze funderingconstructie gevoelig staan voor verzakkingen. Bij inspecties in de Haarlemse wijk Rozenprieel is gebleken dat een aantal woningen zogenaamd “op staal” staan, wat duidt op een zwakke onderbouw. Bij de inspectieputten is vaak sprake van een afbrokkelende ondergrond, wat het gevaar van verdere schade aantoont. De funderingsherstelmaatregelen bij deze constructie zijn daarom vaak gericht op het aanleggen van nieuwe palen of het verdiepen van de fundering om de druk van de veenlaag te kunnen opvangen.

Houten paalfunderingen

Naast de funderingen op staal zijn er ook veel woningen in Haarlem gebouwd op houten palen. Deze paalfunderingen zijn in de loop der jaren verzwakt door de zogenaamde paalpest, een bacterie die zich in het hout nestelt en de structuur verslechtert. In de Haarlemse wijk Rozenprieel zijn veel van deze houten palen sterk verrot. Ymere en andere woningcorporaties zijn hier al mee begonnen aan de herstelprojecten, waarbij verrotte palen worden verwijderd en vervangen door sterkere materialen zoals beton of stalen palen.

Het vervangen van houten palen is een ingrijpende maatregel. Het betreft een investering van zo’n 50.000 euro per woning, een bedrag dat niet zichtbaar is in de vorm van een nieuwe keuken of badkamer, maar die essentieel is om de levensduur van de woning te verlengen en schade te voorkomen. Uit onderzoek is gebleken dat het verder uitstel van herstelprojecten leidt tot exponentieel stijgende kosten en grotere schade aan de bovenbouw.

Aanpak van funderingsherstel in de praktijk

Coördinatie tussen woningcorporaties en particuliere bewoners

Een van de grote uitdagingen bij funderingsherstel in Rozenprieel is de mix van huur- en koopwoningen. Ymere, die eigenaar is van de helft van de woningen met funderingsproblemen, kan relatief snel beslissingen nemen en maatregelen uitvoeren. Bij particuliere bewoners is de situatie complexer. Deze bewoners moeten vaak in overleg met buren, en het herstelproject kan alleen uitgevoerd worden als de funderingsproblemen van het hele bouwblok of minstens een groep woningen aan het herstel worden onderworpen.

Mark Born van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF) legt uit dat dit proces vaak emotioneel is. Bewoners die jarenlang in hun woning wonen en geen directe schade merken, kunnen aarzelen met het starten van herstelmaatregelen. Andere bewoners zien al scheuren in de gevel of klem rammende deuren en zijn daarom snel geneigd tot handelen. Het is een balans tussen persoonlijke beslissingen en de collectieve verantwoordelijkheid om schade te voorkomen.

Subsidies en financiële ondersteuning

Om de financiële druk voor particuliere bewoners te verlichten, heeft de gemeente Haarlem subsidies beschikbaar gesteld. Volgens de Uitvoeringsregeling subsidiëring funderingsonderzoek (2019-2022) kunnen eigenaar-bewoners subsidies aanvragen voor het uitvoeren van funderingsonderzoek. Deze subsidies zijn gericht op woningen gebouwd vóór 1970 en zijn een onderdeel van de bredere aanpak van funderingsproblematiek in de stad.

Daarnaast bestaat er ook het fonds "Duurzaam Funderingsherstel", waarbij ook de gemeente Haarlem betrokken is. Dit fonds biedt extra financiering voor bewoners die het herstel niet zelf volledig kunnen betalen. De financiering via eigen banken is niet altijd mogelijk, vooral bij woningen die geen hoge waarde hebben of waar het herstelproject te kostbaar is.

Uitvoering van herstelprojecten

De uitvoering van herstelprojecten is een tijdrovend proces. In de Barendsestraat bijvoorbeeld is Ymere al bezig met het verwijderen van vloeren en het starten van het funderingsherstel. De bewoners van deze woningen zijn intussen verhuisd en hebben de optie om later terug te keren of te blijven wonen waar ze nu wonen. Dit type herstelproject vraagt naast financiële middelen ook een aanpassing van de levenswijze van de bewoner.

Bij herstelprojecten op staal wordt vaak gekozen voor het aanleggen van nieuwe palen of het verdiepen van de bestaande fundering. Bij houten paalfunderingen wordt het proces vaak ingewikkelder, omdat de palen diep in de grond zitten en er een zorgvuldige aanpak nodig is om schade aan de bovenbouw te voorkomen. De keuze voor het type herstelproject hangt af van de resultaten van het funderingsonderzoek, dat moet worden uitgevoerd conform de F3O-richtlijnen.

De rol van expertorganisaties en richtlijnen

F3O-richtlijnen en KCAF

De aanpak van funderingsonderzoek in Haarlem is geregeld door de F3O-richtlijnen, die worden uitgevoerd door het Kennis Centrum Aanpak Funderingsherstel (KCAF). Deze richtlijnen zijn technisch uitgewerkt en geven aan hoe onderzoek moet worden uitgevoerd, welke inspectieputten gegraven moeten worden en hoe de resultaten moeten worden beoordeeld.

De richtlijnen voor houten paalfunderingen en funderingen op staal zijn verschillend, omdat deze constructies technisch ook verschillen. Voor houten paalfunderingen zijn drie funderingspalen zichtbaar te maken voor inspectie, terwijl bij een fundering op staal een inspectieput gegraven moet worden om inzicht te krijgen in de opbouw en dimensionering van de fundering.

Funderingsonderzoek als basis voor herstelmaatregelen

Funderingsonderzoek is een essentieel vooronderzoek voor elke herstelmaatregel. Zonder dit onderzoek is het niet mogelijk om een effectieve en duurzame herstelstrategie te ontwikkelen. Het onderzoek moet worden uitgevoerd door geaccrediteerde partijen en moet conform de F3O-richtlijnen zijn. De resultaten van het onderzoek worden opgenomen in een onderzoeksrapport, dat vervolgens wordt gebruikt voor het opstellen van de herstelplannen.

Het onderzoeksrapport bevat ook conclusies over de staat van de fundering en eventuele risico’s. Bij het rapport wordt meestal ook aangegeven of subsidie toegestaan kan worden, afhankelijk van de ernst van de problematiek en de toegestane subsidiecriteria.

De toekomst van funderingsherstel in Haarlem

De aanpak van funderingsproblematiek in Haarlem is een langdurig proces. Volgens Mark Born van KCAF is het funderingsherstel in Rozenprieel een project dat nog jaren zal duren, maar dat uiteindelijk ervoor zorgt dat de wijk stevig en duurzaam wordt. Hoewel de maatregelen kostbaar en tijdrovend zijn, zijn ze essentieel om de levensduur van de woningen te verlengen en de waarde van de woningen te behouden.

De uitdagingen liggen vooral in de coördinatie tussen woningcorporaties en particuliere bewoners. Het is een collectieve verantwoordelijkheid om schade te voorkomen en investeringen te doen in duurzame herstelmaatregelen. De gemeente Haarlem speelt een belangrijke rol in het faciliteren van subsidies en het begeleiden van bewoners door het herstelproces.

Conclusie

Funderingsproblematiek in Haarlem is geen nieuw fenomeen, maar de afgelopen jaren is het steeds duidelijker geworden dat actie nodig is. De funderingen op staal en de verrotte houten paalfunderingen zijn twee van de belangrijkste problemen die worden aangetroffen. De aanpak van deze problemen is complex, omdat het niet alleen technisch uitdagend is, maar ook omdat het maatregelen vereist die vaak duur en tijdrovend zijn.

De woningcorporaties zoals Ymere spelen een centrale rol in het funderingsherstel, maar ook particuliere bewoners moeten betrokken worden. Hierbij is financiële en emotionele ondersteuning van groot belang. De subsidies die door de gemeente zijn beschikbaar gesteld, zijn een waardevolle aanvulling op de eigen inzet van bewoners.

In de toekomst is het essentieel om het funderingsherstel te blijven prioriteren, zowel voor de veiligheid van de woningen als voor de duurzaamheid van de wijk. Het is een langdurig proces, maar het is een noodzakelijke investering in de toekomst van Haarlem.

Bronnen

staal