Grondwater, funderingsproblematiek en risico’s op verzakking in Haarlem: De rol van houten palen en innovatieve oplossingen

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

De Haarlemse Leidsebuurt is een bekende regio waarin funderingsproblematiek en verzakkingen al jaren bekend staan. Veel woningen in deze buurt zijn gebouwd op houten funderingspalen, meestal van grenenhout. Deze palen zijn gevoelig voor biologische aantasting, zoals paalrot, die verder kan leiden tot verlies van draagkracht en zakkingsverschijnselen. De invloed van droogte en klimaatverandering verergert dit probleem, omdat het grondwaterpeil daalt en houten palen langer droog kunnen raken. Dit zorgt voor een groter risico op schade aan funderingen en woningen.

In dit artikel worden de oorzaken van funderingsproblematiek, de rol van grondwater, de specifieke situatie in de Leidsebuurt en mogelijke oplossingen voor woningbezitters besproken. We onderzoeken hoe het gebruik van houten palen in combinatie met veranderende omstandigheden leidt tot risico’s en wat de huidige benadering is van woningbezitters, gemeenten en onderzoekers om dit te verhelpen.

De rol van grondwater in funderingsstabiliteit

Grondwater speelt een essentiële rol in de stabiliteit van funderingen, vooral bij oude woningen die op houten palen zijn gebouwd. Deze palen zijn ontworpen om onder het grondwaterpeil te blijven, waar ze beschermd worden tegen schimmels en bacteriën. Wanneer het grondwaterpeil daalt, zoals gebeurt bij droogteperiodes of klimaatverandering, komen de palen droog te staan. Dit verhoogt het risico op paalrot en vermindert de draagkracht van de fundering.

In de Haarlemse Leidsebuurt zijn veel woningen uit voor 1970 gebouwd. Het gebruik van houten funderingspalen was destijds een gevestigde praktijk. Grenenhout was een veelgebruikte keuze, maar in 1970 werd het gebruik van grenenhout verboden vanwege de risico’s op paalrot. Sindsdien zijn de palen in deze regio ouder en onder druk van veranderende omstandigheden.

Droogteperiodes en dalend grondwaterpeil verhogen het risico op schade aan funderingen in deze regio. De gevolgen zijn zichtbaar in de vorm van verzakkingen en scheuren in muren. Dit leidt tot verlies in woningwaarde en verkoopproblemen voor woningbezitters. In sommige gevallen leiden verzakkingen tot ernstige schade aan kozijnen, daken en fundamenten, wat duur te herstellen is.

Voor kopers van woningen in deze regio is het belangrijk om funderingsproblematiek vooraf te onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Voor woningbezitters zijn er herstelopties en preventieve maatregelen beschikbaar, hoewel deze vaak kostbaar zijn.

Specifieke situatie in de Haarlemse Leidsebuurt

Historisch gebruik van houten funderingspalen

De Haarlemse Leidsebuurt kent een hoge concentratie van woningen die zijn gebouwd voor 1970, waarbij houten funderingspalen veelvuldig werden gebruikt. Deze palen zijn meestal gemaakt van grenenhout, wat gevoelig is voor paalpest. Aangezien het gebruik van grenen houtenpalen in 1970 verboden werd vanwege de risico’s op paalrot, zijn de palen in deze regio nu ouder en onder druk van de veranderende klimatologische omstandigheden. Door langdurige droogteperiodes en dalend grondwaterpeil is het risico op schade aan funderingen in de Leidsebuurt fors toegenomen.

Verzakkingen en schade aan woningen

De gevolgen van funderingsproblematiek in de Haarlemse Leidsebuurt zijn zichtbaar in de vorm van verzakkingen en scheuren in muren. Deze schade kan leiden tot verlies in woningwaarde en verkoopproblemen voor woningbezitters. In sommige gevallen leiden verzakkingen tot ernstige schade aan kozijnen, daken en fundamenten, wat duur te herstellen is. Voor kopers van woningen in deze regio is het belangrijk om funderingsproblematiek vooraf te onderzoeken, aangezien de schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen.

Rol van makelaars

Makelaars spelen een belangrijke rol in het inzichtelijk maken van funderingsproblematiek bij woningen in de Leidsebuurt. Het is essentieel dat kopers van woningen in deze regio funderingsproblematiek vooraf laten onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Makelaars adviseren kopers om funderingsrapporten en visuele inspecties van woningen te laten uitvoeren voordat een aankoop wordt gedaan.

Bacteriële aantasting van houten funderingspalen

Een van de meest urgente vormen van funderingsproblematiek in Haarlem is bacteriële aantasting van houten palen. Onderzoeksbureau Stichting Hout Research (SHR), de Universiteit van Gent (Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Laboratorium voor Plantecologie), woningcorporatie Pré Wonen en ingenieursbureau Aveco de Bondt houden zich bezig met onderzoek en een concrete pilot in Haarlem.

Bacteriële aantasting komt met name voor bij grenenhouten funderingspalen bij panden die zijn gebouwd tussen eind 19de eeuw en 1980. Tot voor enkele decennia werd gedacht dat hout onder de grondwaterstand niet wordt aangetast. Onderzoek in de jaren 90 liet echter zien dat verschillende gespecialiseerde bacteriesoorten onder water hout afbreken. Deze bacteriesoorten hebben elkaar voor nodig en zijn afhankelijk van waterstromen binnen de houten palen om met elkaar in contact te komen.

Het UGent Laboratorium voor Plantecologie heeft expertise op het gebied van watertransport in bomen en is bij de pilot betrokken. Zij hebben hun meetapparatuur aangepast om waterstroom in de heipalen te meten. Deze pilot vindt plaats in de Patrimoniumbuurt in Haarlem, bij panden die eigendom zijn van woningcorporatie Pré Wonen.

Jorgen Bosma, projectleider meerjaren onderhoudsprogramma bij de corporatie, benadrukt dat de pilot een essentieel onderdeel is van hun strategie. “Toen we gevraagd werden om mee te doen met de pilot, hebben we vanuit een gezond eigenbelang direct positief gereageerd. We hebben behoorlijk wat woningen die op grenenhouten palen staan. Omdat die palen elk jaar een beetje dunner worden, weet je dat je die fundering een keer moet vervangen. Maar dat funderingsherstel is een heel kostbare ingreep; zo’n 60.000 euro per woning. Dan heb je het – afgezien van de overlast die de bewoners ervaren – alleen over een nieuwe fundering en een nieuwe vloer.”

Daarbovenop is het vaak nodig om die woningen te renoveren, zegt Bosma. “Uiteindelijk zijn daar zoveel kosten mee gemoeid dat het soms financieel niet langer haalbaar is die woningen te laten staan. Stel dat deze proef slaagt en er wordt vervolgens een commercieel goed toepasbare uitvoeringsmethode ontwikkeld, dan betekent dat voor ons minder sloop en minder nieuwbouw. Dat scheelt ons enorm veel geld en onze huurders een hoop gedoe. Wij hebben hoge verwachtingen van het experiment.”

Funderingsherstel in Haarlem

Funderingsherstel is een complexe en kostbare onderneming, maar het is vaak noodzakelijk om schade aan woningen te voorkomen. In Haarlem zijn verschillende wijken niet op staal maar op houten palen gefundeerd. Deze palen steken in het grondwater. Om te voorkomen dat de gebouwde panden gaan verzakken, zijn ze opgelengd met beton of begint het metselwerk al onder het grondwaterpeil. Zodra dit grondwaterpeil echter daalt, vanwege bijvoorbeeld wisselende weersomstandigheden of veranderingen in de omgeving, kunnen de palen droog komen te staan. De nieuwe droogte kan ervoor zorgen dat het hout gaat rotten en de eerste barsten in de fundering ontstaan.

Herstel met minimale overlast

Een van de innovatieve oplossingen voor funderingsherstel is het gebruik van de Sobu-paal®. Deze methode is bedoeld om funderingsherstel uit te voeren met minimale overlast voor woningbezitters. De Sobu-paal® is ontworpen om oude houten palen te vervangen of te versterken zonder de woning volledig te slopen. Deze methode is vooral geschikt voor wijkgezondheid en het behoud van de historische waarde van de woningen in Haarlem.

Samenwerking tussen woningbezitters

De gemeente Haarlem spoort bewoners aan om samen te werken bij funderingsherstel. Ze delen een stappenplan op de website om woningbezitters te ondersteunen bij het herstel van hun fundering. Zo raadt de gemeente huiseigenaren onder meer aan om funderingsherstel aan naast elkaar gelegen woningen tegelijk laten plaatsvinden. Op die manier kunnen de kosten van het funderingsherstel gedeeltelijk over verschillende panden verdeeld worden en scheelt dat per huishouden in het totale herstel.

Rol van de gemeente

De gemeente Haarlem speelt een cruciale rol in het beheersen van funderingsrisico’s. Ze bieden ondersteuning aan woningbezitters via kaartanalyse, preventieve programma’s en financiële steun. De gemeente is zich bewust van de urgente aard van funderingsproblematiek in Haarlem en werkt actief aan oplossingen. Ze adviseren woningbezitters om vroegtijdig te handelen, aangezien vertraging in herstelmaatregelen leidt tot verder verlies aan draagkracht en verhoogde kosten.

Preventieve maatregelen en toekomstige ontwikkelingen

Preventieve programma’s

De gemeente Haarlem en andere betrokken partijen bieden preventieve programma’s aan om funderingsproblematiek op te sporen en te verhelpen. Deze programma’s zijn gericht op wijkgezondheid en het behoud van de historische waarde van de woningen. De gemeente werkt aan het identificeren van panden met funderingsproblematiek en biedt ondersteuning bij de evaluatie van risico’s.

Innovatieve oplossingen

Innovatieve oplossingen zoals de Sobu-paal® en pilotprojecten zoals die in de Patrimoniumbuurt zijn essentieel voor het beheersen van funderingsproblematiek. Deze oplossingen zijn bedoeld om de kosten van funderingsherstel te verlagen en de draagkracht van oude houten palen te verhogen. De uitkomsten van pilotprojecten worden nauwkeurig geanalyseerd om ervaringen te delen en toekomstige projecten te verbeteren.

Conclusie

Funderingsproblematiek in de Haarlemse Leidsebuurt is een urgente kwestie die voor woningbezitters, makelaars en bouwprofessionals belangrijk is om te begrijpen. Door de combinatie van oude houten funderingspalen, dalende grondwaterstanden en klimaatverandering, is het risico op verzakkingen en schade aan woningen fors toegenomen. Voor kopers is het belangrijk om funderingsproblematiek vooraf te onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Voor woningbezitters zijn er herstelopties en preventieve maatregelen beschikbaar, hoewel deze vaak kostbaar zijn. De overheid en gemeenten spelen een cruciale rol in het beheersen van funderingsrisico’s door middel van kaartanalyse, preventieve programma’s en financiële steun. Voor huizenbezitters in de Leidsebuurt is het belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en preventieve maatregelen te overwegen, om schade op lange termijn te voorkomen.