Herbruikbare en duurzame funderingsoplossingen in de woningbouw: toekomstbestendige keuzes voor een circulaire bouwsector

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

In de huidige woningbouwsector groeit de aandacht voor duurzame en herbruikbare constructie- en funderingsmethoden. Tegen de achtergrond van klimaatverandering en schaarste van natuurlijke grondstoffen, wordt het steeds belangrijker om bouwmaterialen en technieken te kiezen die milieuvriendelijk zijn en herbruik mogelijk maken. Deze trend is ook duidelijk zichtbaar in de manier waarop funderingen worden aangelegd. In dit artikel bespreken we diverse herbruikbare en duurzame funderingsoplossingen die worden toegepast in de woningbouw, met een nadruk op technische kenmerken, toepassing, milieuvoordeel en praktische voorbeelden.

Inleiding

Een fundering is de basis van elke woning en speelt een cruciale rol in de stabiliteit, duurzaamheid en levensduur van een gebouw. Traditionele funderingen, zoals betonfunderingen, hebben hun voordeel, maar zijn vaak niet of moeilijk herbruikbaar. Daarnaast leiden ze vaak tot een grote CO₂-uitstoot, vanwege de productie van cement en het gebruik van primaire grondstoffen.

Deze uitdagingen leiden tot de ontwikkeling van alternatieven zoals herbruikbare paalfunderingen, stalen grondschroeven, geopolymeerbeton en hergebruikte materialen zoals gebroken puin. Deze oplossingen zijn ontworpen om de bouwsector te ondersteunen in de overgang naar een circulaire economie, waarbij materialen en constructies worden hergebruikt in plaats van vernietigd.

Herbruikbare funderingsoplossingen: concept en voordelen

1. Tijdelijke en herbruikbare paalfunderingen

Een van de meest opvallende ontwikkelingen in de woningbouw is het gebruik van tijdelijke en herbruikbare paalfunderingen. Deze technologie is bijvoorbeeld toegepast in het project van Reboxd, waar Strackee samenwerkte met Atelier Bouwkunde, Buro Happold en Traject om herbruikbare woonunits te ontwerpen en te bouwen. Voor deze woonunits zijn tijdelijke paalfunderingen gebruikt die na circa 10 tot 15 jaar weer uit de grond kunnen worden gedraaid en op een andere locatie hergebruikt. Dit maakt de constructie niet alleen duurzaam, maar ook flexibel en geschikt voor diverse toepassingen.

De voordelen van deze paalfunderingen zijn:

Herbruikbaarheid: Zowel de funderingen als de woonunits kunnen opnieuw worden ingezet op andere locaties.
Tijdelijkheid: De fundering is ontworpen om tijdelijk te functioneren, wat geschikt is voor projecten met een beperkte levensduur.
Minimale bodemverstoring: Het gebruik van paalfunderingen zorgt voor minder impact op de bodemstructuur en milieu.
Duurzaamheid: Door het herbruik van funderingspalen wordt vermijden dat materialen worden vernietigd en afgevoerd naar afvalverwerkers.

2. Stalen grondschroeven

Een andere herbruikbare funderingsoplossing is het gebruik van stalen grondschroeven. Deze funderingen worden vaak toegepast voor lichte bouwwerken zoals tiny houses of tuinhuizen, maar zijn ook geschikt voor mobiele of verplaatsbare constructies. De installatie is snel en eenvoudig: de schroeven worden in de grond gedraaid en vormen een stevige basis voor de constructie.

De voordelen van stalen grondschroeven zijn:

Snelle installatie: Een solide fundering is binnen een dag klaar, wat tijd en kostbare inspanningen bespaart.
Minimale bodemverstoring: Er is weinig impact op de bodemstructuur, waardoor de omliggende natuur minder wordt belast.
Herbruikbaar: De schroeven kunnen verwijderd worden en opnieuw gebruikt worden op een andere locatie zonder kwaliteitsverlies.
Milieuvriendelijk: Geen beton is nodig, wat zorgt voor een aanzienlijke reductie van CO₂-uitstoot.

Stalen grondschroeven vormen een duurzame keuze voor wie wil bouwen zonder onnodige milieu-impact. Deze oplossing past goed binnen de visie van circulair bouwen en draagt bij aan een duurzamere bouwsector.

3. Geopolymeerbeton

Een innovatieve duurzame funderingsoplossing is geopolymeerbeton. In het project Pioniersveld in Culemborg zijn drie woningen van architect Rogier Rouwet gefundeerd met geopolymeerbeton. Dit type beton is vrij van cement en bestaat uit gerecyclede grondstoffen, waardoor de CO₂-voetafdruk aanzienlijk wordt verlaagd.

De kenmerken van geopolymeerbeton zijn:

Cementvrij: Het bindmiddel is vervangen door geopolymeren, wat de CO₂-uitstoot vermindert.
100% gerecycleerd: De primaire grondstoffen zijn vervangen door gerecyclede materialen.
Duurzaamheid: Het beton is na zijn levensduur volledig recyclebaar.
Stevigheid: De funderingsbalken zijn sterk genoeg om de woningen stevig te ondersteunen.

Geopolymeerbeton is een voorbeeld van hoe de bouwsector kan overstappen naar duurzamere materialen zonder in te boeten aan kwaliteit of stabiliteit. Het toont aan dat het mogelijk is om duurzame funderingsoplossingen te ontwikkelen die qua prestaties het kunnen stellen tegen traditionele materialen.

4. Gebroken puin onder funderingen

Een herbruikbare en duurzame ondergrond voor funderingen is gebroken puin. Dit materiaal bestaat uit gerecyclede resten van beton en metselwerk en wordt vaak onder bestrating, terrassen, opritten en parkeerplaatsen gebruikt. Het wordt verkregen door puin van oude woningen of infrastructuur te vermalen en te zeven tot een korrelgrootte van maximaal 31,5 mm.

De kenmerken van gebroken puin zijn:

Duurzaam: Het materiaal is gerecycleerd en draagt bij aan een lagere CO₂-uitstoot.
Stabiel: Het biedt een stabiele ondergrond die verzakkingen voorkomt.
Waterdoorlatend: Gebroken puin heeft goede drainage-eigenschappen, wat het geschikt maakt voor woon- en infrastructuurprojecten.
Kosteneffectief: Het is economisch voordelig in vergelijking met traditionele funderingsmaterialen.

Gebroken puin is een eenvoudige maar effectieve manier om de duurzaamheid van een funderingsproject te verhogen. Het toont aan dat hergebruik van puin niet alleen milieu- en kostenbesparend is, maar ook technisch betrouwbaar.

5. Herbruik van funderingspalen

Een ander belangrijk aspect van circulair bouwen is het herbruik van funderingspalen. In een project dat is beschreven in een artikel op ABT.nl, is een kantoorgebouw afgebroken, en bleven er funderingspalen zichtbaar in het gat achter. Deze palen konden in principe opnieuw worden gebruikt, maar zijn uiteindelijk verloren gegaan. Dit toont aan dat er veel kansen zijn voor herbruik in de bouwsector, maar dat die vaak onbenut blijven.

De voordelen van herbruik van funderingspalen zijn:

Duurzaamheid: Door het herbruik van bestaande palen wordt vermijden dat nieuwe grondstoffen worden verbruikt.
Kostenbesparing: Het hergebruik van funderingspalen kan leiden tot lage bouwkosten.
Minder afval: Het verminderen van afval bij sloopprojecten draagt bij aan een circulaire economie.

Herbruik van funderingspalen is een realistische en technisch haalbare oplossing die meer aandacht verdient in de bouwsector. Het toont aan dat circulair bouwen niet alleen een ideale visie is, maar ook praktisch toepasbaar in de realiteit van woningbouw- en infrastructuurprojecten.

Duurzaam funderingsherstel en inspectie

In sommige gevallen is het niet mogelijk om herbruikbare of duurzame funderingsoplossingen direct toe te passen. Vaak is eerst funderingsherstel nodig. Duurzaam funderingsherstel is een essentieel onderdeel van de woningbouw en draagt bij aan de stabiliteit en veiligheid van bestaande woningen.

Funderingsproblemen kunnen op diverse manieren ontstaan. Kenmerken die wijzen op mogelijke funderingsproblemen zijn:

Scheuren in binnen- of buitenmuren
Verklemmende ramen of deuren
Hoogteverschillen tussen trottoir en woning
Scheve vloeren

Als funderingsproblemen zich voordoen, is het belangrijk om snel actie te ondernemen. Een uitgebreide inspectie kan duidelijk maken of funderingsherstel nodig is en welke maatregelen het meest geschikt zijn. In het kader van duurzaam funderingsherstel worden ook herbruikbare of milieuvriendelijke oplossingen overwogen.

Duurzaam funderingsherstel betekent niet alleen het herstellen van de fundering, maar ook het toepassen van materialen en methoden die het milieu zo weinig mogelijk belasten. Dit kan bijvoorbeeld het hergebruik van bestaande funderingsmaterialen of het gebruik van duurzame alternatieven betreffen.

Ecologische funderingen in de toekomst

Hoewel ecologische funderingen vandaag de dag nog niet de standaard zijn in de woningbouwsector, groeien ze snel aan in aandacht en toepassing. Volgens Patrick Schreven van Eco+Bouw is het mogelijk om vóór 2030 volledig biobased te bouwen, met uitzondering van fundering en bewapening. Ecologische funderingen zijn dus slechts een klein percentage van de constructie, maar ze vormen een cruciaal onderdeel van de duurzaamheid van een project.

De huidige trend in de woningbouw toont aan dat er een voorliefde bestaat voor traditionele materialen zoals baksteen en beton. Dit heeft geleid tot een relatief laag percentage van ecologisch bouwprojecten in Nederland (ongeveer vijf tot tien procent). Toch is er een toenemende interesse voor biobased bouwen, waarbij duurzame materialen zoals hout, stro en leem centraal staan.

Een interessant voorbeeld van ecologische funderingen is te vinden in Ecodorp Land Van Aine, waar ecologisch bouwen centraal staat. Hier wordt niet alleen geëxperimenteerd met duurzame bouwmaterialen zoals stro, leem en hennep, maar ook de fundering wordt op een milieuvriendelijke manier aangelegd. In workshops zoals die van Mas con Menos in Surhuizum wordt gewerkt aan ecologische woningen met een fundering van oude stoeptegels en andere hergebruikte materialen. Dit benadrukt hoe ecologische funderingen niet alleen het milieu ondersteunen, maar ook deel kunnen zijn van een bredere visie op duurzaamheid en gemeenschapsbouw.

De rol van de bouwsector in de overgang naar een circulaire economie

De bouwsector speelt een cruciale rol in de overgang naar een circulaire economie. Door het herbruik van funderingsmaterialen, het toepassen van duurzame technieken en het ontwikkelen van herbruikbare constructies, draagt de sector bij aan een duurzamere toekomst. De afgelopen jaren is er een duidelijke groei in het aantal projecten waarin circulair bouwen centraal staat.

Deze overgang heeft niet alleen betrekking op nieuwe bouwprojecten, maar ook op bestaande woningen en infrastructuur. Door het hergebruik van bestaande funderingspalen, het herstellen van funderingen met duurzame materialen en het toepassen van tijdelijke of herbruikbare funderingsoplossingen, wordt de woningbouwsector steeds duurzamer.

De kansen voor circulair bouwen zijn groot, maar er zijn ook uitdagingen. De bouwsector moet zich bewust opstellen over het gebruik van bestaande situaties bij nieuwbouwprojecten. In plaats van direct te slopen en opnieuw te bouwen, kan er vaak gekozen worden voor hergebruik, herstel of aanpassing van bestaande funderingsoplossingen. Dit vereist niet alleen technische kennis en innovatie, maar ook een veranderende mentaliteit in de sector.

Conclusie

Herbruikbare en duurzame funderingsoplossingen zijn essentieel voor de toekomst van de woningbouw. Met de toenemende aandacht voor duurzaamheid en circulair bouwen, worden tijdelijke paalfunderingen, stalen grondschroeven, geopolymeerbeton en hergebruikte materialen steeds vaker toegepast. Deze oplossingen bieden voordelen in termen van milieuimpact, duurzaamheid, herbruikbaarheid en technische prestaties.

Daarnaast is het herbruik van funderingspalen een veelbelovende aanpak die in de praktijk nog niet volledig is benut. Duurzaam funderingsherstel is eveneens een belangrijk onderdeel van de woningbouwsector en draagt bij aan de stabiliteit en veiligheid van bestaande woningen.

Ecologische funderingen zijn nog geen standaard in de bouwsector, maar ze groeien snel aan in aandacht en toepassing. Het is duidelijk dat de sector zich richt op een duurzamere toekomst, waarin herbruik en duurzaamheid centraal staan. Door het toepassen van innovatieve en herbruikbare funderingsoplossingen, kan de woningbouwsector een belangrijke bijdrage leveren aan de overgang naar een circulaire economie.