Hoe lang houdt een fundering stand? Inzicht in risico's, levensduur en nationale aanpak

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

De fundering van een gebouw is de basis waarop de stabiliteit en de levensduur van een woning of bouwwerk rusten. In Nederland is de funderingsproblematiek een urgente kwestie die zowel maatschappelijke, financiële als emotionele gevolgen heeft. In dit artikel bekijken we op basis van actuele gegevens uit betrouwbare bronnen hoe lang funderingen in Nederland meegaan, welke factoren hierbij een rol spelen, en wat de gevolgen zijn voor woningeigenaren en de nationale overheid. Ook wordt ingegaan op de huidige aanpak en toekomstige maatregelen die genomen kunnen worden om funderingsschade tegen te gaan.

Inleiding: De funderingsproblematiek in Nederland

In Nederland is sprake van een groeiende funderingsproblematiek, die zich zowel in stedelijke als in landelijke gebieden voordoet. Volgens het advies van RLI, opgesteld in februari 2024, zijn momenteel ongeveer 425.000 gebouwen getroffen door verzakkingsschade of op risico gesteld voor schade in de komende jaren. Zonder preventieve maatregelen kan het aantal gebouwen met funderingsproblemen fors toenemen, met schadebedragen die op kunnen lopen tot € 54 miljard. De oorzaak van deze problematiek is complex en ligt vaak in veranderingen in de ondergrond, zoals bodemdaling of bodemstijging, maar ook in klimaatfactoren zoals droogte.

In dit artikel wordt nader ingegaan op de levensduur van funderingen, de oorzaken van funderingsschade, en de maatregelen die genomen kunnen worden om schade te voorkomen of te herstellen.

De levensduur van funderingen

De levensduur van een fundering hangt af van verschillende factoren, zoals het type fundering, de kwaliteit van de bouw, de ondergrond en klimaatverandering. Volgens de beschikbare informatie is een houten funderingspaal bijvoorbeeld kwetsbaar bij droogte. Een houten paal verliest volgens berekeningen van Wareco zijn draagvermogen na 180 maanden droogstaan. Bij een jaarlijkse droogstand van twee maanden is de levensduur van zo’n paal ongeveer 90 jaar. Echter, bij extreem droogte die een maand langer duurt, daalt de levensduur tot ongeveer 60 jaar.

Een houten fundering die hierdoor verzwakt raakt, kan leiden tot zinken van het gebouw. Dit zorgt voor zichtbare schade zoals scheefstand, scheurvorming of vochtproblemen. In dat geval is funderingsherstel vaak nodig, en wordt de houten paal vervangen door stalen buizen gevuld met beton.

Type fundering bepaalt de duurzaamheid

De levensduur van een fundering wordt ook beïnvloed door het type fundering dat gebruikt is. In Nederland zijn drie hoofdtypes te onderscheiden:

Ondiepe fundering: Dit type fundering wordt vaak gebruikt in gebieden met stabiele bodem. Het is minder resistent tegen bodemveranderingen en klimaatfactoren. Gebouwen met ondiepe fundering zijn volgens de gegevens kwetsbaarder bij klimaatverandering, zoals toenames van droogte of regen.
Houten fundering: Houten palen zijn vaak gebruikt in voormalige rivierengebieden of veengebieden. Deze fundering is kwetsbaar bij verhoogde grondwaterstanden of droogte. De levensduur is beperkt, vooral bij hoge droogstand.
Betonfundering: Gebouwen met betonfundering zijn over het algemeen robuuster en minder kwetsbaar dan houten of ondiepe funderingen. Daarom zijn deze gebouwen minder vaak op risico.

Volgens Deltares heeft Nederland ongeveer 425.000 gebouwen die een verwachte technische levensduur hebben van 15 jaar of minder, tenzij er preventieve maatregelen worden genomen. Een kwart van deze gebouwen is gefundeerd op houten palen. De rest gebruikt ondiepe fundering, wat in combinatie met klimaatverandering kan leiden tot een verder verhogen van het aantal funderingsproblemen in de komende 25 jaar.

Oorzaken van funderingsschade

Funderingsschade kan ontstaan door een combinatie van factoren, waaronder:

Bodemdaling of -stijging: Dit kan veroorzaakt worden door consolidatie, kruip, oxidatie van veen, of krimp- en zwelgedrag van klei.
Verandering in grondwaterstand: Een verlaagde grondwaterstand kan leiden tot droogte en daardoor tot verlies van draagvermogen van houten funderingen.
Klimaatverandering: Toenemende droogtes en extreme weersomstandigheden verhersen de sterkte van funderingen, vooral bij houten of ondiepe funderingen.
Verouderde bouwtechnieken: Sommige funderingsmethodes zijn ouderwets en minder geschikt voor huidige omstandigheden.

Deze processen werken vaak samen en verhersen de stabiliteit van een gebouw. Zichtbaar funderingsprobleem kan het gevolg zijn, zoals scheefstand of scheurvorming in muren, vochtproblemen of problemen met deuren en ramen die niet meer goed sluiten.

Consequenties van funderingsschade

Funderingsproblemen hebben zowel financiële als maatschappelijke gevolgen. Financieel gezien zijn de kosten van funderingsherstel hoog. Volgens RLI zou zonder nationale aanpak het schadebedrag oplopen tot € 54 miljard. Funderingsherstel is duur, omdat het vaak gaat om ingrijpende werkzaamheden, zoals het vervangen van houten palen door stalen buizen of het opnieuw funderen van een gebouw.

Maatschappelijk gezien heeft funderingsproblematiek een grote impact op woningeigenaren. Het bezitten van een veilig en betaalbaar huis is een van de belangrijkste basisbehoeften van mensen. Wanneer funderingsproblemen optreden, wordt deze basisbehoefte ondermijnd. De emotionele belasting kan groot zijn, omdat mensen plotseling worden geconfronteerd met onzekerheid, schade en hoge kosten. In sommige gevallen kunnen woningen zelfs onbewoonbaar raken.

Voorbeeld: Funderingsproblematiek in Rotterdam

Rotterdam is een voorbeeld van een gemeente die ernstige funderingsproblemen ondervindt. In mei 2024 bleek dat 6.000 panden (18.000 woningen) in Rotterdam bedreigd zijn door paalrot. De gemeente heeft daarom een funderingsloket opgericht waar burgers informatie en advies kunnen krijgen. Daarnaast is er een lening mogelijk voor funderingsherstel. De rente op deze lening is 4 procent, wat 1,5 procent lager is dan de marktrente. Dit is een voorbeeld van een lokale aanpak die gericht is op zowel transparantie als financiering.

Nationale aanpak en voorgestelde maatregelen

De huidige funderingsproblematiek heeft geleid tot een aanvraag voor advies van een nationale aanpak. In februari 2024 is dit advies voorgelegd door RLI. In dit advies worden verschillende maatregelen voorgesteld:

Investering in een nationaal funderingsprogramma: Het advies pleit voor een investering van ruim €12 miljard over de periode van 2024 tot en met 2035. Dit bedrag is bedoeld om maatregelen te financieren die gericht zijn op het verzachten van de impact op woningeigenaren, het activeren van herstelmaatregelen en het voorkomen van juridische complicaties.
Transparantie en informatie: Een openbare funderingsdatabase en een nationaal funderingsloket zijn essentieel voor transparantie. Deze tools zorgen ervoor dat woningeigenaren goed geïnformeerd zijn over de staat van hun fundering en de beschikbare maatregelen.
Sturing en coördinatie: Het advies stelt voor dat een coördinerend minister en een Nationaal Coördinator Funderingsproblematiek worden aangesteld om de aanpak te leiden. De coördinator zorgt voor sturing van het interbestuurlijk programma, subsidieverstrekking en het opzetten van een certificeringssysteem voor onderzoeksbureaus.
Financiële ondersteuning en solidariteit: Het advies benadrukt de noodzaak van financiële solidariteit met woningeigenaren die funderingsproblemen ondervinden. Hoewel sommigen kunnen vinden dat het onrechtvaardig is dat alle Nederlanders meebetalen, zijn er verdelingseffecten te rekenen. Het advies stelt dat een eenvoudige regeling moet worden opgesteld die zowel transparantie als juridische voorkoming tot doel heeft.
Tussentijdse evaluaties: In het advies zijn tussentijdse evaluatiepunten opgenomen in 2028, 2030 en 2034. Dit zorgt voor controle op de voortgang en mogelijkheid tot aanpassing van de aanpak.

De rol van klimaatverandering en toekomstbestendigheid

Klimaatverandering speelt een steeds grotere rol bij funderingsproblemen. De toegenomen frequentie van droogtes en extreme regenperiodes heeft gevolgen voor de stabiliteit van funderingen. Gebouwen met houten of ondiepe fundering zijn hierbij het kwetsbaarst. Daarom is het van groot belang om in de toekomst toekomstbestendige funderingstechnieken te hanteren.

In het kader van toekomstbestendigheid zijn diverse initiatieven gelanceerd. De NOS Stresstest voor je adres is een voorbeeld van een tool die mensen helpt om inzicht te krijgen in klimaatrisico's voor hun woning, inclusief paalrot en verzakking. Ook de Klimaateffectatlas geeft een overzicht van klimaatgevoelige gebieden in Nederland. Deze tools ondersteunen woningeigenaren bij het nemen van beslissingen over funderingsherstel of preventie.

Funderingsherstel: Wat zijn de opties?

Wanneer funderingsproblemen zich al voordoen, is herstel vaak nodig. Funderingsherstel kan variëren van eenvoudige maatregelen tot ingrijpende werkzaamheden. De keuze van de maatregel hangt af van de mate van schade en het type fundering.

Een taxatierapport en een bouwtechnische keuring geven meestal weinig informatie over de staat van de fundering. Daarom is het aan te raden om een funderingsonderzoek uit te laten voeren voordat een koop definitief wordt afgerond. Dit kan voorkomen dat onverwachte kosten ontstaan of dat een koop niet kan doorgaan.

Bij funderingsherstel zijn verschillende technieken beschikbaar:

Vervanging van houten palen: Houten palen die verrot zijn of verzwakt, worden vaak vervangen door stalen buizen gevuld met beton.
Injecteren of stutten: In sommige gevallen is het mogelijk om de fundering te stabiliseren door het injecteren van materialen of het plaatsen van stuts.
Herfundering: Bij ernstige schade kan een volledige herfundering nodig zijn.

De kosten van herstel zijn vaak hoog, maar in sommige gevallen zijn subsidies beschikbaar. In Rotterdam bijvoorbeeld is er een lening met een lagere rente beschikbaar. Dit is een voorbeeld van een lokale regeling die gericht is op financiering van funderingsherstel.

De toekomst van funderingsaankopen

Bij de aankoop van een woning is het belangrijk om funderingsrisico’s in overweging te nemen. Een ontbindende voorwaarde in het koopcontract kan worden opgenomen in verband met de staat van de fundering. Dit betekent dat de koop kan worden afgewezen als funderingsproblemen worden ontdekt.

Een tijdig funderingsonderzoek kan hierbij helpen. Het voorkomt dat onvoorziene kosten ontstaan of dat de koop niet doorgaat. In sommige gevallen is het mogelijk om een voorafgaande onderzoekskost verrekend te nemen in de koopprijs. Dit vereist echter transparantie en overleg tussen koper en verkoper.

Conclusie

De levensduur van funderingen in Nederland wordt beïnvloed door diverse factoren, waaronder het type fundering, de ondergrond, klimaatverandering en veroudering. Houten funderingen zijn bijvoorbeeld kwetsbaar bij droogte en kunnen al na 60 jaar leiden tot schade. Onze huidige situatie toont aan dat 425.000 gebouwen momenteel op risico zijn of al schade hebben. Zonder maatregelen kan dit aantal fors toenemen, met schadebedragen tot € 54 miljard.

De nationale aanpak, die momenteel in overweging wordt genomen, richt zich op investeringen in funderingsherstel, transparantie, financiering en juridische voorkoming. Een investering van ruim €12 miljard over de komende jaren is voorgesteld. Ook lokale initiatieven, zoals het funderingsloket in Rotterdam, tonen aan dat er actieve maatregelen genomen kunnen worden om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen.

Voor woningeigenaren is het van belang om zich bewust te zijn van funderingsrisico’s en tijdig maatregelen te nemen. Funderingsonderzoek, preventie en herstel kunnen ervoor zorgen dat woningen veilig en duurzaam blijven. In een tijd van klimaatverandering en veranderende bouwpraktijken is het van groot belang om funderingsveiligheid op de voorgrond te plaatsen.

Bronnen

gaat
lang