Wat is een fundering en hoe ziet die eruit?

Een fundering is het fundament van elk gebouw en speelt een cruciale rol in de stabiliteit en levensduur van een woning of gebouw. Zij zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw op een veilige manier wordt overgedragen op de draagkrachtige grondlagen. In dit artikel bespreken we in detail wat een fundering is, hoe ze eruitziet, welke soorten er bestaan, en waarom het belangrijk is om aandacht te besteden aan eventuele funderingsproblemen. Op basis van de beschikbare informatie uit betrouwbare bronnen geven we een duidelijke, expert-gebaseerde uitleg die gericht is op woningeigenaars, bouwers en professionals in de bouwsector.

Wat is een fundering?

Een fundering is de ondergrondse constructie die ervoor zorgt dat het gewicht van een gebouw veilig en stabiel overgedragen wordt op de draagkrachtige grondlagen. De fundering moet sterk, stijf en bestand zijn tegen omgevingsinvloeden zoals grondwater, zout, vorst, droogte en biologische invloeden zoals schimmels of insecten. In de meeste gevallen wordt gewapend beton gebruikt voor funderingen, omdat deze constructiemethode voldoet aan de vereisten van sterkte, stabiliteit en duurzaamheid.

Een fundering kan op verschillende manieren uitgevoerd worden, afhankelijk van de aard van de grond, de belasting van het gebouw en de omgevingsfactoren. De drie belangrijkste funderingstypen zijn:

1. Fundering op staal
2. Fundering op palen
3. Tussenvormen, zoals fundering op putten of via grondverbetering.

Fundering op staal

Een fundering op staal wordt vaak gebruikt wanneer de draagkrachtige grondlaag niet te diep ligt, bijvoorbeeld op een diepte van 80 tot 100 cm onder het maaiveld. In dit geval wordt de slechte bovengrond verwijderd en vervangen door een zandkoffer of verbeterd via verdichting of groutinjectie. Vervolgens wordt een strokenfundering of plaatfundering gemaakt van gewapend beton. Dit type fundering is vooral geschikt voor gebouwen die niet extreem zware belastingen moeten dragen.

Fundering op palen

Een fundering op palen wordt gekozen wanneer de draagkrachtige grondlaag zich op een grotere diepte bevindt, bijvoorbeeld in moerasgrond, veengrond of zachte klei. In dat geval worden palen in de grond gedreven of gegraven om het gewicht van het gebouw te ondersteunen. De palen kunnen van verschillende materialen zijn, waaronder hout, beton en stalen palen. Houten palen werden vooral gebruikt in de bouwperiode tot ongeveer 1970, vooral in steden zoals Amsterdam en Rotterdam.

Tussenvormen

Naast fundering op staal en op palen zijn er ook tussenvormen. Deze bestaan uit funderingen op putten of via grondverbetering. Bij grondverbetering wordt de grond versterkt door middel van verdichting of injectie, waardoor hij stabieler wordt en geschikt is voor een minder diepe fundering.

Hoe ziet een fundering eruit?

Het uiterlijk van een fundering is afhankelijk van het type fundering en de bouwmethodiek. In de praktijk is het zelden mogelijk om de fundering van een gebouw direct te zien, omdat deze meestal onder het maaiveld ligt. Echter, er zijn enkele duidelijke tekenen waaraan je kunt herkennen of er sprake is van funderingsproblemen.

Typische kenmerken van funderingsproblemen

1. Het huis is verzakt of staat scheef
   Dit is vaak het geval bij funderingen op houten palen waarbij de grondwaterstand lager is dan de paalkoppen. Als de paalkoppen boven de waterstand komen te staan, gaan ze langzaam rotten, wat uiteindelijk leidt tot verzakking. Bij bezichtiging van een woning kan je dit testen door bijvoorbeeld een knikker op de vloer te leggen en te kijken of die rolt. Ook kun je controleren of de vloer horizontaal ligt of of de drempels bij de deuren scheef zijn.

2. Brede scheuren in gevel, binnenmuur of vloer
   Scheuren van meer dan een paar millimeter kunnen wijzen op funderingsproblemen. Deze scheuren ontstaan door zettingen of scheefzakkingen van het gebouw.

3. Klemmende ramen of deuren
   Als ramen of deuren ineens klemmen of moeilijk open te krijgen zijn, kan dit het gevolg zijn van een scheefstand van het gebouw, die op zijn beurt ontstaat door funderingsproblemen.

4. Schade aan leidingen of vervormingen
   Wanneer leidingen niet meebuigen met de verzakking van een gebouw, kunnen er leidingbreuken of vervormingen ontstaan. Dit is vaak een duidelijk teken van funderingsproblemen.

5. Het huis ligt lager dan het trottoir of andere huizen in de omgeving
   Dit kan wijzen op een verzakking van het gebouw, die niet altijd zichtbaar is aan de buitenkant.

Visualisatie en herkenning

Aangezien funderingen onder de grond liggen, is het vaak lastig om direct te zien hoe ze eruitzien. Echter, in technische documentatie of bij bouwprojecten wordt vaak gebruikgemaakt van tekeningen en schetsen om funderingsconstructies te visualiseren. Deze tekeningen tonen hoe de fundering is uitgevoerd, hoe de belasting wordt overgedragen, en welke materialen zijn gebruikt. In sommige gevallen is er ook een afbeelding beschikbaar die duidelijk maakt welke funderingsmethoden er zijn toegepast.

Oorzaken van funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen verschillende oorzaken hebben, waaronder:

• Verzakking van de grond: Wanneer de grond onder het gebouw zakt of verandert in structuur, kan dit leiden tot scheefstand of zettingen.
• Onjuiste constructie: Funderingen die niet voldoen aan de bouwvoorschriften of die slecht uitgevoerd zijn, kunnen al snel problemen opleveren.
• Wateroverlast: Een te lage grondwaterstand kan leiden tot rotting van houten palen, wat uiteindelijk tot funderingsproblemen kan leiden.
• Natuurlijke factoren zoals bodemerosie: In sommige gebieden kan bodemerosie door wind, water of andere natuurlijke processen leiden tot verlies van stabiliteit in de ondergrond.

Een van de bekendste oorzaken van funderingsproblemen zijn houten palen die na 1970 zijn vervangen door betonpalen. Huizen die zijn gebouwd met houten palen zijn vaak gevoeliger voor funderingsproblemen, vooral wanneer de grondwaterstand verlaagd is of wanneer de palen te kort zijn en niet diep genoeg in de draagkrachtige laag zitten.

Risicogebieden en funderingsproblemen

In Nederland zijn er bepaalde gebieden waar funderingsproblemen vaker voorkomen. Dit heeft te maken met de ondergrond, de bouwgeschiedenis en de grondwaterstanden. Zo zijn steden zoals Amsterdam, Rotterdam en andere steden in West-Nederland bekend om hun hoge funderingsproblemen. In deze steden zijn veel huizen gebouwd op houten palen, die nu in het risico lopen door veranderende grondwaterstanden.

Indicatieve kaarten en funderingsviewers

Om te bepalen of je in een risicogebied woont, zijn er speciale indicatieve kaarten beschikbaar, zoals de indicatieve funderingsviewer. Deze kaarten tonen welke gebieden in Nederland risico’s lopen op funderingsproblemen. Echter, zoals benadrukt door geotechnicus Don Zandbergen, betekent het niet dat elk huis in een risicogebied automatisch funderingsproblemen heeft. De mate van risico hangt ook af van factoren zoals het type fundering, de bouwjaar en de huidige grondwaterstand.

Bijvoorbeeld, huizen die zijn gebouwd op betonpalen na 1980 hebben een veel kleinere kans op funderingsproblemen dan huizen op houten palen. Als de houten palen boven de waterstand komen te staan, kunnen ze gaan rotten, wat uiteindelijk leidt tot verzakking van het gebouw.

Aantal huizen met funderingsproblemen

Momenteel heeft ongeveer 425.000 huizen funderingsproblemen of verwacht men dat ze die binnen de komende jaren zullen krijgen. Zonder preventieve maatregelen wordt verwacht dat dit aantal fors zal stijgen in de komende jaren. Dit betekent dat het voor woningeigenaars en bouwers belangrijk is om vroegtijdig te detecteren of er sprake is van funderingsproblemen en of preventieve maatregelen genomen moeten worden.

Funderingsbeoordeling en onderzoek

Om funderingsproblemen te voorkomen of te herkennen, is een grondonderzoek vaak noodzakelijk. Dit onderzoek bestaat uit twee delen:

1. Veldonderzoek: Hierbij worden proeven gedaan in de natuurlijke omgeving, zoals boringen of proefnabootsing van grondverdringing.
2. Laboratoriumonderzoek: Hierbij wordt de grond verder geanalyseerd om te bepalen of hij geschikt is voor een fundering.

De uitkomsten van dit onderzoek helpen bouwers en ingenieurs om te bepalen welk type fundering het meest geschikt is voor een bepaald bouwproject. Ook wordt er rekening gehouden met factoren zoals de bereikbaarheid van het bouwterrein, de beschikbare werkruimte en de eventuele obstakels in de ondergrond.

Funderingskeuze en bouwontwerp

De keuze van een fundering hangt af van het ontwerp van het gebouw en de omstandigheden van de ondergrond. Bij een homogene bouwmassa (zoals een standaard woning) is er vaak sprake van een herhalend funderingsysteem. Bij heterogene bouwmassen, zoals gebouwen met liftputten of gedeeltelijke onderkelderingen, kan het funderingspatroon verstoord worden. In dergelijke gevallen is het belangrijk om extra aandacht te besteden aan het ontwerp van de fundering.

Een correct uitgevoerde fundering zorgt ervoor dat het gebouw gedurende jaren stabiliteit en veiligheid heeft. Het is daarom van groot belang dat zowel woningeigenaars als bouwers goed informeerd zijn over de aard van funderingen, de mogelijke problemen en de beschikbare oplossingen.

Preventie en herstel

Wanneer funderingsproblemen zich voordoen, is het belangrijk om dit vroegtijdig te herkennen en de juiste maatregelen te nemen. Preventieve maatregelen kunnen bestaan uit het regelen van de grondwaterstand, het gebruik van betere bouwmateriaal of het uitvoeren van grondverbeteringen. In geval van bestaande schade is herstel vaak een ingrijpende maatregel die kan omvatten het opnieuw funderen van het gebouw.

Bij funderingsherstel is het vaak nodig om houten palen te vervangen door betonpalen, of om de grondwaterstand te reguleren zodat de houten palen niet boven het water komen te staan. Ook kan er gebruik gemaakt worden van groutinjectie of verdichting van de grond om de sterkte en stabiliteit van de ondergrond te verbeteren.

Conclusie

Een fundering is de basis van elk gebouw en speelt een essentiële rol in de stabiliteit, veiligheid en levensduur van een woning. Het is belangrijk om te begrijpen hoe een fundering eruitziet, welke typen er bestaan en wat de mogelijke oorzaken zijn van funderingsproblemen. In Nederland zijn bepaalde gebieden, zoals Amsterdam en Rotterdam, bekend om hun funderingsproblemen, vooral door de oude bouwmethoden en veranderende grondwaterstanden. Voor woningeigenaars is het daarom belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en te weten hoe men funderingsproblemen kan herkennen en voorkomen.

Door vroegtijdige herkenning, grondonderzoek en juiste bouwtechnieken kan het risico op funderingsproblemen sterk worden verminderd. Daarnaast is het aan te raden om in risicogebieden preventieve maatregelen te nemen, zoals het regelen van de grondwaterstand of het gebruik van moderne funderingstechnieken. Zowel bouwers als woningeigenaars kunnen zo bijdragen aan een duurzame en veilige woningbouw.

Bronnen

1. Geotechnicus Don Zandbergen over risicogebieden en funderingsproblemen
2. Informatie over funderingen en mogelijke problemen
3. Funderingsproblemen in Nederland en risicogebieden