Hoeveel woningen in Nederland zijn gefundeerd zonder palen? Inzicht en risico’s

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

In Nederland is de bouwtraditie van woningen sterk beïnvloed door de ondergrond. Vele woningen zijn traditioneel gefundeerd op houten of betonnen palen, vooral in veengebieden of in gebieden met een onstabiele grondstructuur. Echter, er is ook een aanzienlijke groep woningen die is gefundeerd zonder palen – dat wil zeggen, op een zogenaamde "fundering op staal" of op ondiepe funderingen. Deze oplossing wordt vaak gekozen wanneer de grond voldoende stevig is, zoals in zand- en kleigronden in het Oosten en Zuiden van Nederland.

De vraag die in dit artikel centraal staat is: hoeveel woningen zijn in Nederland gefundeerd zonder palen, en wat zijn de risico’s en uitdagingen die daarmee gepaard gaan, met name in het licht van klimaatverandering en droogte?

Inleiding: Funderingen zonder palen – een groeiend fenomeen

Tijdens de bouw van woningen zijn er verschillende opties voor het aanleggen van funderingen, afhankelijk van de ondergrond, het bouwgewicht, en de verwachte levensduur van het gebouw. Funderingen zonder palen worden vaak toegepast in gebieden waar de grond relatief stevig is, zoals zand- of kleigronden die niet snel verzakken. Dit type fundering is over het algemeen goedkoper, sneller uit te voeren, en minder ingrijpend in de ondergrond.

Toch blijkt uit recente analyses dat ook dit type fundering niet volledig vrij is van risico’s. Vooral in tijden van droogte kan de grond inklinken, wat leidt tot scheuren in muren, verzakkingen en andere schade aan de constructie. Hierdoor is het aantal woningen dat funderingsproblemen ondervindt, de afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. In dit artikel geven we een overzicht van hoeveel woningen in Nederland zijn gefundeerd zonder palen, wat de voordelen en nadeelen zijn, en welke maatregelen eigenaren kunnen nemen om schade te voorkomen.

Aantal woningen gefundeerd zonder palen

Totale aantallen en risico’s

Volgens de laatste schattingen van het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en de FunderMaps-database zijn ongeveer 425.000 woningen in Nederland kwetsbaar voor funderingsproblemen, inclusief die met ondiepe funderingen. Dit aantal is afgeleid van een risicomodel dat beschikbare data combineert met analyses van de ondergrond en klimaatverandering.

Van deze 425.000 woningen is volgens de bronnen ongeveer een kwart gefundeerd op houten palen, wat betekent dat ongeveer 320.000 woningen zijn gefundeerd op ondiepe funderingen of zonder palen. De meeste van deze woningen zijn grotendeels gebouwd voor het jaar 1970, een periode waarin het gebruik van houten funderingspalen nog gangbaar was, en waarin funderingen op staal of op zand- en kleigronden vaak zonder palen werden aangebracht.

Geografische verdeling

De verdeling van funderingen zonder palen is niet gelijk over het land verspreid. In het noordoosten van Nederland, met name in de rivierengebieden van de Rijn, Maas en Waal, zijn veel woningen op zand- of kleigronden gebouwd. Deze gebieden zijn geschikt voor funderingen zonder palen, mits de grond voldoende stevig is. Echter, ook in deze gebieden zijn nu problemen opgetreden door droogtes, verlaging van de grondwaterstand, en veranderingen in het peilbeheer.

Het Deltares Instituut heeft in een recente studie uitgebreid onderzocht welke gebieden het meest kwetsbaar zijn voor funderingsproblemen. Het blijkt dat in de komende jaren het aantal woningen met ondiepe funderingen dat kwetsbaar wordt door klimaatverandering, fors zal stijgen. Dit is vooral het geval in gebieden waar de grond een mengsel is van zand, klei en veen, omdat deze soorten bodem zich sterk gedragen bij droogte en regen.

Risico’s bij funderingen zonder palen

Droogte en grondinklinken

Een van de belangrijkste risico’s bij funderingen zonder palen is grondinklinken. Dit gebeurt wanneer de grond droogt en daardoor krimpt. In zand- of kleigronden kan dit leiden tot verzakkingen, scheuren in muren, en scheefstand van het bouwwerk. Dit is vooral een probleem in gebieden waar het grondwaterpeil is gedaald, zoals in het zuiden van Nederland.

Een voorbeeld van dit probleem is beschreven in een artikel uit 2018 van Nederland Droogte Land, waarin melding wordt gemaakt van woningen die sinds de zomer scheuren vertonen in de muren, zonder dat er sprake is van rotte palen. De oorzaak werd toegeschreven aan droogte en grondinklinken. Dit nieuwe fenomeen toont aan dat ook funderingen zonder palen kwetsbaar zijn voor schade, vooral bij extreme weersomstandigheden.

Verzakkingen bij extra belasting

Een andere oorzaak van funderingsproblemen bij funderingen zonder palen is extra belasting. Dit kan het geval zijn bij uitbreidingen van woningen, zoals het toevoegen van een extra verdieping of het aanbrengen van een uitbouw. Als de oorspronkelijke fundering niet genoeg draagkracht heeft, kan dit leiden tot verzakkingen en scheuren.

Een voorbeeld is beschreven in de website van Joost de Vree, waarin wordt uitgelegd dat een fundering zonder palen vaak niet in staat is om extra belasting te dragen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het plaatsen van een uitbouw die direct op de oorspronkelijke fundering is aangesloten. In dat geval kan de fundering niet gelijkmatig worden belast, wat leidt tot ongelijke verzakkingen.

Onvoldoende grondonderzoek

Een belangrijke factor bij funderingen zonder palen is het uitvoeren van een grondonderzoek. Dit onderzoek is nodig om te bepalen of de grond voldoende stevig is voor een fundering zonder palen. In de praktijk is dit niet altijd het geval, vooral bij kleinere bouwwerken zoals schuren, veranda’s, of aanbouwen. Hierdoor kan het risico op funderingsproblemen toenemen.

Volgens Eurofunderingen.nl, is het belangrijk om een grondonderzoek uit te voeren voordat men beslist voor een fundering zonder palen. Het is bijvoorbeeld mogelijk om een fundering op staal te plaatsen, maar dan moet de grond voldoende stevig zijn en mag het bouwwerk niet te zwaar zijn.

Alternatieven voor funderingen zonder palen

Schroeffunderingen

Een moderne oplossing voor funderingen zonder palen is de zogenaamde schroeffundering. Dit is een techniek waarbij funderingspalen die in de grond worden geschroefd, gebruikt worden om het bouwwerk te verankeren. Deze palen zijn vaak gemaakt van staal of beton, en worden zonder hielwerken of grote inbrengkrachten in de grond geplaatst.

Schroeffunderingen zijn ideaal voor kleinschalige bouwwerken zoals tuinhuisjes, schuren, veranda’s, en zelfs tiny houses. Ze bieden een snelle, duurzame, en betrouwbare oplossing zonder het gebruik van beton. Volgens Akenschroeffunderingen.nl, is het gebruik van schroeffunderingen een goede alternatieve oplossing voor funderingen zonder palen, met name in gebieden waar de grond niet stabiel genoeg is.

Betonnen funderingen

In sommige gevallen is het wensen om een betonnen fundering aan te leggen, ook bij bouwwerken zonder palen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij woningen met een zware constructie of bij gebouwen die in een kwetsbare grondsoort staan. Een betonnen fundering biedt een hogere draagkracht en is minder gevoelig voor droogte en verzakkingen.

Echter, het storten van beton is duurder en tijdrovend, en heeft ook meer impact op de ondergrond. Daarom wordt het vaak alleen gebruikt bij grotere woningen of bij gebouwen die in een onstabiele ondergrond staan.

Hoe voorkom je funderingsproblemen bij funderingen zonder palen?

Grondonderzoek uitvoeren

Het belangrijkste is om voor het bouwen of uitbouwen van een woning altijd een grondonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek geeft inzicht in de stabiliteit van de grond, het grondwaterpeil, en de druk die de grond kan aan. Op basis van deze informatie kan een constructeur bepalen welk type fundering het beste is.

Volgens Eurofunderingen.nl, is een grondonderzoek vooral belangrijk bij bouwwerken in gebieden waar de grond een mengsel is van zand, klei of veen. In dergelijke gebieden is het risico op inklinken en verzakkingen namelijk groter, vooral bij droogte.

Regulier sproeien bij droogte

In tijden van langdurige droogte is het aan te raden om de grond rondom het huis regelmatig te sproeien. Dit helpt om de grondwaterstand te stabiliseren en vermindert het risico op inklinken en verzakkingen. Dit is vooral belangrijk bij funderingen op staal in zand- of kleigronden.

Volgens Joost de Vree, is dit een eenvoudige maar effectieve maatregel om schade aan de fundering en het bouwwerk te voorkomen. Het sproeien moet echter regelmatig en over een langere periode worden gedaan om het gewenste effect te bereiken.

Funderingsverbeteringen uitvoeren

In sommige gevallen is het nodig om funderingsverbeteringen uit te voeren bij woningen die al zijn gebouwd met een fundering zonder palen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij woningen die scheuren vertonen of waarbij verzakkingen zijn opgetreden.

Funderingsverbeteringen kunnen bestaan uit het aanbrengen van extra palen, het versterken van de bestaande fundering, of het veranderen van het bouwgewicht. Deze maatregelen moeten altijd worden uitgevoerd door een gespecialiseerde funderingsbouwer, omdat het betreft een complexe constructie.

Conclusie

Funderingen zonder palen zijn een gangbare oplossing in Nederland, met name in gebieden met stabiele zand- of kleigronden. Het aantal woningen dat is gefundeerd zonder palen bedraagt volgens de meest recente schattingen ongeveer 320.000, vooral grotendeels gebouwd voor 1970. Echter, ook deze funderingstype is niet volledig vrij van risico’s, vooral in tijden van droogte en bij veranderingen in de grondwaterstand.

Een grondonderzoek is essentieel om te bepalen of een fundering zonder palen geschikt is. Daarnaast zijn maatregelen zoals sproeien bij droogte en funderingsverbeteringen belangrijk om schade aan het bouwwerk te voorkomen. In sommige gevallen kan een schroeffundering of een betonnen fundering een betere oplossing zijn, met name in kwetsbare grondsoorten.

De klimaatverandering en de toenemende droogte in Nederland zorgen ervoor dat funderingsproblemen waarschijnlijk zullen toenemen in de toekomst. Daarom is het belangrijk dat eigenaren zich bewust zijn van de risico’s en de beschikbare maatregelen. Een vroegtijdige interventie is vaak kosteneffectiever dan het herstellen van schade na het optreden van verzakkingen of scheuren.