Funderingsproblematiek en herstel in Gouda: Een realistische benadering voor woningbouw en herstelprojecten

Published by Redactie on juli 24, 2025 | Category fundering

Inleiding

Gouda, een historische stad in de provincie Zuid-Holland, is bekend om haar rijke bouwhistorie en karakteristieke binnenstad. Echter, het geologische karakter van de regio en de bouwpraktijken uit vroegere eeuwen hebben geleid tot funderingsproblematiek in een aanzienlijk aantal woningen. Deze problemen zijn niet enkel historisch van aard, maar vormen ook een actueel en complex vraagstuk voor huidige woningeigenaren, bouwbedrijven en gemeentelijke overheden.

Deze artikel wil inzicht geven in de aard van de funderingsproblematiek in Gouda, de aanpakken die al zijn toegepast, en de uitdagingen die nog op de horizon liggen. De nadruk ligt op feiten en ervaringen die zijn opgedaan in herstelprojecten, zoals het funderingsherstel van vijf woningen in Gouda door een hoofdaannemer. Ook wordt aandacht besteed aan de historische context van funderingsmethoden, zoals de aanpassingen die al eeuwen geleden werden gemaakt om met zachte grond om te gaan.

De stedelijke infrastructuur, waaronder riolering en waterbeheer, speelt een rol in het verloop van funderingsproblemen. De gemeente Gouda heeft daarom maatregelen genomen, zoals het deelname aan het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel, om de problematiek te verhelpen. Deze artikel is bedoeld voor woningeigenaren, bouwbedrijven en professionals die betrokken zijn bij renovatieprojecten of het beheren van oudere woningen in zandige of zachte grondgebieden.

De aard van de funderingsproblematiek in Gouda

Historische bouwpraktijken en zachte bodem

In Gouda zijn velen van de woningen in de binnenstad en oude wijken op zachte bodem gebouwd. Deze bodemgeografie heeft in de geschiedenis al geleid tot een noodzaak om funderingsmethoden aan te passen. Zo zijn er in de 12e-eeuwse ontginningshoeve in de Oostpolder maatregelen genomen om het draagvermogen van de grond te verbeteren, zoals het gebruik van riet, takjes en afval. In latere eeuwen bleek dit nog steeds nodig, zoals bij de funderingsmuren die in de 14e en 15e eeuw werden verbreed of versterkt met takken en slieten. In sommige gevallen werden versnijdingen toegepast in metselwerk om stabiliteit te behouden.

Deze historische aanpassingen tonen aan dat zachte bodem geen nieuwtje is in Gouda, maar een intrinsiek deel van de stadsontwikkeling. Toch blijkt dat ook moderne woningen niet volledig immune zijn voor funderingsproblemen. Uit archeologische en bouwhistorische onderzoeken blijkt dat velen van de woningen in het centrum van Gouda tot en met de 17e eeuw op staal zijn gebouwd, terwijl andere panden op ondiep hout gefundeerd zijn. Dit laat zien dat de funderingspraktijk nooit volledig gelijk was, en dat sommige panden dus kwetsbaarder zijn voor zetting en zakking.

Huidige funderingsproblemen

De funderingsproblematiek in Gouda is niet beperkt tot historische woningen. Ook in recentere bouwprojecten zijn er problemen opgetreden, mede door veranderingen in de hydrologische situatie van de stad. De combinatie van zachte bodem, zandlagen die niet altijd als draagvlak dienen, en veranderingen in het waterpeil en rioleringssysteem hebben geleid tot onverwachte zettingen en schade aan woningen.

In de wijk Bloemendaal bijvoorbeeld, een van de centrale wijk in Gouda, zijn woningen in de loop van de jaren herhaaldelijk verzakt. Dit heeft geleid tot situaties waarbij woningeigenaren plotseling genoodzaakt worden tot ingrijpende maatregelen. Een dergelijk scenario is beschreven in een verhaal van Jan Dogterom, die in 2015 een huis kocht in de Crabethstraat in Bloemendaal. Hoewel het huis eerder funderingsherstel had ondergaan, bleek de situatie in de buurt alsnog zo ernstig dat de woningen opnieuw verzakten, met als gevolg dat woningeigenaren plotseling aandacht moesten besteden aan funderingsherstel, iets dat voor veel van hen een financiële en emotionele schok betekende.

Het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel

In 2017 heeft de gemeente Gouda een stap gezet om de funderingsproblematiek op een duurzamere manier aan te pakken. De gemeente heeft besloten om te deelname aan het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel, een initiatief dat gericht is op het herstellen van funderingen in historische steden, waarbij zowel financiële als duurzame aspecten centraal staan. Het fonds biedt ondersteuning aan gemeenten en woningeigenaren bij het uitvoeren van funderingsherstelprojecten, met het doel om de funderingsproblematiek langdurig en effectief op te lossen.

De deelname aan het fonds is gedaan in de vorm van een proefperiode van een jaar, met de mogelijkheid voor de gemeente om na die periode als volwaardig lid van het fonds te blijven. Dit maakt duidelijk dat Gouda een strategische aanpak wil volgen, waarbij zowel individuele woningen als collectieve maatregelen een rol spelen in het oplossen van funderingsproblemen.

Funderingsherstelprojecten in Gouda

Een casus: Funderingsherstel van vijf woningen

Een concrete voorbeeld van funderingsherstel in Gouda is het project waarbij vijf woningen zijn hersteld door een hoofdaannemer. Dit herstelproject is uitgevoerd met het gebruik van SIP-palen, waarbij 53 palen zijn ingebracht. Deze palen zijn vervolgens verbonden met een gewapende betonvloer, waardoor de woningen nu volledig op de nieuwe fundering dragen.

Omdat bij dit project de bestaande begane grondvloer volledig verwijderd moest worden, was dit ook een kans om aan te sluiten op andere renovatiemaatregelen. Zo zijn maatregelen zoals het aanleggen van vloerverwarming, het aanpassen van de vloerisolatie, het uitvoeren van nieuw leidingwerk en het indelen van de woonverdieping tegelijkertijd uitgevoerd. Daarnaast was het ook mogelijk om originele bouwelementen terug te brengen of aan te passen, wat in sommige gevallen een belangrijke toevoeging was aan de esthetiek en functie van de woningen.

Het feit dat dit herstelproject als één project is uitgevoerd, waarbij meerdere renovatiemaatregelen zijn aangesloten op de funderingsherstel, toont aan dat funderingsherstel niet altijd alleen een technische ingreep is. Het kan ook een kans zijn voor een algemene verbetering van de woning, zowel qua comfort als qua duurzaamheid.

Technische uitvoering en keuzes

De keuze voor SIP-palen is een technische keuze die goed aansluit bij de situatie in Gouda. Deze palen worden vaak gebruikt in gebieden met zachte bodem, omdat ze het mogelijk maken om een stabilere fundering te realiseren zonder de bouwconstructie verder aan te passen. Door de palen inpandig te schroeven, is het mogelijk om de fundering onder de woning te versterken, zonder de buitenkant van de woning zichtbaar te veranderen.

De keuze voor een gewapende betonvloer is een logische aanvulling op de SIP-palen. Deze vloer zorgt voor een stevige verbinding tussen de palen en de woning, en zorgt ervoor dat de last van de woning gelijkmatig over de fundering wordt verdeeld. Dit is belangrijk, omdat ongelijke zettingen in de toekomst kunnen leiden tot nieuwe schade, ook na funderingsherstel.

Aansluiting op andere renovatiemaatregelen

Het feit dat bij dit project ook andere renovatiemaatregelen zijn uitgevoerd, toont aan dat funderingsherstel niet altijd een eilandproject hoeft te zijn. Door de verwijdering van de bestaande vloer is het mogelijk geweest om de infrastructuur van de woonverdieping te verbeteren. Dit betekent dat woningeigenaren niet alleen een nieuwe fundering hebben, maar ook een modernere en efficiëntere woning.

De keuze voor vloerverwarming en verbeterde vloerisolatie is bijvoorbeeld gericht op energiebesparing en comfort. Deze maatregelen voldoen aan de huidige eisen voor duurzame woningbouw en kunnen ook een bijdrage leveren aan de duurzaamheid van het funderingsherstelproject. Daarnaast is het uitvoeren van nieuw leidingwerk een noodzakelijke ingreep, omdat oude leidingen vaak niet meer voldoen aan huidige eisen en het risico op lekken of verstoppingen groter is.

Het indelen van de woonverdieping is een extra maatregel die aansluit op de wensen van de woningeigenaren. Door de indeling te herzien, is het mogelijk om de functie van de woonruimte aan te passen aan huidige behoeften, wat kan leiden tot een verbeterde leefbaarheid en waarde van de woning.

De rol van de hoofdaannemer

De hoofdaannemer heeft in dit project een centrale rol gespeeld. Niet alleen is het funderingsherstel uitgevoerd, maar de aannemer heeft ook gezorgd voor de integratie van de verschillende renovatiemaatregelen. Dit betekent dat de woningeigenaren geen meerdere aannemers of leveranciers moesten beheren, wat vaak tot verwarring en onduidelijkheid leidt.

De hoofdaannemer heeft ook gezorgd voor de coördinatie van de werkzaamheden, wat belangrijk is bij projecten waarbij meerdere technische ingrepen zijn uitgevoerd. Dit heeft geleid tot een vloeiende uitvoering van het project, waarbij de woningeigenaren op de hoogte werden gehouden en de werkzaamheden binnen de geplande tijd en budget zijn afgerond.

De rol van de gemeente en het rioleringssysteem

De huidige situatie van het rioleringssysteem

Het rioleringssysteem van Gouda speelt een belangrijke rol in de funderingsproblematiek. Uit een inventariserend rapport blijkt dat er ongeveer 252 kilometer aan hoofdriolering is, waarvan ruim 40% onderheid is. Dit betekent dat deze leidingen langer meegaan dan de bovengrondse leidingen, maar het betekent ook dat ze moeilijker toegankelijk zijn voor inspectie en onderhoud.

Daarnaast zijn er 35 kilometer aan opgeboeide riolering, vooral in de binnenstad, Korte Akkeren, Kadenbuuit, Ouwe Gouwe, Vreewijk, Vossenburchkade, Oud Achterwillens en Kort Haarlem. Deze riolering is van onvoldoende kwaliteit en staat permanent vol water. Dit kan leiden tot verhoogde druk op de bodem en bijgevolg ook tot funderingsproblemen in woningen die op die locaties staan.

Bovendien zijn er 291 kilometer geregistreerde kolkenleidingen zonder inspectieputten voor regenwaterafvoer, vooral in wijken zoals Goverwelle, Bloemendaal, Plaswijck en de nieuwere delen van Gouda-Noord en Achterwillens. De verwachting is dat in werkelijkheid meer dan 400 kilometer kolkenleidingen aanwezig is, waarvan een deel niet geregistreerd is. Deze kolkenleidingen zijn moeilijk te beheren en leveren soms problemen op in de regenwaterafvoer, met als gevolg dat het water niet vlot kan afvoeren en zich in de bodem ophoopt.

De uitdagingen voor het rioleringssysteem

De huidige situatie van het rioleringssysteem in Gouda presenteert een aantal uitdagingen voor de gemeente en de woningeigenaren. Het feit dat 5 grote rioolgemalen ouder zijn dan 15 jaar en dat er ongeveer 250 mini-gemalen zijn die bij het drukrioleringssysteem horen, betekent dat er een beperkte kapaciteit is voor de afvoer van afvalwater en regenwater. Dit kan leiden tot situaties waarin het water niet vlot genoeg afvoert, wat op zijn beurt kan leiden tot verhoogde druk op de bodem en funderingsproblemen in woningen.

Daarnaast is de levensduur van de niet-geheide leidingen korter dan die van de geheide leidingen. Dit betekent dat deze leidingen vaker vervangen moeten worden, wat extra kosten oplevert voor de gemeente en voor de woningeigenaren. Het feit dat de leidingen vaak moeilijk toegankelijk zijn, maakt het onderhoud en inspectie lastiger, wat kan leiden tot vertragingen en onherstelde schade.

De toekomst van het rioleringssysteem

De gemeente Gouda heeft in haar Werken aan het Rioleringssysteem (WRP) een visie op de toekomst van het rioleringssysteem. In het rapport is aandacht besteed aan het meetbaar maken van prestatie-indicatoren, het realistisch plannen van maatregelen, het meenemen van duurzaamheid, het beperken van kosten en het betrekken van de gemeenteraad bij de uitvoering van het plan.

Het nieuwe WRP geeft concrete invulling aan deze aandachtspunten. Zo is er sprake van concrete maatregelen om de capaciteit van het rioleringssysteem te verbeteren, zoals het vervangen van oude leidingen en het aanleggen van nieuwe inspectieputten. Daarnaast is er aandacht voor het verbeteren van de efficiëntie van de rioolgemalen en het verbeteren van het waterafvoerproces in regentijd.

De gemeente wil ook aandacht besteden aan de duurzaamheid van het rioleringssysteem. Dit betekent dat er maatregelen worden genomen om het systeem minder afhankelijk te maken van energie, bijvoorbeeld door het gebruik van energie-efficiënte pompen en het optimaliseren van het waterverbruik. Daarnaast zijn er maatregelen om het rioleringssysteem aan te passen aan de effecten van klimaatverandering, zoals meer neerslag en hogere waterpeilen.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Gouda is een complexe kwestie die door meerdere factoren wordt beïnvloed, waaronder de historische bouwpraktijken, de zachte bodem en het rioleringssysteem. Het feit dat veel woningen in de binnenstad en oude wijken op ondiep hout of staal zijn gefundeerd, betekent dat deze woningen kwetsbaarder zijn voor zetting en zakking. Daarnaast speelt het waterpeil en het rioleringssysteem ook een rol in de ontwikkeling van funderingsproblemen, omdat verhoogde druk op de bodem kan leiden tot schade aan de fundering.

De gemeente Gouda heeft een strategische aanpak gekozen, waarbij zowel individuele funderingsherstelprojecten als collectieve maatregelen een rol spelen. Het deelname aan het landelijke Fonds Duurzaam Funderingsherstel is een voorbeeld van deze aanpak, waarbij duurzaamheid en financiële haalbaarheid centraal staan. Bovendien is er sprake van een concreet herstelproject waarbij vijf woningen zijn hersteld, met als gevolg dat deze woningen nu op een stevige fundering staan en extra renovatiemaatregelen zijn aangesloten op het project.

Het rioleringssysteem speelt een belangrijke rol in de funderingsproblematiek en vereist daarom aandacht in het kader van de aanpak. De huidige situatie toont aan dat het systeem in bepaalde delen van de stad niet voldoet aan de eisen, wat kan leiden tot verhoogde druk op de bodem en funderingsproblemen. De gemeente heeft daarom maatregelen genomen om het systeem te verbeteren, met als doel om de afvoer van afvalwater en regenwater te verbeteren en de duurzaamheid van het systeem te verhogen.

De toekomst van het funderingsherstel in Gouda ligt in de handen van zowel de gemeente, de woningeigenaren en de bouwbedrijven. Het feit dat er al projecten zijn uitgevoerd en dat er een strategische aanpak is gekozen, geeft aan dat de problematiek niet onoplosbaar is. Door de samenwerking tussen verschillende partijen en de toepassing van moderne bouwmethoden is het mogelijk om de funderingsproblematiek op een duurzame en effectieve manier aan te pakken.

Bronnen

hoevenbuurt