Houten kolommen op stalen liggers: Aansluiting en fundering in de praktijk

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

In de bouwsector zijn combinaties van hout- en staalconstructies steeds vaker te vinden, vooral bij verbouwingen en uitbreidingen van bestaande woningen of gebouwen. Deze hybride constructies bieden een aantal voordelen, zoals flexibiliteit, duurzaamheid en efficiëntie. Een veelvoorkomende toepassing is de aansluiting van houten kolommen op stalen liggers, waarbij de fundering en de aansluiting cruciale rol spelen in de stabiliteit en het functioneren van het gehele bouwwerk.

Dit artikel geeft een overzicht van de technische aspecten van het verankeren van houten kolommen op stalen liggers, de invloed van funderingssystemen en de praktische oplossingen die gebruikt kunnen worden in combinatie met houtskeletbouw of houten vloeren. Het is gebaseerd op relevante informatie uit professionele en praktijkgerichte bronnen, en richt zich vooral op de constructieve en praktische kant van dergelijke aansluitingen.

Inleiding

Bij de verbouwing van oude boerderijen of industriële gebouwen is het vaak nodig om de bestaande constructie te vervangen of aan te passen. In dergelijke gevallen wordt vaak gekozen voor een combinatie van hout en staal, bijvoorbeeld een houten vloerconstructie op een stalen ligger of een houten kolom die op een stalen fundering rust. De aansluiting tussen deze materialen moet zorgvuldig worden uitgevoerd, niet alleen om de structuur veilig te maken, maar ook om thermische bruggen te vermijden en de energieprestaties te waarborgen.

De fundering speelt hierbij een essentiële rol, aangezien de belastingen van de houten constructie uiteindelijk via de stalen liggers en kolommen moeten worden overgedragen naar de grond. De keuze voor een geschikte fundering – zoals een poerenfundering of een paalfundering – hangt af van de grondstructuur en de gewenste belastingverdeling.

Technische aansluiting: Hout op staal

Een houten kolom die op een stalen ligger rust vereist een zorgvuldige aansluiting die zowel constructief als thermisch correct is. Uit bron [1] blijkt dat bij het combineren van houtskeletbouw (HSB) en staalconstructie, de aansluiting vaak wordt gerealiseerd via chemische ankers of gestorte ankers. Dit is afhankelijk van de kracht die de funderingsstrook belast. De keuze voor het type anker wordt meestal gemaakt door de constructeur, op basis van de berekende belastingen.

Chemische ankers bestaan uit een draadeind dat in de funderingsstrook wordt geboord en vervolgens verankerd met een 2-componenten lijm. Deze methode zorgt voor een sterke en duurzame koppeling tussen de stalen kolom en de betonfundering. Bij houten vloeren zijn stalen onderslagen vaak een vereiste voor de fundering, omdat hout minder geschikt is om direct op een funderingsstrook te rusten.

Een andere aanpak is het gebruik van houten stellaten of balken om de stalen kolommen te omsluiten. Uit bron [2] blijkt dat een gebruiker van een houtskeletbouwconstructie in overweging neemt om de stalen profielen te vullen met houten balken aan beide zijden. Deze aanpak vereenvoudigt de montage van de houtskeletbouw-wand en beperkt thermische bruggen. De vraag die hier opkomt is of deze methode voldoende is, of of er betere oplossingen beschikbaar zijn.

Funderingsconstructies bij hybride materialen

Bij hybride constructies – zoals een houten vloer op een stalen ligger – is het funderingssysteem van groot belang. Uit bron [3] blijkt dat er twee veelvoorkomende funderingsmethoden zijn: de poerenfundering en de paalfundering.

Poerenfundering

Een poerenfundering bestaat uit meerdere gewapende betonblokken of metselwerkblokken die onder de kolommen of steunpunten van het gebouw worden geplaatst. Deze blokken dragen de verticale lasten over naar de ondergrond. Poerenfunderingen worden vaak gebruikt bij gebouwen met een kolom- en spanstructuur, zoals magazijnen en fabriekshallen. Ze zijn geschikt voor puntlasten, en niet voor lijnlasten, waardoor funderingsstroken overbodig zijn.

Paalfunderingen

Wanneer de draagkrachtige grondlaag dieper ligt, is een paalfundering nodig. In Nederland, waar de bovenste grondlagen vaak uit klei, veen en leem bestaan, zijn paalfunderingen vaak onmisbaar. Uit bron [3] blijkt dat paalfunderingen doorgaans van beton of staal zijn, of een combinatie van deze materialen. In het verleden werden ook houten heipalen gebruikt, vooral in combinatie met gemetselde funderingen.

Er zijn verschillende methoden om paalfunderingen in de grond aan te brengen:

Heien: Hierbij wordt een paal in de grond gedreven met behulp van een heistelling. De paal rust op een draagkrachtige zand- of grindlaag.
Schroeven: Een schroefboor boort tot op de draagkrachtige laag en trekt vervolgens weer omhoog, terwijl betonmortel wordt ingeperst.
Boren: Dit is een methode waarbij een gat wordt gemaakt in de grond, waarna een paal wordt ingebracht en vastgezet met beton.

De keuze voor het type fundering hangt af van de grondstructuur en de gewenste belastingverdeling. Bij hybride constructies – zoals hout op staal – is het belangrijk om de fundering zodanig te ontwerpen dat de belastingen van de houten constructie veilig worden overgedragen naar de grond.

Aansluiting van houten balken op stalen liggers

Een veelvoorkomende situatie is het verankeren van houten balken aan een stalen ligger. Uit bron [4] blijkt dat een gebruiker een houten balklaag vervangt door een stalen balk op 2 kolommen. De houten balken worden haaks op de stalen ligger geplaatst. De gebruiker stelt de vraag of het voldoende is om de balken aan de muur te verankeren, of of er ook een verankering nodig is aan de stalen ligger.

De gebruiker vermoedt dat een verankering aan de muur alleen nut heeft als de houten balken ook zijn verbonden met de stalen ligger. Anders kan de muur eventueel naar buiten worden geduwd. Mogelijke oplossingen die worden genoemd zijn het lassen van lippen aan de stalen balk, of het gebruik van een stalen koppelanker of koppelplaat om de balken onderling te verbinden.

Uit deze praktijkgerichte beschrijving blijkt dat het verankeren van hout aan staal niet alleen een constructieve aansluiting vereist, maar ook een thermische en scheidingsfunctie moet vervullen. Het gebruik van koppelankers of koppelplaten kan daarbij een betere verdeling van de belastingen en een betere stabiliteit garanderen.

Houten constructie op stalen kolommen in een uitbreiding

Een ander voorbeeld van een hybride constructie is te vinden in bron [5], waarbij een uitbreiding van een school in hout is gerealiseerd. De uitbreiding staat op een stalen tafelconstructie, bestaande uit HEM1000 liggers en stalen buisprofielen. De houten vloer is opgebouwd uit Kerto-LVL elementen, die overspanningen tot 20 meter kunnen realiseren. De fundering bestaat uit stalen buispalen die op een relatief dunne zandlaag op 8 meter diepte zijn gefundeerd.

De houten vloer is zorgvuldig ontworpen om zowel thermische comfortabelheid als structuurduurzaamheid te waarborgen. De vloer is opgebouwd uit meerdere lagen hout, verlijmd met elkaar, om schijfwerking en stijfheid te creëren. Deze aanpak laat zien dat hout en staal samen een efficiënte en duurzame oplossing kunnen bieden, zolang de aansluitingen en fundering correct worden uitgevoerd.

Thermische aansluiting en energieprestaties

Bij de verankering van hout op staal is het belangrijk om thermische bruggen te vermijden. Uit bron [2] blijkt dat een gebruiker aandacht besteedt aan de thermische isolatie van de aansluiting tussen houtskeletbouw en stalen profielen. De gebruiker overweegt het gebruik van een soort "deken" of houten stellaten om de stalen profielen te omsluiten. Deze aanpak kan helpen om thermische bruggen te vermijden en de warmteoverdracht te beperken.

Hoewel de exacte thermische eigenschappen van deze oplossing niet verder worden uitgelegd in de bron, is het duidelijk dat thermische aansluiting een belangrijk aspect is bij hybride constructies. De keuze voor isolatiematerialen en aansluitingen moet hierbij zorgvuldig worden gemaakt, zodat de energieprestaties van het gebouw worden gewaarborgd.

Constructieve veiligheid en brandwerendheid

Naast thermische aspecten is ook de constructieve veiligheid en brandwerendheid belangrijk bij houten kolommen op stalen liggers. Uit bron [5] blijkt dat de houten vloerconstructie van het Nordwin College in Sneek een brandwerendheid van 90 minuten had. Deze eis werd gerealiseerd door het gebruik van massieve houten elementen en een zorgvuldige aansluiting met stalen liggers.

Bij hybride constructies is het belangrijk om te controleren of de aansluitingen voldoen aan de brandveiligheidseisen. Dit geldt vooral voor houten elementen die direct op staal rusten, want hout is in principe brandbaar, terwijl staal niet brandt, maar wel kan vervormen bij hoge temperaturen.

Praktijkvoorbeelden en toepassingen

De praktijkvoorbeelden uit de bronnen tonen aan dat hout en staal vaak samen worden gebruikt in verbouwingen en uitbreidingen. De aansluiting tussen deze materialen kan zowel constructief als thermisch efficiënt zijn, mits de juiste technieken worden toegepast.

Een veelvoorkomende oplossing is het gebruik van chemische ankers of gestorte ankers om de houten kolommen te verankeren in de stalen fundering. Ook zijn er oplossingen met houten stellaten of koppelplaten die de aansluiting eenvoudiger en duurbaarder maken.

Het belangrijkste is om de aansluiting zorgvuldig te ontwerpen en uit te voeren, zodat zowel de constructieve veiligheid als de thermische prestaties worden gewaarborgd.

Conclusie

De aansluiting van houten kolommen op stalen liggers is een veelvoorkomende oplossing in de bouwsector, vooral bij hybride constructies. Deze aansluiting vereist een zorgvuldig ontwerp dat rekening houdt met constructieve veiligheid, thermische prestaties en funderingstechnieken.

Chemische ankers en gestorte ankers zijn veelgebruikte methoden voor het verankeren van hout op staal, afhankelijk van de belastingen. Bij houten vloeren zijn stalen onderslagen vaak noodzakelijk, en moeten de aansluitingen zorgvuldig worden geïsoleerd om thermische bruggen te vermijden.

De keuze voor fundering – poeren of paalfundering – hangt af van de grondstructuur en de gewenste belastingverdeling. Bij hybride constructies is het belangrijk om de fundering zorgvuldig te ontwerpen en uit te voeren, zodat de belastingen van de houten constructie veilig worden overgedragen naar de grond.

In praktijkvoorbeelden blijkt dat hout en staal samen een efficiënte en duurzame oplossing kunnen bieden, mits de aansluitingen correct worden uitgevoerd. Constructieve veiligheid en thermische prestaties zijn hierbij cruciale aspecten die niet mogen worden verwaarloosd.