Houten funderingspalen in de Haarlemse Leidsebuurt: Risico’s, schade en oplossingen

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Inleiding

De Haarlemse Leidsebuurt is een wijk die bekend staat om zijn rijksbelangrijke bebouwing en rijke historie. Toch is deze regio ook een bekende plek voor funderingsproblematiek, vooral bij woningen die vóór 1970 zijn gebouwd. Deze woningen zijn vaak gefundeerd op houten palen, gemaakt van grenenhout, die tegenwoordig onder druk staan door veranderende klimatologische omstandigheden, zoals langdurige droogteperiodes en dalend grondwaterpeil. Deze ontwikkelingen verhogen het risico op schade aan funderingen en woningen, zoals verzakkingen en scheuren in muren. In dit artikel bespreken we de oorzaken van funderingsproblematiek in de Leidsebuurt, de rol van grondwater, en mogelijke oplossingen voor woningbezitters die hier wonen of wonen willen kopen.

Historische context van houten funderingspalen in de Leidsebuurt

De Leidsebuurt in Haarlem kent sinds de 19de eeuw een intensieve bebouwing met woningen die vaak op houten funderingspalen zijn gesticht. Deze palen zijn meestal gemaakt van grenenhout, een houtsoort die in de 19de eeuw veel werd gebruikt vanwege zijn beschikbaarheid en dragend vermogen. In die tijd was het gebruikelijk om woningen te funderen op houten palen die volledig onder het grondwaterpeil stonden, waardoor het hout beschermd was tegen biologische aantasting zoals schimmel of bacteriële aantasting.

In 1970 werd het gebruik van grenenhout voor funderingspalen echter verboden vanwege het risico op paalrot, een vorm van biologische aantasting die leidt tot verlies van draagkracht. Sindsdien zijn de houten palen in de Leidsebuurt ouder geworden en zijn ze onder druk gezet door veranderende omstandigheden. Verder zijn droogteperiodes en klimaatverandering de oorzaak van een dalend grondwaterpeil, waardoor houten palen in sommige gevallen boven het water komen te staan en zo schade op kunnen lopen.

Oorzaken van funderingsproblematiek

Droogstand en paalrot

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblematiek in de Leidsebuurt is droogstand, een proces waarbij houten funderingspalen boven het grondwaterpeil komen te staan. Hout is ontworpen om onder water te staan, waar het beschermd is tegen schimmels en bacteriën. Bij droogstand wordt het hout echter blootgesteld aan lucht en kan paalrot ontstaan. Paalrot is een vorm van biologische aantasting waarbij het hout langzaam afbreekt, wat uiteindelijk leidt tot verlies van draagkracht en zakkingsverschijnselen.

Bacteriële aantasting van houten funderingspalen

Een minder bekende, maar urgente oorzaak van funderingsproblematiek is bacteriële aantasting van houten funderingspalen. Onderzoeksbureau Stichting Hout Research (SHR), de Universiteit van Gent (Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen, Laboratorium voor Plantecologie), woningcorporatie Pré Wonen en ingenieursbureau Aveco de Bondt houden zich bezig met onderzoek en een pilot in Haarlem. Dit onderzoek onthult dat bacteriesoorten onder water hout kunnen afbreken. Deze bacteries zijn afhankelijk van waterstromen binnen de houten palen om met elkaar in contact te komen en te werken. Dit verschijnsel komt met name voor bij houten palen van grenenhout die zijn gebruikt in panden gebouwd tussen eind 19de eeuw en 1980.

Tot de jaren 90 werd gedacht dat hout onder het grondwaterpeil niet werd aangetast. Echter, onderzoek heeft aangetoond dat dit niet het geval is. De combinatie van bacteriële aantasting en dalend grondwaterpeil verergert het risico op schade aan funderingen in de Leidsebuurt.

Gevolgen van funderingsproblematiek

Zakkingsverschijnselen

Zakkingsverschijnselen zijn een directe gevolg van funderingsproblematiek. Wanneer houten funderingspalen hun draagkracht verliezen of wanneer cohesieve gronden, zoals klei en veen, ineenstorten door dalende grondwaterstanden, zakt het woninggrondoppervlak. Dit leidt tot:

Scheuren in muren
Verlies in horizontale en verticale uitlijning
Schade aan kozijnen en daken

De schade kan zowel esthetisch als functioneel van aard zijn en is vaak kostbaar te herstellen. In sommige gevallen leiden verzakkingen tot ernstige schade aan fundamenten.

Verlies in waarde en verkoopproblemen

Funderingsproblematiek heeft ook een negatieve impact op de waarde van woningen. Woningen met bekende funderingsproblematiek kunnen moeilijk verkocht worden en verliezen aanzienlijk aan waarde. Voor kopers is het belangrijk om funderingsproblematiek vooraf te onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Makelaars spelen hierin een cruciale rol, maar er zijn gevallen waarin kopers weinig of niets over funderingsproblematiek worden verteld.

De rol van grondwater in funderingsstabiliteit

Grondwater speelt een essentiële rol in de stabiliteit van funderingen in de Leidsebuurt. Houten funderingspalen zijn ontworpen om volledig onder het grondwaterpeil te staan, waardoor ze beschermd zijn tegen biologische aantasting. Echter, door veranderende klimatologische omstandigheden, zoals langdurige droogteperiodes, daalt het grondwaterpeil. Dit leidt tot droogstand van houten palen en verhoogt het risico op paalrot en zakkingsverschijnselen.

Het dalend grondwaterpeil heeft ook een negatieve invloed op cohesieve gronden zoals klei en veen. Deze grondsoorten zijn gevoelig voor ineenstorting wanneer het waterpeil daalt, wat leidt tot zakkingsverschijnselen en schade aan woningen.

De rol van makelaars

Makelaars spelen een belangrijke rol bij de aankoop van woningen in de Haarlemse Leidsebuurt. Het is essentieel dat kopers van woningen funderingsproblematiek vooraf laten onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Makelaars adviseren kopers om funderingsrapporten en visuele inspecties van woningen te laten uitvoeren voordat een aankoop wordt gedaan.

Hoewel makelaars verantwoordelijk zijn voor het informeren van kopers over bekende schade en risico’s, is er in sommige gevallen sprake van ondoorzichtigheid. Volgens bronnen is het niet ongebruikelijk dat makelaars kopers in de Haarlemse Leidsebuurt niets of weinig vertellen over funderingsproblematiek. Voor kopers is het daarom aan te raden om een funderingsrapport of bodemonderzoek aan te vragen voordat er wordt overgenomen van een woning in deze regio.

Innovatieve oplossingen voor funderingsherstel

Funderingsherstel in Haarlem is een complexe en kostbare onderneming, maar het is vaak noodzakelijk om schade aan woningen te voorkomen. In Haarlem zijn verschillende wijken niet op staal maar op houten palen gefundeerd. Deze palen steken in het grondwater. Om te voorkomen dat de gebouwde panden gaan verzakken, zijn ze opgelengd met beton of begint het metselwerk al onder het grondwaterpeil. Zodra dit grondwaterpeil echter daalt, vanwege bijvoorbeeld wisselende weersomstandigheden of veranderingen in de omgeving, kunnen de palen droog komen te staan. De nieuwe droogte kan ervoor zorgen dat het hout gaat rotten en de eerste barsten in de fundering ontstaan.

Herstel met minimale overlast

Een van de innovatieve oplossingen voor funderingsherstel is het gebruik van de Sobu-paal®. Deze methode is bedoeld om funderingsherstel uit te voeren met minimale overlast voor woningbezitters. De Sobu-paal® is ontworpen om oude houten palen te vervangen of te versterken zonder de woning volledig te slopen. Deze methode is vooral geschikt voor wijkgezondheid en het behoud van de historische waarde van de woningen in Haarlem.

Samenwerking tussen woningbezitters

Woningbezitters in de Leidsebuurt zijn vaak betrokken bij samenwerkingen om funderingsproblematiek aan te pakken. Deze samenwerkingen zijn essentieel om de kosten van funderingsherstel te verdelen en om schade aan woningen te voorkomen. In de Haarlemse Leidsebuurt is het vaak noodzakelijk om funderingsherstel te combineren met verkoop- of renoveringsplannen, omdat de kosten van funderingsherstel aanzienlijk zijn.

Jorgen Bosma, projectleider meerjaren onderhoudsprogramma bij woningcorporatie Pré Wonen, benadrukt dat funderingsherstel een essentieel onderdeel is van hun strategie. “Toen we gevraagd werden om mee te doen met de pilot, hebben we vanuit een gezond eigenbelang direct positief gereageerd. We hebben behoorlijk wat woningen die op grenenhouten palen staan. Omdat die palen elk jaar een beetje dunner worden, weet je dat je die fundering een keer moet vervangen. Maar dat funderingsherstel is een heel kostbare ingreep; zo’n 60.000 euro per woning. Dan heb je het – afgezien van de overlast die de bewoners ervaren – alleen over een nieuwe fundering en een nieuwe vloer.”

Daarbovenop is het vaak nodig om die woningen te renoveren, zegt Bosma. “Uiteindelijk zijn daar zoveel kosten mee gemoeid dat het soms financieel niet langer haalbaar is die woningen te laten staan. Stel dat deze proef slaagt en er wordt vervolgens een commercieel goed toepasbare uitvoeringsmethode ontwikkeld, dan betekent dat voor ons minder sloop en minder nieuwbouw. Dat scheelt ons enorm veel geld en onze huurders een hoop gedoe. Wij hebben hoge verwachtingen van het experiment.”

Conclusie

De Haarlemse Leidsebuurt is een wijk met een rijke historie en rijksbelangrijke bebouwing, maar ook een bekende plek voor funderingsproblematiek. De meeste woningen in deze regio zijn gebouwd op houten funderingspalen van grenenhout, die tegenwoordig onder druk staan door veranderende klimatologische omstandigheden zoals langdurige droogteperiodes en dalend grondwaterpeil. Deze ontwikkelingen verhogen het risico op schade aan funderingen en woningen, zoals verzakkingen en scheuren in muren.

De oorzaken van funderingsproblematiek zijn onder andere droogstand, paalrot en bacteriële aantasting. De gevolgen zijn schade aan woningen en verlies in waarde. Het is daarom belangrijk dat kopers van woningen funderingsproblematiek vooraf laten onderzoeken, aangezien schade vaak niet dekbaar is via verzekeringen. Makelaars spelen een cruciale rol in het informeren van kopers over bekende schade en risico’s.

Innovatieve oplossingen zoals de Sobu-paal® bieden hoop op funderingsherstel met minimale overlast voor woningbezitters. Samenwerking tussen woningbezitters en onderzoeksbureaus is essentieel om funderingsproblematiek aan te pakken en schade aan woningen te voorkomen. In de Haarlemse Leidsebuurt is het vaak noodzakelijk om funderingsherstel te combineren met verkoop- of renoveringsplannen, omdat de kosten van funderingsherstel aanzienlijk zijn.