Stalen fundering: begrippen, risico’s, herkenning en oplossingsstrategieën

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Een woning die op een stalen fundering is gebouwd, is een veelvoorkomende constructie in Nederland, vooral in dorpen en stedelijke wijkgelegenheden. Ondanks de naam heeft deze fundering niets met het materiaal staal te maken. Het betreft een constructie waarbij de muren en wanden van het huis direct op een draagkrachtige ondergrond, zoals zand of klei, rusten, zonder gebruik van heipalen. Deze methode is goedkoper in uitvoering dan paalfunderingen, maar kan kwetsbaar zijn bij veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking, droogte of grondwaterveranderingen.

In dit artikel wordt ingegaan op de definitie van een stalen fundering, de risico’s die hierbij kunnen optreden, hoe je deze herkent en welke oplossingsstrategieën er beschikbaar zijn. Aan de hand van de beschikbare informatie wordt gekeken naar de technische aspecten, mogelijke gevolgen van ondergrondscheidingen, en hoe woningeigenaren mogelijke problemen kunnen herkennen of voorkomen.

Wat is een stalen fundering?

Een stalen fundering, ook wel genoemd als 'ondiepe fundering' of 'randfundering', is een constructiemethode waarbij de gebouwconstructie direct op de grond rust. In tegenstelling tot een paalfundering, die houten of stalen palen gebruikt om het gewicht van het gebouw over te dragen op een diepere, draagkrachtigere laag, maakt een stalen fundering geen gebruik van palen. De constructie bestaat meestal uit een betonnen rand of muren die op de grond rusten.

Volgens Bouw Techno Keuring Nederland is deze methode vooral geschikt voor gebieden met stevige en droge grond. Echter, zoals blijkt uit meerdere bronnen, is deze methode minder geschikt in gebieden met een lage grondwaterstand, veranderlijke ondergrond of waar de zandplaat te dun is. In dergelijke situaties kan de fundering wegzakken of breken, wat leidt tot de klassieke klachten van funderingsproblematiek.

In de tweede helft van de twintigste eeuw was de stalen fundering een veelgebruikte methode in regio’s waar de ondergrond stevig genoeg leek om het gewicht van het gebouw te dragen. In tegenstelling tot woningen met een paalfundering, die meestal op een vaste zandlaag rusten, zijn woningen op stalen fundering volledig afhankelijk van de stabiliteit van de bovenliggende bodemlagen. In gebieden met een dik klei- en veenpakket, zoals in Dordrecht, kan dit tot problemen leiden.

Risico’s van een stalen fundering

De gevolgen van dergelijke veranderingen kunnen ernstig zijn. Woningen op stalen fundering zakken vaak mee met de maaivelddaling, terwijl woningen op houten of betonpalen die op een vaste zandlaag rusten meestal stabiel blijven. Hierdoor kan een woning op stalen fundering geleidelijk zakken, wat leidt tot ongelijke zettingen, scheefstand en scheurvorming in muren en vloeren.

Een lastig aspect is ook de interactie tussen verschillende funderingssoorten in dezelfde straat. In regio’s waar woningen op staal naast woningen op houten paal funderingen staan, kunnen veranderingen in grondwaterstanden of rioolwerken leiden tot onbalans. Bijvoorbeeld: als het grondwater voor woningen op houten palen omhoog wordt gebracht om schade te voorkomen, kan dit juist leiden tot oververzadiging bij woningen op stalen fundering. Zo’n situatie vereist een gedegen onderzoek en een zorgvuldig afweging van alle factoren.

Een bekend voorbeeld is wanneer woningen op stalen fundering (A) naast woningen op houten paal fundering (B) staan. Als bij de houten fundering B het grondwater omhoog gebracht wordt op het niveau waar het hoort, dan komt bij de woningen met een fundering op staal (A) het grondwater te hoog te staan. Dit kan gebeuren door grondwaterinfiltratie, maar het kan ook gebeuren door het vervangen van lekke riolen. Als daarvoor een drainage in de straat wordt aangebracht, om het grondwater bij de woningen op staal na rioolvervanging te verlagen, komt het bij de houten funderingen weer te laag te staan. Zo zijn er in het verleden, o.a. voor klachten bij woningen op staal, drainages aangebracht waarbij niet is gelet op de benodigde waterdekking voor de funderingen op houten palen. De gemeente vindt eigenlijk ook dat het grondwater tot een meter onder de kruin van de weg moet blijven om zoveel mogelijk schade aan het wegdek te voorkomen. Een punt waarover we het oneens blijven. Toch is rioolvervanging en grondwaterinfiltratie noodzakelijk. Het een en ander vraagt echter een gedegen onderzoek, en een zorgvuldige afweging, maar vooral een goede uitvoering.

Klachten bij fundering op staal

Er zijn verschillende klachten die typisch zijn bij funderingen op staal. Deze klachten worden vaak het gevolg genoemd van verzakkingen of ongelijkmatige druk op de grond. Hieronder volgen de belangrijkste klachten die kunnen optreden:

Scheuren in muren en vloeren: Een van de meest voorkomende klachten is het ontstaan van scheuren in muren en vloeren. Deze scheuren kunnen zich verticaal, horizontaal of diagonaal voordoen en worden vaak het gevolg van ongelijke zettingen of inklinking van de ondergrond. In ernstige gevallen kan het tot het instorten van muren of delen van het gebouw komen.
Klemmende deuren en ramen: Als de fundering zakt of verandert van vorm, kunnen deuren en ramen klemmen. Dit gebeurt omdat de vloeren of muren scheef of scheefliggend zijn geworden. In sommige gevallen is het zelfs onmogelijk om deuren of ramen normaal te openen of sluiten.
Ongelijke vloeren: Een andere klacht is het optreden van ongelijke vloeren. Dit kan gebeuren als het ene deel van de woning meer zakt dan het andere. Hierdoor ontstaan hellingen of zinkplekken in de vloeren, wat ongemakkelijk is voor woningeigenaren en kan leiden tot verder schade aan het interieur.
Scheefstaande woning: In extreme gevallen kan een woning op stalen fundering volledig scheefstaan. Dit is een duidelijk te herkennen teken van ernstige funderingsproblemen. Als de ondergrond onregelmatig inklinkt of daalt, kan dit leiden tot scheefstand van het hele gebouw.
Wateroverlast bij regenbuien: Een minder duidelijke klacht, maar wel van groot belang, is wateroverlast bij regenbuien. Als de grond onder een woning op stalen fundering is ingezakt, kan de begane grondvloer lager liggen dan het trottoir. Hierdoor stroomt het regenwater niet af, wat kan leiden tot wateroverlast. In sommige gevallen verlaagt de gemeente het trottoir om dit te voorkomen, maar dat is slechts een tijdelijke oplossing.
Problemen met straatverhogen: Straten moeten in sommige gevallen verhoogd worden om niet te laag te komen liggen voor de funderingen op houten palen. Echter, de grond onder de woningen met een fundering op staal kan niet opgehoogd worden. Hierdoor ontstaat bij elke regenbui wateroverlast, tenzij de gemeente plaatselijk het trottoir verlaagt. Verlagingen van het trottoir houden op een bepaald moment wel op, dan is het water niet meer af te voeren.
Ongelijke zettingen en scheefstand: Als de ondergrond onder de fundering op staal onregelmatig inklinkt of daalt, ontstaan ongelijke zettingen, scheefstand en scheurvorming. Deuren en ramen gaan klemmen, enzovoorts. In ernstige gevallen kan dit leiden tot gevaarlijke situaties of volledige inzinking van delen van het gebouw.
Structurale schade: De meest ernstige klacht is structurale schade aan het gebouw. Als de fundering niet stabiel meer is, kan het hele huis instorten of verwoest raken. Dit vereist vaak een volledige herconstructie of sloop van het gebouw.

Herkenning van een stalen fundering

Een eenvoudige manier om te controleren of je woning op staal staat, is het onderzoeken van het bouwjaar en de locatie. Oudere woningen in dorpen of steden met een relatief stevige ondergrond zijn vaak op staal gefundeerd. Daarnaast kan een inspectie van de ondergrond of een bodemonderzoek door een bouwtechnisch bureau helpen bij de bepaling.

Een woning op staal kan vaak herkend worden aan het feit dat er geen houten of stalen palen in de ondergrond zijn gedreven. In tegenstelling tot paalfunderingen, die meestal op een vaste zandlaag rusten, maakt een stalen fundering geen gebruik van palen. De constructie bestaat meestal uit een betonnen rand of muren die op de grond rusten.

Een andere manier om te controleren is door de fundering te onderzoeken. Dit kan gedaan worden door een gat te graven of een bodemonderzoek uit te voeren. Het is echter aan te raden om dit te laten doen door een professional, aangezien het anders gevaarlijk kan zijn en onnodige schade kan veroorzaken.

Oplossingsstrategieën voor funderingsproblemen

Herstel en versterking van de fundering: In sommige gevallen kan de fundering worden hersteld of versterkt. Dit kan gedaan worden door extra ondersteuning te geven aan de fundering, bijvoorbeeld door palen te plaatsen of door de grond onder de fundering te versterken. Dit is meestal een duur en ingrijpende oplossing, maar het kan effectief zijn in ernstige gevallen.
Grondverhoging of -verlaging: In sommige gevallen kan de grond onder de fundering opgehoogd of verlaagd worden om de schade te beheersen. Dit is echter meestal niet mogelijk bij woningen op stalen fundering, omdat de grond hieronder niet stabiel genoeg is om dit te doen. In sommige gevallen kan de gemeente het trottoir verlagen om wateroverlast te voorkomen, maar dit is slechts een tijdelijke oplossing.
Waterbeheer en drainage: Een andere oplossing is het verbeteren van het waterbeheer en drainage in de straat en omgeving. Door het grondwater te verlagen of te verhogen kan schade aan de fundering beperkt worden. Dit is echter een complexe oplossing die goed uitgevoerd moet worden om effectief te zijn.
Structurale herstel: Als de schade al te groot is, kan structurale herstel nodig zijn. Dit betreft het herstellen van muren, vloeren en daken die zijn beschadigd door de zettingen of scheefstand. In sommige gevallen is een volledige herconstructie van het gebouw nodig, wat duur en tijdrovend is.
Sloop en herbouw: In extreme gevallen kan sloop en herbouw de enige oplossing zijn. Als de fundering volledig is verloren gegaan of als het gebouw gevaarlijk is, is het vaak het beste om het te slopen en opnieuw te bouwen. Dit is de meest radicale oplossing, maar het is soms de enige optie.
Advies en onderzoek: Het is aan te raden om professioneel advies in te winnen bij funderingsproblemen. Een bouwtechnisch bureau of funderingsdeskundige kan een gedegen onderzoek doen en een oplossing voorstellen die specifiek is afgestemd op de situatie. Dit is vaak de beste manier om schade te beheersen en te voorkomen dat het probleem verder verslechtert.
Zorgvuldige afweging en uitvoering: Het is belangrijk om een zorgvuldige afweging te doen van alle factoren bij het kiezen van een oplossing. Dit betreft niet alleen de technische aspecten, maar ook de financiële en juridische aspecten. Een goede uitvoering is essentieel om ervoor te zorgen dat de oplossing effectief is en dat er geen nieuwe problemen ontstaan.

Conclusie

Een stalen fundering is een veelvoorkomende constructie in Nederland, vooral in dorpen en stedelijke wijkgelegenheden. Ondanks de naam heeft deze fundering niets met het materiaal staal te maken. Het betreft een constructie waarbij de muren en wanden van het huis direct op een draagkrachtige ondergrond, zoals zand of klei, rusten, zonder gebruik van heipalen. Deze methode is goedkoper in uitvoering dan paalfunderingen, maar kan kwetsbaar zijn bij veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking, droogte of grondwaterveranderingen.

De grootste risico’s van een stalen fundering zijn gerelateerd aan veranderingen in de ondergrond. In de afgelopen jaren is er veel inklinking geconstateerd in het westelijke deel van Nederland, vooral in regio’s met een dik veen- of kleilager. Deze inklinking kan veroorzaakt worden door oxidatie, trillingen vanwege verkeer, ophogingen, grondwateronttrekkingen, en lagere grondwaterstanden. De gevolgen van dergelijke veranderingen kunnen ernstig zijn. Woningen op stalen fundering zakken vaak mee met de maaivelddaling, terwijl woningen op houten of betonpalen die op een vaste zandlaag rusten meestal stabiel blijven. Hierdoor kan een woning op stalen fundering geleidelijk zakken, wat leidt tot ongelijke zettingen, scheefstand en scheurvorming in muren en vloeren.

Voor woningeigenaren is het belangrijk te weten wat voor fundering hun woning heeft, omdat dit invloed heeft op de stabiliteit en eventuele schade. Een stalen fundering kan herkend worden aan het feit dat er geen palen zijn die in de ondergrond zijn gedreven. De muren en wanden rusten direct op de ondergrond, zonder extra ondersteuning. Een eenvoudige manier om te controleren of je woning op staal staat, is het onderzoeken van het bouwjaar en de locatie. Oudere woningen in dorpen of steden met een relatief stevige ondergrond zijn vaak op staal gefundeerd. Daarnaast kan een inspectie van de ondergrond of een bodemonderzoek door een bouwtechnisch bureau helpen bij de bepaling.

Als een woning op stalen fundering problemen vertoont, zijn er verschillende oplossingsstrategieën beschikbaar. De keuze van de oplossing hangt af van de ernst van het probleem en de oorzaak van de schade. Hieronder volgen de belangrijkste oplossingsstrategieën die beschikbaar zijn. Het is aan te raden om professioneel advies in te winnen bij funderingsproblemen. Een bouwtechnisch bureau of funderingsdeskundige kan een gedegen onderzoek doen en een oplossing voorstellen die specifiek is afgestemd op de situatie.

Bronnen

huizen
staal