Huizen zonder fundering: risico's, bouwmethoden en alternatieven

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

De vraag of een huis kan worden gebouwd zonder een traditionele fundering is niet nieuw, maar heeft in de huidige context van bouwmaterialen en constructietechnieken aan relevantie gewonnen. In dit artikel bespreken we de technische mogelijkheden, de voordelen en het potentieel risico van huizen zonder fundering. Daarnaast geven we aandacht aan de situatie in Nederland, waar funderingsproblemen opnieuw voor velen tot paniek leiden, en hoe bepaalde bouwmethoden kunnen helpen om deze problemen te omzeilen of te verminderen.

Inleiding

In de bouwsector is de fundering traditioneel de basis van elke woning. Zij zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw gelijkmatig wordt verdeeld over de ondergrond, zodat vervormingen, verzakkingen en scheuren in muren en vloeren worden voorkomen. Echter, in recente jaren zijn er alternatieve bouwmethoden ontwikkeld die het mogelijk maken om huizen te bouwen zonder een klassieke, diepe fundering. Deze technologieën zijn vooral geschikt voor lichte constructies, zoals houten of prefabricate woningen.

In dit artikel geven we een overzicht van de mogelijke bouwmethoden voor huizen zonder fundering, de voor- en nadelen van deze aanpak, en de situatie in Nederland waarin funderingsproblemen opnieuw in de belangstelling staan. We leggen uit waarom bepaalde huizen, vooral die van vóór 1970, kwetsbaar zijn en welke maatregelen eigenaren kunnen nemen om mogelijke problemen te voorkomen of te herstellen.

Huizen zonder fundering: technologieën en toepassingen

Bij de bouw van een huis zonder traditionele fundering wordt gebruikgemaakt van lichtere en flexibele constructieoplossingen. Deze methoden zijn meestal gebaseerd op het principe van een "voetstuk" of "kussen" van zand en steenslag dat het gebouw steunt, zonder het nodig te hebben om een massieve betonnen basis te graven. Deze aanpak is technisch mogelijk dankzij het gebruik van lichte bouwmaterialen en moderne isolatietechnieken.

Alternatieve bouwtechnologieën

Volgens de bouwmarkt bestaan er verschillende alternatieve methoden voor het bouwen zonder klassieke fundering. Deze omvatten onder andere:

Op de grond: Het bouwen op de grondoppervlakte, waarbij het huis direct op de bodem staat. Deze methode is geschikt voor zeer lichte constructies en wordt vaak gebruikt bij tijdelijke of houten woningen.
Stenen basis: Een lichte fundering die gemaakt is van stenen en zand. Deze methode is eenvoudig uit te voeren en goedkoper dan een volledige betonnen fundering.
Bandfundering: Een strookfundering die minder diep gegraven moet worden dan een volledige plaatfundering. Deze methode is geschikt voor lichte woningen op stabiele grond.
Metselwerk: Traditioneel metselwerk wordt ook wel gebruikt als ondersteuning in combinatie met zand- en steenslagkussens.
Kussen van zand en steenslag: Deze techniek is bijzonder geschikt voor gebieden met instabiele grond. Het zand en steenslag zorgt voor een gelijke drukverdeling en voorkomt vochtopstijging.
Grond-cement blokken: Deze blokken worden op de bodem geplaatst en vormen een stevige ondersteuning zonder het noodzakelijk te zijn om diep te graven.

Deze methoden zijn goedkoper dan traditionele funderingen en vereisen minder materialen en tijd. Ze zijn ook toepasbaar in diverse bouwprojecten, van kleine bungalows tot prefab woningen.

Voordelen van huizen zonder fundering

De belangrijkste voordelen van het bouwen zonder klassieke fundering zijn:

Lagere materiaalkosten: Het gebruik van zand, steenslag en lichte bouwmaterialen maakt het bouwen aanzienlijk goedkoper.
Jaarlijks bouwen: Traditionele funderingen vereisen vaak droog weer en kunnen niet in winter gebouwd worden. Hierbij is het bouwen zonder fundering mogelijk op elk seizoen.
Bescherming tegen vocht en overstromingen: Door het gebruik van een kussen van zand en steenslag, kan vocht niet in de muren treden. Ook in regenachtige of overstromingsgevoelige gebieden is deze methode geschikt.
Verschillende grondsoorten: De methode is toepasbaar op verschillende grondsoorten, waaronder zand, klei en leem.
Snellere bouw: Omdat er geen diepe gaten hoeven te worden gegraven, is de bouwperiode aanzienlijk korter.
Flexibele wandplanning: Het bouwen zonder fundering maakt het mogelijk om niet-standaard wandplannen te implementeren, wat bijvoorbeeld handig is voor bijzondere woningconcepten of bij woningbouwprojecten met ruimtelijke beperkingen.

Technische vereisten

De constructie van een huis zonder fundering vereist wel enkele technische voorzieningen. De basis moet stabiel zijn en de krachten gelijkmatig overbrengen op de ondergrond. Dit wordt bereikt door het gebruik van isolatie en vochtbestendige membranen. Deze isolatie zorgt ervoor dat het huis niet verlies leidt aan warmte en het vocht in de ondergrond niet in de woning kan treden.

Daarnaast is het belangrijk om de constructie zodanig te ontwerpen dat het niet onderhevig is aan hoge belastingen. Hierbij is het advies van een bouwexpert of architect van doorslaggevend belang. Zij berekenen niet alleen de fundering, maar ook het gehele ontwerp van het huis, inclusief isolatie, ventilatie en thermische isolatie.

Risico's en problemen: funderingsproblemen in Nederland

Hoewel het bouwen zonder fundering technisch mogelijk is, is het belangrijk om te beseffen dat traditionele funderingen in veel gevallen noodzakelijk zijn om schade aan het huis te voorkomen. In Nederland worden regelmatig funderingsproblemen gemeld, vooral bij oude woningen. Deze problemen leiden vaak tot scheuren in muren, verzakte vloeren en hellingen in het huis.

Funderingsproblemen: symptomen en oorzaken

De meest voorkomende symptomen van funderingsproblemen zijn:

Scheuren in de muren: Vooral verticale of schuine scheuren wijzen op funderingsproblemen.
Verzakte vloeren of hellingen: Wanneer het huis aan één kant lager ligt dan aan de andere kant.
Scheve voorgevels: Dit kan een teken zijn dat de fundering niet meer gelijkmatig steunt.
Klemmende deuren en ramen: Omdat het huis is veranderd in vorm of grootte.
Voorraap in de kelder of in het huis: Dit wijst op vochtproblemen die kunnen samenhangen met funderingsproblemen.

De oorzaken van funderingsproblemen zijn diverse. De meest voorkomende zijn:

Houtrot in houten palen: Veel huizen van vóór 1970 zijn gebouwd op houten palen die nu verrotten.
Ondiepe fundering: In sommige gevallen is de fundering te ondiep, waardoor het huis niet stevig genoeg is gesteund.
Grondwaterpeilveranderingen: Door droogte of overstroming verandert het grondwaterpeil, wat kan leiden tot vochtproblemen en vervorming van de fundering.
Constructiefouten bij nieuwbouw: Ongewichtige constructies of funderingen die niet goed zijn uitgevoerd, kunnen ook leiden tot problemen.

Bijvoorbeeld in Boskoop zijn er 24 huizen die ernstige funderingsproblemen hebben. De woningen zijn gedeeltelijk "naast hun palen geschoven", wat leidt tot hellingen en scheuren. De bewoners zijn geschrokken en zitten met hoge herstelkosten.

Kwetsbare woningen

Woningen van vóór 1970 zijn het meest kwetsbaar. In die tijd werden huizen vaak gebouwd op houten palen of ondiepe funderingen. In Nederland zijn er 3,8 miljoen woningen van vóór 1970, waarvan ongeveer 750.000 woningen een risico lopen op schade aan de houten palen. Daarnaast zijn er zo’n 300.000 woningen met ondiepe fundering op zand of klei, die ook kwetsbaar zijn.

In regio’s zoals Rotterdam, Amsterdam, Haarlem en Gouda zien we vaker funderingsproblemen. Deze steden liggen op kleigrond en hebben een langdurige geschiedenis van woningbouw op houten palen. Hierdoor is het risico op houtrot en verzakkingen hoger.

Klimaatverandering en funderingsproblemen

Klimaatverandering heeft invloed op de ondergrond en dus op de funderingen van huizen. Door droogte en veranderende grondwaterpeilen verandert de ondergrond in vorm en drukverdeling. Dit kan leiden tot nieuwe funderingsproblemen, zelfs bij woningen die oorspronkelijk goed waren gebouwd.

In regio’s met een hoog grondwaterpeil, zoals in West- en Noord-Nederland, is de fundering vaak afhankelijk van een stabiel waterpeil. Door klimaatverandering dalen de waterpeilen, wat leidt tot houtrot en afbraak van de fundering. In combinatie met hevige regenval of overstromingen kan dit leiden tot instabiliteit in de ondergrond.

Klimaatverandering maakt dus de funderingsproblemen erger. Het verhoogt de kans op schade en maakt herstelprojecten complexer en duurder. In deze context is het bouwen zonder fundering of het herstellen van funderingen met moderne technieken een interessante optie.

Oplossingen en preventie

Een funderingsprobleem is vaak duur om te herstellen, maar het is mogelijk om het probleem te voorkomen of te verhelpen. Voor woningen met houten palen is het mogelijk om deze te vervangen door betonnen of stalen palen. Dit is een ingrijpende maatregel, maar het vermindert het risico op verdere schade.

Voor woningen met een ondiepe fundering is het mogelijk om een extra fundering aan te brengen of de bestaande fundering te versterken. In sommige gevallen is het ook mogelijk om het huis te verhogen, zodat het boven de grond staat en vochtproblemen worden voorkomen.

Bij nieuwbouwprojecten is het aan te raden om moderne funderingstechnieken toe te passen. Denk aan paalfundering, strookfundering of plaatfundering. De keuze hangt af van de ondergrond en het gewicht van het gebouw.

Conclusie

Het bouwen zonder fundering is technisch mogelijk en biedt meerdere voordelen, zoals lagere kosten, snellere bouw en flexibiliteit in de bouwmethoden. Echter, het is belangrijk om te beseffen dat funderingen ook een essentiële rol spelen in de stabiliteit van een woning. In Nederland worden funderingsproblemen steeds vaker gemeld, vooral bij oude woningen die op houten palen of ondiepe funderingen staan.

De combinatie van oude bouwmethoden en klimaatverandering verergert het probleem. Bewustwording, vroegtijdige detectie en het toepassen van moderne bouwtechnieken zijn essentieel om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen. Voor zowel nieuwbouw als herstelprojecten is het aan te raden om het advies van een bouwdeskundige in te schakelen.

Bronnen

huizen