Is iets een bouwerk als de fundering er nog ligt?

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Een van de fundamentele vragen die zich opwerpt bij bouwprojecten is of een bepaalde constructie of uitbreiding als een bouwwerk wordt beschouwd. Deze vraag is niet alleen van belang uit juridisch oogpunt, maar ook vanuit de perspectieven van bouwtechniek, veiligheid en regelgeving. In dit artikel bekijken we de vraag: is iets een bouwerk als de fundering er nog ligt? We doen dit aan de hand van een grondige uitleg van de definitie van een bouwwerk, de rol van een fundering in de bouw, en de juridische en praktische gevolgen van de aanwezigheid van een fundering. De informatie is gebaseerd op de beschikbare bronnen die betrekking hebben op fundering, bouwwerken en de relevante wetgeving in Nederland.

Wat is een bouwwerk?

De kern van deze vraag ligt in de definitie van een bouwwerk. Volgens de wetgeving, en zoals uitgelegd in bron [3], is een bouwwerk een constructie van een bepaalde omvang die permanent op een locatie staat en daar een functie vervult. Belangrijk hierbij is de plaatsgebondenheid – een bouwwerk moet min of meer permanent aanwezig zijn in de omgeving en moet in de grond of op de grond zijn geïnstalleerd.

De jurisprudentie biedt een aantal voorbeelden van constructies die door rechters als bouwwerken zijn beschouwd. Deze omvatten onder andere het aanbrengen van een stuclaag op een gevel, het plaatsen van een reclamebord van 1,5 x 0,5 meter, een stacaravan, een frietkraam, een vogelverschrikker, kasten die ruimtes afschermen, balkonhekken, aanlegsteigers, keer-muurtjes en beschoeiingen. Aan de andere kant zijn projecten als waterleidingen, wegen, schilderwerk en oeververharding niet als bouwwerken beschouwd.

De rechter oordeelt dus op basis van de natuur en omvang van de constructie. Dit betekent dat de beoordeling niet automatisch is, maar afhankelijk is van de context van het project. Voor een algemene regel is het dus lastig om een vast antwoord te geven. Dit is ook de reden dat de wetgever wordt uitgenodigd om een duidelijke afbakening te geven.

De rol van een fundering in een bouwwerk

Een fundering is een essentieel bouwdeel van elk bouwwerk. Het is de ondersteuning die ervoor zorgt dat het gebouw veilig en stabiel op de grond rust. In Nederland, waar de ondergrond in veel regio’s zacht of diep liggend is, zijn funderingen van cruciaal belang. Funderingen zorgen ervoor dat de krachten van het bouwwerk correct worden overgedragen naar de ondergrond.

Bron [1] legt uit dat een fundering ervoor moet zorgen dat de belasting van het bouwwerk – zoals de zwaarte van muren, daken en vloeren – veilig wordt overgedragen op een draagkrachtige laag in de bodem. In het westen van Nederland, waar de grond vaak zanderig of klei is, zijn funderingen op palen vaak noodzakelijk. In het oosten, waar de grond vaak bestaat uit zandlagen, zijn funderingen op staal vaak een betere keuze.

De keuze van het juiste funderingstype is van groot belang, aangezien het bepaalt of het bouwwerk in de toekomst veilig blijft. Funderingen zijn niet alleen technisch complex, maar ook van groot belang bij de voorkoming van bouwproblemen, zoals verzakkingen en scheuren.

Funderingsmethoden en toepassing

In Nederland zijn er drie hoofdcategorieën van funderingsystemen: funderingen op staal, funderingen op palen en tussenvormen zoals grondverbetering of puntfunderingen. De keuze van een funderingstype hangt af van de bodemgesteldheid, het bouwjaar en de bouwmethodiek.

Funderingen op palen worden vaak gebruikt in regio’s met een zachte of diep liggende draagkrachtige ondergrond. Hierbij worden palen van beton, hout of staal in de grond geslagen of gegraven, die het gewicht van het bouwwerk naar beneden transporteren. Bron [5] legt uit dat funderingen op palen worden ingezet wanneer traditionele funderingen zoals stroken- of plaatfunderingen niet voldoen aan de eisen van de bodem of de belasting van het bouwwerk.

Funderingen op staal zijn goedkoper en eenvoudiger in uitvoering. Ze worden vaak gebruikt voor losstaande constructies zoals schuren of kassen. Een voorbeeld is een strokenfundering die onder muren en gevels wordt geplaatst. In het oosten van Nederland is deze funderingsmethode vaak de meest efficiënte keuze, omdat de grond snel vaste dragende lagen bereikt.

Tussenvormen zoals grondverbetering of puntfunderingen worden toegepast wanneer de ondergrond enigszins ongeschikt is, maar nog steeds voldoende draagkracht heeft. Deze methoden worden vaak gekoppeld aan klimaatverandering en droogte- of regenrisico’s, die funderingsproblemen kunnen veroorzaken. In de toekomst is het dus belangrijk om funderingen te ontwerpen die bestand zijn tegen klimatologische veranderingen.

Fundering als bouwwerk

Nu we weten wat een bouwwerk is en wat de rol van een fundering is, kunnen we de kernvraag beantwoorden: is iets een bouwerk als de fundering er nog ligt?

In de context van een bouwproject, is de aanwezigheid van een fundering een belangrijk criterium bij het bepalen of een constructie als bouwwerk wordt beschouwd. Een fundering is immers een onderdeel van de constructie die permanent in de grond is geïnstalleerd en een essentiële rol speelt in de stabiliteit van het bouwwerk. Als er een fundering is aangebracht, is er sprake van een bouwactiviteit die min of meer permanent is.

De rechter heeft in verschillende uitspraken aangegeven dat het aanbrengen van een fundering – zoals het plaatsen van palen of het gieten van een strokenfundering – voldoet aan de eisen van een bouwwerk. Dit is ook logisch, omdat een fundering een constructieve en permanente ondersteuning vormt voor een bouwwerk. Daarbij is het ook een bouwactiviteit die vaak vereist dat een constructieberekening is uitgevoerd en dat er een omgevingsvergunning is aangevraagd.

In de praktijk betekent dit dat het aanbrengen van een fundering vaak gevolgen heeft voor de juridische status van het project. Als je een fundering aanbrengt voor een schuur of een schaduwkap, kan dit leiden tot de conclusie dat het project een bouwwerk is, wat betekent dat het onder de wetgeving van het Besluit bouwwerken leefomgeving valt.

Constructieberekening en veiligheid

Een constructieberekening is een essentieel onderdeel bij het aanbrengen van een fundering. Bron [4] legt uit dat een constructeur de fundering berekent om te bepalen of het voldoet aan de regelgeving en veilig is. De berekening toont aan hoe de krachten van het bouwwerk – zoals winddruk, sneeuwbelasting en statische belastingen – veilig worden overgedragen op de ondergrond.

Als er een fundering is aangebracht zonder dat er een berekening is uitgevoerd, kan dit leiden tot boetes of juridische aansprakelijkheid. Dit is ook de reden waarom het aanbrengen van een fundering – ook voor kleine constructies – vaak als bouwwerk wordt beschouwd. Het is immers een activiteit die constructieve wijzigingen teweegbrengt en die permanent is.

Een fundering is dus niet alleen een technische voorwaarde voor een bouwwerk, maar ook een juridisch relevante activiteit. Het aanbrengen van een fundering zonder berekening kan leiden tot problemen bij de gemeente en kan ook leiden tot schade aan het bouwwerk zelf.

Fundering en juridische aansprakelijkheid

Een belangrijk voordeel van een constructieberekening is dat het ook een juridisch voordeel biedt. Bron [6] legt uit dat het aanbrengen van een fundering zonder berekening een risico oplevert, omdat je dan verantwoordelijk kunt worden gesteld voor eventuele schade. Als je wel een berekening hebt laten maken, ben je niet langer verantwoordelijk voor eventuele schade, zoals verzakkingen of scheuren in het bouwwerk. De constructeur is dan verantwoordelijk, omdat hij heeft getoetst of de fundering veilig is.

Dit betekent dat het aanbrengen van een fundering – ook als het nog niet volledig is – vaak al voldoet aan de criteria voor een bouwwerk. Het is immers een permanente constructieve wijziging die gevolgen heeft voor de stabiliteit en veiligheid van het bouwwerk. Daarom is het belangrijk om bij het aanbrengen van een fundering te weten of het onder de wetgeving valt.

Conclusie

De vraag is iets een bouwerk als de fundering er nog ligt is afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de omvang van het project, de permanente aard van de constructie en de juridische context. Een fundering is een essentieel bouwdeel dat vaak gevolgen heeft voor de juridische status van een project. In veel gevallen wordt het aanbrengen van een fundering al als bouwwerk beschouwd, omdat het een permanente constructieve wijziging is die gevolgen heeft voor de stabiliteit van het bouwwerk.

De rechter heeft in verschillende uitspraken aangegeven dat constructies die permanent in de grond zijn geïnstalleerd en die constructieve functies vervullen, vaak als bouwwerken worden beschouwd. Dit is ook logisch, omdat een fundering een essentieel onderdeel is van de structuur van het bouwwerk en omdat het vaak een constructieberekening vereist.

Daarom is het belangrijk om bij een bouwproject te weten of het onder de wetgeving valt. Als de fundering is aangebracht, kan dit een aanduiding zijn dat het project als bouwwerk moet worden beschouwd. In dat geval zijn er juridische en technische verplichtingen, zoals het aanvragen van een omgevingsvergunning en het maken van een constructieberekening.

De keuze van de juiste fundering is daarom niet alleen technisch belangrijk, maar ook juridisch en administratief. Het is een keuze die vaak bepalend is voor de toekomst van het bouwwerk en die moet daarom goed worden overwogen en uitgevoerd.