Kalkzandsteen in de fundering: toepassing, voordelen en aandachtspunten

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Bij de constructie van een woning of bij uitbreidingen en renovaties speelt de fundering een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw. In Nederland is het gebruik van kalkzandsteen in de fundering steeds vaker aan de orde. Hoewel kalkzandsteen traditioneel wordt gebruikt voor binnenspouwbladen en binnenwanden, zijn er ook toepassingen waarbij het materiaal in de fundering aangewend wordt.

In dit artikel bespreken we de toepassing van kalkzandsteen in de fundering, op basis van praktijkvoorbeelden, adviezen van leveranciers, technische kenmerken van het materiaal en eventuele beperkingen. De focus ligt op de vraag of kalkzandsteen geschikt is voor gebruik onder maaiveld, hoe het zich gedraagt in combinatie met funderingselementen zoals een betonplaat, en wat de ervaringen zijn met vorstbestendigheid en vochtwerendheid. Ook worden de mogelijke constructieve oplossingen met kalkzandsteen in de fundering belicht, zoals het gebruik van lijm- of metselblokken en het voordelen van elementen in vergelijking met traditionele metselmethoden.

Wat is kalkzandsteen en waarvoor wordt het gebruikt?

Kalkzandsteen, ook wel bekend onder de handelsnaam silka, is een kunststeen die wordt vervaardigd door ongebluste kalk en vochtig zand te mengen, dit mengsel in vormen te persen en onder stoomdruk te verharden. Het resultaat is een zwaar, harde en lichtgrijze stof die niet poreus is en niet gebraden is. Kalkzandsteen is een ongebakken product, in tegenstelling tot baksteen, en wordt vaak gebruikt in binnenconstructies.

De toepassing van kalkzandsteen is meestal beperkt tot:

Niet-dragende binnenwanden
Dragende binnenwanden (afhankelijk van de dikte en soort kalkzandsteen)
Binnenspouwbladen van spouwmuurconstructies
Kimlagen (bijvoorbeeld in de vorm van kimblokken)
Het ophogen van de fundering tot aan de onderkant van de begane grondvloer (bij bepaalde soorten en met bepaalde diepte)

Het gebruik van kalkzandsteen voor het binnenspouwblad is al jaren gevestigd in de bouwpraktijk. Voor het buitenspouwblad is het materiaal echter niet geschikt, omdat het kwetsbaarder is voor de invloeden van het weer zoals vorst en regen. In dat geval wordt meestal een gebakken steen zoals baksteen gebruikt.

Kalkzandsteen in de fundering: toepassing en geschiktheid

In sommige gevallen wordt kalkzandsteen gebruikt in de fundering, bijvoorbeeld voor het ophogen van de fundering tot aan de onderkant van de begane grondvloer. Dit is echter niet van toepassing op alle soorten kalkzandsteen en hangt af van de dikte en het type element. Volgens de leverancier kan kalkzandsteen in de fundering alleen gebruikt worden tot maximaal 250 mm onder maaiveld. Dit geldt echter alleen voor bepaalde soorten blokken.

Een praktijkvoorbeeld uit bron [1] laat zien dat een aannemer kalkzandsteen gebruikte in het buitenspouwblad van een fundering, terwijl de opdrachtgever hier tegen was. De opdrachtgever vreesde dat de kalkzandsteen niet geschikt was voor buitentoepassing en dat dit in de toekomst tot vorstschade zou leiden. De arbiter concludeerde echter dat de aannemer juist had gehandeld. De gronddekking was binnen de aangegeven tolerantie van 150 tot 250 mm en de fundering had na meerdere vorstperioden geen schade vertoond. Bovendien waren er geen zichtbare beschadigingen gevonden tijdens inspecties.

Bron [3] geeft ook aan dat kalkzandsteen in de fundering kan worden toegepast, bijvoorbeeld als onderdeel van een fundering op staal met metselwerk. In dit geval wordt kalkzandsteen van klinkerkwaliteit gebruikt, wat goedkoper is dan baksteen. De funderingsopbouw bestaat dan uit minimaal twee lagen blokken die verspringen en zo de belasting over een groter oppervlak verdelen. Ook in dit geval is het materiaal geschikt voor gebruik tot 60 cm onder maaiveld, maar niet voor gebruik in de buitengevel.

Gronddekking en vorstbestendigheid

Een belangrijk aandachtspunt bij de toepassing van kalkzandsteen in de fundering is de gronddekking. Bron [1] meldt dat de leverancier adviseert om bij gebruik in de fundering onder het buitenspouwblad een gronddekking van 150 tot 250 mm te hanteren. In het geval van een woningfundatie lag de kalkzandsteen in de fundering tussen 90 en 115 mm beneden maaiveld, wat binnen deze tolerantie viel. De arbiter concludeerde dat dit voldoende was om eventuele vorstschade te voorkomen.

Voor vorstbestendigheid is het belangrijk dat kalkzandsteen niet volledig in contact komt met vocht en vorst. In de praktijk lijkt het materiaal echter bestendig tegen vorst, mits het voldoende is afgedekt. In het genoemde voorbeeld had de fundering na meerdere vorstperioden geen schade vertoond. Dit suggereert dat bij correcte opbouw en voldoende gronddekking, kalkzandsteen in de fundering vooralsnog geen problemen oplevert.

Voorkomende problemen en risico’s

Hoewel kalkzandsteen in de fundering geschikt kan zijn, zijn er wel beperkingen en mogelijke risico’s. Het materiaal is namelijk niet ontworpen om bloot te staan aan nattigheid of directe invloeden van buitentemperatuurschommelingen. Als de gronddekking onvoldoende is, bestaat het risico op vochtaanval en eventueel vorstschade. Dit is vooral relevant bij funderingen die in zandige of lekkere grond staan, waar de grondwaterstand hoger kan liggen.

Bijvoorbeeld, in bron [5] wordt gevraagd of kalkzandsteenlijm en -blokken geschikt zijn voor gebruik onder de grond. De gebruiker wil weten of dit materiaal kan worden gebruikt in de fundering van een schuur die tot 50 cm onder maaiveld ligt. Hoewel er geen duidelijke uitspraak over dit specifieke geval is in de bron, wordt aangeraden om vochtbestendige materialen en bindmiddelen te kiezen bij ondergrondse constructies. Kalkzandsteenlijm kan gevoelig zijn voor vocht, wat een mogelijke zwakte is in een funderingssituatie.

Constructieve oplossingen met kalkzandsteen in de fundering

In de praktijk zijn er verschillende manieren waarop kalkzandsteen in de fundering kan worden toegepast, afhankelijk van de belasting en de grondtoestand. In het geval van een fundering op staal, zoals beschreven in bron [3], kan kalkzandsteen worden gebruikt voor het ophogen van de fundering tot aan de onderkant van de begane grondvloer. Dit is efficiënter en goedkoper dan het gebruik van baksteen, maar vereist wel een voldoende gronddekking en een stabiele funderingsgrond.

Bron [6] beschrijft een efficiëntere methode met elementen van kalkzandsteen. Door gebruik te maken van grote elementen (538 of 648 mm hoog) kan de verwerkingssnelheid worden verhoogd. Dit is vooral voordelig bij funderingen die snel moeten worden gelegd. Als de betonplaat niet vlak is of de wandhoogte iets groter is, kunnen kimblokken worden gebruikt om de hoogte aan te passen. Dit maakt het mogelijk om kalkzandsteen in de fundering toe te passen zonder extra handelingen.

Kalkzandsteenlijm en metseltechnieken in de fundering

Wanneer kalkzandsteen in de fundering wordt gebruikt, is de keuze van het bindmiddel van belang. In het algemeen wordt kalkzandsteenlijm gebruikt, een speciale lijm die het materiaal goed bindt en een solide verwerking garandeert. Echter, zoals aangehaald in bron [5], is kalkzandsteenlijm gevoelig voor vocht. Dit is een belangrijk aandachtspunt bij ondergrondse toepassingen, waar het materiaal kan blootstaan aan grondwater of vochtaanval. In zo’n geval is het verstandiger om een waterbestendige mortel te gebruiken, die speciaal ontwikkeld is voor ondergrondse constructies.

Hoewel kalkzandsteenlijm efficiënt is en een snelle verwerking toelaat, is het belangrijk om te controleren of het bindmiddel geschikt is voor de specifieke funderingsomstandigheden. Bijvoorbeeld bij het bouwen van een vijver, zoals beschreven in bron [5], is de vochtbelasting hoger, wat mogelijkerwijs leidt tot een korte levensduur van kalkzandsteenlijm.

Lijmen versus metselen in de fundering

In de bouw wordt kalkzandsteen vaak gelegd met lijm in plaats van met traditionele metselmortel. Dit biedt enkele voordelen, zoals een snellere verwerking en een sterke verbinding. In de fundering kan dit vanwege de ondergrondse omstandigheden echter beperkt zijn. Lijm is minder bestand tegen vocht en kan onder zware belastingen minder betrouwbaar zijn dan een traditionele metseltechniek. Het is daarom verstandig om in een funderingssituatie te kiezen voor een mortel die voldoende sterk is en goed bestand is tegen vocht.

Kalkzandsteen in de fundering: conclusie

Kalkzandsteen kan in bepaalde gevallen geschikt zijn voor gebruik in de fundering, mits het voldoende is afgedekt en het niet bloot staat aan directe invloeden van het weer. Het materiaal wordt vaak gebruikt voor het ophogen van de fundering tot aan de onderkant van de begane grondvloer, met een maximaal gebruik tot 250 mm onder maaiveld. In de praktijk is kalkzandsteen in de fundering gebruikt zonder schade, zoals beschreven in het voorbeeld uit bron [1]. Hierbij was de gronddekking voldoende en was het materiaal bestand tegen vorst.

Toch zijn er aandachtspunten bij de toepassing van kalkzandsteen in de fundering. Het materiaal is gevoelig voor vocht en moet daarom goed worden afgedekt. Bovendien is het niet geschikt voor gebruik in de buitengevel of ondergrondse delen waar het direct in contact komt met grondwater of vocht. De keuze van het bindmiddel is eveneens belangrijk, aangezien kalkzandsteenlijm gevoelig is voor vocht.

Bij een fundering op staal, zoals beschreven in bron [3], kan kalkzandsteen efficiënt worden gebruikt voor het ophogen van de fundering. Hierbij zijn er verschillende constructieve oplossingen mogelijk, zoals het gebruik van elementen, kimblokken en lijm- of metseltechnieken. De keuze hangt af van de belasting, de grondtoestand en de gewenste snelheid van uitvoering.

In het kader van een renovatie of bouwproject is het daarom belangrijk om zorgvuldig te overleggen met een constructeur of adviseur over de geschiktheid van kalkzandsteen in de fundering. Hoewel het materiaal in sommige gevallen geschikt is, zijn er beperkingen die rekening houden met de omstandigheden van de fundering en de toekomstige belasting.

Bronnen

kalkzandsteen