Funderingen op kleef: Risico’s, toepassingen en alternatieven

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is essentieel voor elke bouwactiviteit. In regio’s met zachte ondergrond, zoals Amsterdam, worden verschillende funderingsmethoden toegepast, waaronder het funderen op kleef. Deze methode was vroeger vaak van toepassing bij bouwen op veen- en kleigrond, maar brengt ook aanzienlijke risico’s met zich mee. In dit artikel wordt de techniek van funderen op kleef gedetailleerd besproken, samen met de voordelen, nadelen, en alternatieven.

Inleiding: Fundering als basis van elke bouwconstructie

Voordat een gebouw kan worden neergezet, moet een betrouwbare fundering worden uitgevoerd. Deze fundering zorgt ervoor dat het gewicht van het gebouw veilig op de ondergrond wordt overgedragen. In Nederland, waar de bodem vaak zacht is en weinig draagkracht biedt, zijn diverse funderingsmethoden ontwikkeld. Een daarvan is funderen op kleef, een techniek die specifiek wordt gebruikt wanneer het niet mogelijk is om de fundering direct op een vaste grondlaag te plaatsen.

De methode van funderen op kleef is gebaseerd op het heien van palen in de grond tot deze niet verder kan zakken. De draagkracht ontstaat hierbij via wrijving en adhesie tussen de paal en de omringende grond. Echter, deze methode is niet zonder risico, vooral in gebieden met veen- of kleigrond. In het volgende overzicht worden de technische aspecten van funderen op kleef, de voordelen en nadelen, en mogelijke alternatieven besproken.

Wat is funderen op kleef?

Funderen op kleef is een vorm van paalfundering waarbij de paal tot een bepaalde diepte in de grond wordt gedreven, zonder dat het voetje van de paal op een vaste grondlaag rust. In plaats daarvan wordt de draagkracht van het gebouw overgedragen via de wrijving en adhesie die ontstaat tussen de paal en de grond rondom deze paal. Deze wrijving wordt ook wel “kleef” genoemd.

De methode is historisch gezien vaak gebruikt in gebieden met zachte grond, zoals veen- en kleigrond. In Amsterdam, bijvoorbeeld, werd vroeger vaak gefundeerd op kleef, omdat het niet altijd mogelijk was om dieper te graven en een vaste grondlaag te bereiken. De palen bleven hierbij hangen in de klei of veengrond en kleefden eraan vast. Deze techniek maakte het mogelijk om lichte constructies, zoals houten huizen, op te wekken in zachte ondergrond.

Technische principes van funderen op kleef

Bij funderen op kleef wordt een paal de grond in gedreven tot het punt dat de paal verder niet in de grond kan zakken. Dit heet ook wel "heien totdat de paal door de wrijving tegen de grond vastzit". De draagkracht van de fundering is dan afhankelijk van de wrijving en adhesie die ontstaat tussen de paal en de omringende grond. Deze krachten worden ook wel positieve kleef genoemd.

Positieve kleef ondersteunt de draagkracht van de paal en is aanzienlijk hoger bij palen die zijn ingedreven dan bij palen die zijn ingeboord. Dit komt doordat het heien van de paal de omringende grond verdicht, wat de wrijving verhoogt. Echter, een nadeel van deze methode is dat negatieve kleef kan ontstaan, waarbij de grond rondom de paal naar beneden zakt en extra belasting op de paal uitoefent. Dit kan leiden tot zettingen en schade aan het gebouw.

Risico’s van funderen op kleef

Funderen op kleef brengt een aantal risico’s met zich mee, vooral in gebieden met zachte of instabiele ondergrond. Een van de belangrijkste risico’s is het ontstaan van negatieve kleef. Dit gebeurt wanneer de grond rondom de paal naar beneden zakt, bijvoorbeeld door samendrukking van veen- of kleilaagjes onder invloed van verhoogde belasting of verlaagde grondwaterstand. In dergelijke gevallen "hangt" de zakkende grond aan de paal vast en oefent hiermee extra belasting uit op de fundering. Dit kan leiden tot zettingen en schade aan het gebouw.

Een ander risico is dat funderen op kleef minder draagkracht biedt dan funderen op vaste grond. Omdat de paal niet op een vaste dragende laag rust, is de stabiliteit van de fundering minder gegarandeerd. Dit maakt de methode minder geschikt voor zware constructies of gebouwen die over lange tijd moeten worden gebruikt. Daarnaast is funderen op kleef niet altijd geschikt voor houten funderingspalen. In het verleden zijn er gevallen geweest waarbij de fundering onder water werd gelegd, wat leidde tot rotting en afbraak van de palen.

Toepassingen van funderen op kleef

Funderen op kleef wordt vooral toegepast in gebieden met zachte ondergrond, zoals veen- of kleigrond. In de geschiedenis was deze methode vaak de enige optie in regio’s waar het niet mogelijk was om dieper te graven en een vaste grondlaag te bereiken. In Amsterdam werd funderen op kleef bijvoorbeeld vaak gebruikt voor de constructie van houten huizen en kelders in zachte grond. De palen werden hierbij in de klei of veengrond gedreven en kleefden hier aan vast.

Een belangrijk voordeel van funderen op kleef is dat het relatief eenvoudig en goedkoop is uit te voeren. Het heien van palen is handwerk dat niet veel apparatuur vereist, en het is vaak voldoende om een beperkte diepte te bereiken om de wrijving en adhesie te creëren die nodig zijn voor de draagkracht. Daarnaast kan funderen op kleef vaak worden uitgevoerd zonder het volledige grondwaterpeil te verlagen, wat in sommige gevallen van belang is.

Alternatieven voor funderen op kleef

In tegenstelling tot funderen op kleef, biedt funderen op vaste grond meer stabiliteit en draagkracht. Bij deze methode wordt de fundering direct op een dragende grondlaag, zoals zand of leem, geplaatst. Deze laag moet aan bepaalde technische eisen voldoen, zoals voldoende draagkracht en minimale diepte. Funderen op vaste grond is vaak de voorkeur gegeven in gebieden met stevige ondergrond, omdat het minder risico’s met zich meebrengt en langduriger is.

Een andere alternatieve methode is funderen op staal. Deze methode is vaak gebruikt in moderne bouwprojecten, waarbij stalen palen in de grond worden geplant en hierop de fundering wordt uitgevoerd. Stalen palen bieden meer draagkracht dan houten palen en zijn minder gevoelig voor rotting en afbraak. Daarnaast zijn ze makkelijker te controleren en te onderhouden.

Een derde alternatief is funderen op slieten. Deze methode is historisch gezien gebruikt in Amsterdam en bestond uit het inplanten van slieten in de grond en het erop bouwen van het gebouw. De slieten gaven stabiliteit aan de fundering en voorkwamen zettingen. Echter, deze methode is tegenwoordig minder gebruikelijk en wordt vooral nog gebruikt in historische gebieden.

Funderingsinspectie en controle

Wanneer een fundering op kleef is uitgevoerd, is het belangrijk om regelmatig inspecties te doen om eventuele schade of zettingen vroegtijdig te detecteren. Een funderingsinspectie houdt in dat een inspectieput wordt gegraven om de funderingsconstructie bloot te leggen. Hierbij kunnen aanlegdiepte, aanlegbreedte en eventuele aantastingen van het funderingsmateriaal worden beoordeeld. Als het funderingsmateriaal hout is, is het extra belangrijk om te controleren op rotting of schimmelvorming.

De kosten van een funderingsinspectie kunnen relatief hoog zijn, vooral bij paalfunderingen die op een lager polderpeil zijn aangelegd en later zijn verhoogd. In dergelijke gevallen is vaak een bronbemaling nodig om de inspectieput droog te houden. Daarnaast kunnen de werkzaamheden variëren van het inmeten en fotograferen van houten paalen tot het uitvoeren van een proefbelasting op een paal. Het is daarom belangrijk om deze inspecties te plannen en uit te voeren door ervaren professionals.

Geschiedenis van funderen op kleef

De methode van funderen op kleef is al eeuwenlang in gebruik in Nederland, vooral in regio’s met zachte ondergrond. In de zestiende eeuw werden al houten funderingspalen gebruikt om huizen op veen- en kleigrond te bouwen. Deze palen werden meestal niet diep genoeg geheid om een vaste grondlaag te bereiken en bleven hangen in de klei of veengrond. Hierdoor ontstonden wrijvings- en adhesiekrachten die de draagkracht van het gebouw ondersteunden.

In de loop der tijd is de methode van funderen op kleef verfijnd, en zijn er meer betrouwbare methoden ontwikkeld. In de twintigste eeuw begon men bijvoorbeeld meer gebruik te maken van stalen palen, die meer draagkracht bieden en langer meegaan. Daarnaast is funderen op vaste grond steeds vaker voorkeur gegeven, omdat het minder risico’s met zich meebrengt en beter geschikt is voor zware constructies.

Conclusie

Funderen op kleef is een oudere methode die vroeger vaak werd gebruikt in regio’s met zachte ondergrond. De methode is gebaseerd op het heien van palen in de grond tot deze niet verder kan zakken, en de draagkracht ontstaat via wrijving en adhesie tussen de paal en de omringende grond. Echter, deze methode brengt ook aanzienlijke risico’s met zich mee, zoals negatieve kleef, rotting van houten palen, en minder draagkracht dan bij funderen op vaste grond.

Hoewel funderen op kleef nog steeds in sommige gevallen wordt gebruikt, is het steeds vaker vervangen door alternatieven zoals funderen op vaste grond of op staal. Deze methoden bieden meer stabiliteit en zijn minder gevoelig voor zettingen en schade. Voor bestaande gebouwen die zijn gefundeerd op kleef is het belangrijk om regelmatig funderingsinspecties uit te voeren om eventuele schade vroegtijdig te detecteren en te verhelpen.

Bij een nieuw bouwproject is het raadzaam om te kiezen voor een moderne funderingsmethode die aan de huidige bouwnormen voldoet en langdurig is. In ieder geval is het belangrijk om een ervaren bouwprofessional te raadplegen om de meest geschikte funderingsmethode te kiezen op basis van de ondergrond, het gewicht van het gebouw, en de verwachte levensduur.

Bronnen

kleef