Fundering op kleigrond: uitdagingen, oplossingen en technieken voor een stabiele basis

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Wanneer een bouwproject wordt gestart op een terrein met kleigrond, zijn er een aantal specifieke uitdagingen waar rekening mee moet worden gehouden. Kleigrond is namelijk minder stevig en vochtgevoeliger in vergelijking met zand- of leemgrond. Dit heeft gevolgen voor de keuze van de funderingstechniek en de stabiliteit van het gebouw. In dit artikel bespreken we de problemen die kunnen ontstaan bij fundering op kleigrond, de aanbevolen technieken en de manier waarop een stabiele basis wordt gegarandeerd. De focus ligt op zowel de technische kant van fundering, zoals paalroosterfunderingen en funderingsplaten, als de praktische toepassing in Nederland, bijvoorbeeld in regio's als Groningen, Alblasserwaard en Haarlemmermeer.

Kleigrond: kenmerken en uitdagingen

Kleigrond is gekenmerkt door een hoge wateropslagcapaciteit en een lage draagkracht. Wanneer de ondergrond nat is, zet klei uit en wordt het zachter; bij droogte krimpt het en wordt het harder. Deze cyclus van uitzetten en krimpen kan leiden tot verzakkingen, scheuren in muren en fundamentele instabiliteit van het gebouw. Daarnaast is de uithardingsperiode van beton op kleigrond vaak langer vanwege de vochtige omstandigheden, wat het bouwproces vertraagt en extra kosten kan opleveren.

De vochtgevoeligheid van kleigrond maakt het ook lastig om een stabiele fundering te realiseren. Traditionele funderingssystemen, zoals funderingen op putten of poeren, bieden vaak niet voldoende ondersteuning op kleigrond. Dit is een van de redenen waarom funderingen op palen of paalroosterfunderingen vaak worden aangebevolen in kleigrondgebieden.

Terreinverkenning en bodemonderzoek

Voor het plaatsen van een fundering op kleigrond is het essent om een grondige terreinverkenning uit te voeren. Deze verkenning omvat het verzamelen van historische gegevens over het terrein, zoals voormalige bouwactiviteiten, grondwaterpeilen en eventuele grondverplaatsingen. Daarnaast is het belangrijk om de huidige grondkenmerken te bepalen, zoals de diepte van de vaste grondslag en de vochtige aard van de ondergrond.

Een professionele bodemonderzoeker of aannemer voert meestal het bodemonderzoek uit, waarbij verschillende gegevens worden gecontroleerd. Deze gegevens zijn cruciaal voor het bepalen van de juiste funderingstechniek en het ontwerpen van een fundering die voldoet aan de eisen van stabiliteit en duurzaamheid.

Fundering op palen: technieken en toepassing

Een veelgebruikte oplossing voor fundering op kleigrond is het gebruik van palen. Deze palen brengen de belasting van het gebouw over naar een stevige ondergrond, zoals zand of een draagkrachtige laag die zich dieper onder de oppervlakte bevindt. Er zijn verschillende soorten palen die gebruikt kunnen worden, afhankelijk van de aard van de ondergrond en de belasting van het gebouw.

Soorten palen en inbrengmethodes

Palen kunnen op drie manieren in de grond worden gebracht:

Met grondverdringing: Hierbij wordt de grond verplaatst tijdens het plaatsen van de paal. Geheide palen (van hout, staal of beton) vallen onder deze categorie. In Nederland zijn betonnen geheide palen vooral populair.
Zonder of met geringe grondverdringing: Deze methode wordt vaak gebruikt voor geschroefde of gedrukte paalstystemen. Schroefpalen zijn vooral betrouwbaar in natte grond en worden vaak gekozen in gebieden met hoge grondwaterstanden.
Met grondverwijdering: Bij deze methode wordt de grond tijdens het plaatsen van de paal verwijderd, waardoor de paal in een lege buis wordt geplaatst. Deze methode is meestal geschikt voor zandige grond.

De keuze van de juiste inbrengmethode is afhankelijk van de ondergrond, de belasting van het gebouw en de vochtige aard van de kleigrond. In Nederland zijn schroefpalen en geheide palen de meest gebruikte varianten, vooral in regio’s waar de grond zwak of instabiel is.

Paalroosterfundering

Een paalroosterfundering is een combinatie van palen en een bovenliggende structuur. De palen worden op strategische punten geplaatst, zoals hoeken en kruispunten van muren, en worden met elkaar verbonden door een rooster. De afstand tussen de palen is meestal ongeveer 2 meter. Deze fundering is zeer geschikt voor gebouwen op kleigrond, omdat het rooster extra stabiliteit biedt.

Voordelen van een paalroosterfundering zijn:

Hoogst mogelijke stabiliteit: Deze fundering is geschikt voor meerdere verdiepingen.
Goed geschikt voor problematisch terrein: Door de extra stabiliteit is deze fundering ideaal voor gebieden met zwakke ondergrond.
Schroefpalen zijn extra betrouwbaar op natte grond: Dit maakt ze geschikt voor regio’s met hoge grondwaterstanden.

Nadelen zijn:

Meer palen zijn nodig bij kleigrond: Omdat de draagkracht van kleigrond lager is, zijn er meer palen nodig om dezelfde stabiliteit te bereiken als op zandgrond.
Duurder dan andere funderingstechnieken: Door het gebruik van meerdere palen en het extra werk dat nodig is, is een paalroosterfundering meestal duurder dan een fundering op zandgrond.

Praktijkvoorbeelden in Nederland

In Nederland zijn er verschillende regio’s waar funderingen op kleigrond al jarenlang worden uitgevoerd. In het aardbevingsgebied van Groningen worden bijvoorbeeld funderingen versterkt om de instabiliteit van kleigrond te compenseren. In dorpen zoals Kinderdijk in de Alblasserwaard zijn huizen gevoelig voor verzakkingen, terwijl in Hoofddorp en omstreken in de Haarlemmermeer huizen vaak zijn gefundeerd op palen vanwege de slappe veengrond.

Funderingsplaat op kleigrond

Een andere techniek die vaak wordt overwogen bij fundering op kleigrond is de funderingsplaat. Deze methode bestaat uit een gewapende betonplaat die als een soort vloerfunctie werkt en direct op de ondergrond ligt. Een funderingsplaat is goed geschikt voor lichte huizen en kan ook worden gebruikt voor kelders.

Voordelen van een funderingsplaat zijn:

Voorkomt deining en erosie: De plaat vormt een stevige basis die niet zo gevoelig is voor grondverplaatsingen.
Geen kruipruimte nodig: De plaat ligt direct op de ondergrond, wat het bouwproces versnelt.

Nadelen zijn:

Meer werk is nodig voor drainage en waterdichting: Omdat de plaat direct op de ondergrond ligt, moet er extra aandacht worden besteed aan drainage en waterafvoer.
Mindere ondersteuning voor zwaardere constructies: Een funderingsplaat is meestal niet geschikt voor zware gebouwen of meerdere verdiepingen.

Fundering op putten en poeren

Wanneer de ondergrond niet sterk genoeg is om direct een funderingsplaat of paalroosterfundering te ondersteunen, kan er ook gekozen worden voor een fundering op putten of poeren.

Fundering op putten

Bij deze methode worden putten gegraven tot aan of in een draagkrachtige laag. De afstand tussen de putten wordt overbrugd door betonbalken, waarop de bovenbouw komt. Fundering op putten heeft het voordeel dat er geen bouwput nodig is en het graafwerk beperkt blijft tot de inhoud van de putten. Echter, als het aantal putten te groot wordt of als de aanlegdiepte te diep is, is een paalfundering op korte palen vaak een betere keuze.

Fundering op poeren

Poeren worden gebruikt als de belasting van het gebouw puntlasten zijn, zoals bij een kelder of een zwaar gewicht op een bepaald punt. De poeren kunnen gemaakt zijn van metselwerk, stampbeton of gewapend beton. Onder de muren komen gewapende betonbalken die de belasting via gemetselde of betonnen pijlers naar de vaste grond afvoeren.

Fundering op grondvervanging en -verbetering

In sommige gevallen is het mogelijk om de ondergrond te verbeteren door grondvervanging of diepteverdichting.

Grondvervanging

Bij grondvervanging wordt de slechte grond weggewerkt en wordt er een sterkere ondergrond aangebracht, zoals zand. Dit is vooral geschikt wanneer de vaste grondslag niet te diep ligt. Echter, als de slechte grond te diep zit, is grondvervanging niet praktisch en moet er gekozen worden voor een andere funderingstechniek.

Diepteverdichting

Bij diepteverdichting wordt de ondergrond versterkt door middel van een triltechniek, waarbij het zand en andere grondlagen verdicht worden. Deze methode is geschikt voor zandige grondlagen en kan leiden tot een stabielere basis.

Problemen herkennen en voorkomen

Ondanks alle voorzichtigheid kunnen funderingsproblemen ontstaan, vooral wanneer de fundering niet goed is uitgevoerd of wanneer de ondergrond verandert over de tijd. Een paar tekenen waarop funderingsproblemen kunnen worden herkend zijn:

Verzakkingen of scheefstand van het huis: Dit is vaak het gevolg van houten palen die zijn gaan rotten of van te korte palen.
Brede scheuren in muren of vloeren: Dit kan wijzen op instabiliteit van de fundering.
Klemmende deuren of ramen: Dit is vaak het gevolg van scheefstanden in het huis.
Verzakte vloeren of verhoogde drempels: Dit duidt op een instabiele fundering.

De oorzaken van funderingsproblemen kunnen variëren, afhankelijk van de bouwperiode en de ondergrond. In huizen gebouwd vóór 1970 zijn houten palen vaak gebruikt, en wanneer de grondwaterstand daarna is gedaald, kunnen deze palen zijn gaan rotten. Ook te korte palen kunnen leiden tot instabiliteit, vooral in gebieden waar de vaste grondslag diep ligt.

Zetting en schroeffunderingen

Zetting is een fenomeen waarbij de grond onder een gebouw verandert en het bouwwerk ongelijk zakken kan. In Nederland, waar veel gebieden zachte grond hebben, is zetting een bekend probleem. Dit kan leiden tot scheuren in muren, verzakte vloeren en problemen met deuren en ramen. Zonder een juiste fundering kan zetting grote schade veroorzaken.

Een oplossing voor zetting is het gebruik van schroeffunderingen. Deze palen zijn speciaal ontworpen om de belasting van het gebouw over te brengen op een stevige ondergrond. Schroeffunderingen zijn extra betrouwbaar op natte grond en zijn daarom vaak gekozen in gebieden met hoge grondwaterstanden.

Conclusie

Fundering op kleigrond is een uitdaging vanwege de instabiele en vochtgevoelige aard van deze ondergrond. Het is essent om een grondige terreinverkenning uit te voeren en de juiste funderingstechniek te kiezen. Paalroosterfunderingen en schroeffunderingen zijn vaak de beste opties in kleigrondgebieden, omdat ze extra stabiliteit bieden. Funderingsplaten, poeren en putten zijn alternatieve oplossingen, maar hebben hun eigen beperkingen. Door het juiste bodemonderzoek en een professionele fundering uit te voeren, kan een stabiele basis worden gegarandeerd en worden funderingsproblemen voorkomen.

Het is belangrijk om rekening te houden met de eigenschappen van de ondergrond en de vochtige aard van kleigrond bij de keuze van de funderingstechniek. Een ervaren aannemer of bouwprofessional kan hierbij hulp bieden om de juiste keuze te maken en het bouwproces efficiënt en veilig te laten verlopen.