Funderingsproblematiek op kleigrond: Risico’s, oplossingen en preventie

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Inleiding

In Nederland is de keuze van een geschikte fundering van groot belang voor de stabiliteit en levensduur van een bouwwerk. Kleigrond, een van de meest voorkomende grondsoorten in het land, biedt echter een reeks uitdagingen bij het leggen van een stevige fundering. Klei is namelijk een samendrukbare grond die gevoelig reageert op veranderingen in watergehalte. Deze eigenschappen maken funderen op kleigrond complexer en vaak duurder dan funderen op zandgrond. Bovendien is de funderingsproblematiek op kleigrond in de afgelopen jaren sterk toegenomen, vooral in het licht van veranderende klimatologische omstandigheden, zoals extreme droogtes en regenbuien.

In dit artikel bespreken we de kenmerken van kleigrond, de risico’s die deze grondsoort met zich meebrengt, de verschillende funderingsoplossingen die mogelijk zijn, en welke maatregelen kunnen worden genomen om schade aan funderingen te voorkomen of te herstellen. We onderbouwen deze informatie met gegevens uit diverse betrouwbare bronnen, waaronder onderzoeken door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en adviezen van aannemers en bouwexperts.

Kenmerken en gedrag van kleigrond

Kleigrond is een grondtype dat vooral uit fijne deeltjes bestaat, zoals klei en leem. Dit maakt het een zogenaamde samenhangende grond. In tegenstelling tot zandgrond, die relatief stabiel blijft bij veranderingen in het grondwaterpeil, reageert kleigrond sterk op vocht. Het kan zowel uitzetten als inkrimpen, afhankelijk van de omstandigheden. Deze eigenschappen maken kleigrond gevoelig voor funderingsproblemen.

Een belangrijk aspect is dat kleigrond een relatief hoge drukkenheid heeft, maar een lage draagkracht. Dit betekent dat het onder invloed van belasting of vocht kan inklinken of verstrakt, wat leidt tot verzakkingen of scheefstanden van het bovenliggende bouwwerk. Bovendien verandert de structuur van kleigrond in de tijd, wat het gedrag voorspelbaar maken lastig maakt.

Samendrukbaarheid en vochtgehalte

De samendrukbaarheid van kleigrond is een van de belangrijkste factoren die funderingsproblemen veroorzaken. Wanneer het grondwaterpeil sterk fluctueert, kan de kleigrond zowel inkrimpen als uitzetten. Dit leidt tot ongelijkmatige bewegingen in de grond, die zich uiten in scheuren in muren, daken of vloeren. In droge perioden kan de klei krimpen en het grondvolume verminderen, terwijl het in regentijd kan zwellen en het bouwwerk onder druk zetten. Deze voortdurende bewegingen kunnen fatale gevolgen hebben voor de fundering.

Klimatologische invloeden

De klimaatverandering heeft geleid tot extreme regenbuien en langdurige droogtes. Deze omstandigheden intensiveren de funderingsproblematiek op kleigrond. De verdroging van kleigrond leidt tot een significante krimp, die funderingen onder spanning zet. Bovendien kan de snelle opname van water bij zware regenval de klei doen uitzetten, wat opnieuw problemen kan veroorzaken. Deze fluctuaties maken het moeilijker om een stabiele fundering te garanderen.

Risico’s voor bouwwerken

De funderingsproblematiek op kleigrond heeft gevolgen voor zowel nieuwbouw als bestaande woningen. Volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur lopen circa zes procent van de gebouwen in Nederland risico, wat betekent dat ongeveer 400.000 woningen in gevaar zijn. Deze schade leidt in sommige gevallen tot onverkoopbare woningen, hoge herstelkosten of zelfs onveilige situaties. Historische bouwwerken en monumenten zijn hierbij niet minder kwetsbaar. Monumenten die honderden jaren stabiel zijn gebleven, vertonen soms plotseling scheuren of zakken scheef. Dit is zorgelijk, vooral omdat het aantal meldingen en schades ieder jaar toeneemt.

Funderingsoplossingen op kleigrond

Aangezien kleigrond niet geschikt is voor conventionele funderingen, zijn er specifieke maatregelen nodig om de stabiliteit van het bouwwerk te waarborgen. De keuze van de juiste fundering hangt af van diverse factoren, zoals het type bouwproject, de draagkracht van de ondergrond en de vochtgehalte van de grond. De volgende funderingsoplossingen worden vaak aangeraden bij funderen op kleigrond.

Terreinverkenning en bodemonderzoek

Voor het leggen van een fundering op kleigrond is een uitgebreid bodemonderzoek essentieel. Een grondverkenning geeft inzicht in de structuur en samenstelling van de ondergrond. Dit onderzoek helpt om te bepalen of het bouwproject geschikt is voor een paalfundering, een diepe fundering of een andere aanpak. Bij bouwprojecten waarvoor een bouwvergunning vereist is, is dit onderzoek wettelijk verplicht.

Een grondverkenning omvat historisch onderzoek naar het bouwterrein, een beoordeling van de vochtgehalte en de stabiliteit van de grond, en eventueel proefboringen. Deze informatie is essentieel voor de constructeur om een geschikte fundering te ontwerpen.

Paalfundering

De meest gebruikte oplossing bij funderen op kleigrond is de paalfundering. Deze methode houdt in dat lichte paalstaven of -palen worden gebruikt om de belasting van het bouwwerk over te dragen op een diepere, stabielere laag, zoals zand of leem. Paalfunderingen zijn vooral geschikt wanneer de kleigrond niet voldoende draagkracht heeft om een conventionele fundering te ondersteunen.

Bij de paalfundering wordt gebruikgemaakt van een paalberekening, waarbij de aannemer en constructeur samen bepalen hoeveel en welke soort paal nodig is. Deze berekening zorgt voor een evenwichtige verdeling van de belasting en vermindert het risico op verzakkingen of scheefstanden.

Schroeffundering

Een schroeffundering is een variant van de paalfundering die vooral geschikt is voor kleinere projecten, zoals het bouwen van een terras, schuur of woning. Deze fundering bestaat uit metalen paalstaven die met een speciale machine in de grond worden gedraaid. De schroeffundering is eenvoudig te installeren en biedt een stabiele ondersteuning voor het bouwwerk.

Het voordeel van de schroeffundering is dat deze fundering relatief snel en efficiënt kan worden gelegd. Daarnaast is het een duurzame oplossing die weinig afval produceert. Omdat de schroeffundering direct op de ondergrond wordt aangebracht, is het belangrijk dat deze fundering door een ervaren aannemer wordt geïnstalleerd. Slechte uitvoering kan leiden tot onvoldoende draagkracht of scheefstand van het bouwwerk.

Diepe fundering

In sommige gevallen kan een diepe fundering de beste oplossing zijn. Deze fundering houdt in dat de fundering dieper wordt gelegd dan normaal, zodat het bouwwerk op een stabielere laag van zand of leem rust. Een diepe fundering is vaak duurder, maar biedt een betere stabiliteit in het geval van veranderende klimatologische omstandigheden.

Bij een diepe fundering wordt vaak gebruikgemaakt van een grindvulling of andere stoffen om de draagkracht van de ondergrond te vergroten. Deze methoden helpen om de invloed van vochtgehalte en krimpveranderingen in de kleigrond te beperken.

Preventie en herstel van funderingsproblemen

Funderingsproblemen op kleigrond zijn vaak kostbaar en moeilijk te herstellen. Daarom is het van groot belang om preventieve maatregelen te nemen om schade te voorkomen. Hieronder bespreken we enkele van de belangrijkste preventieve en herstelmaatregelen die kunnen worden genomen.

Grondwaterbeheer

Het beheersen van het grondwaterpeil is een essentieel aspect van funderingspreventie. Wanneer het grondwaterpeil te laag is, kan de kleigrond uitzetten of inkrimpen, wat funderingsproblemen veroorzaakt. Daarom is het belangrijk om het grondwaterpeil stabiel te houden. Dit kan worden gedaan door infiltratieputten, buisdrainage of andere maatregelen in te zetten.

Een andere aanpak is compartimentering van waterstanden. Deze methode houdt in dat het grondwaterpeil op verschillende niveaus kan worden gereguleerd, zodat het vochtgehalte van de kleigrond gelijkmatig blijft. Dit helpt om ongelijkmatige bewegingen in de grond te voorkomen.

Vroegtijdige detectie en onderzoek

Een vroegtijdig grondonderzoek kan veel funderingsproblemen voorkomen. Als bijvoorbeeld een woning op droge veengrond staat, is het essentieel om een grondverkenning te laten uitvoeren. Dit helpt om eventuele risico’s op te sporen voordat schade ontstaat. Een onnodige bouwfout kan namelijk leiden tot duizenden euro aan schade, zoals in het geval van een woonboerderij die volledig was herbouwd zonder grondverbetering.

Daarnaast is het belangrijk om te letten op tekenen van funderingsproblemen. Scheuren in muren, daken of vloeren zijn vaak het eerste teken van een probleem. In zulke gevallen is het verstandig om contact op te nemen met een specialist om een uitgebreid onderzoek te laten uitvoeren.

Herstel van funderingsproblemen

Wanneer funderingsproblemen al zijn ontstaan, zijn er meerdere opties voor herstel. Een van de meest voorkomende oplossingen is het gebruik van een schroeffundering om de fundering te versterken. Deze fundering kan op bestaande gebouwen worden aangebracht en biedt een stabiele ondersteuning.

Een andere optie is het uitvoeren van grondverbetering. Deze methode houdt in dat de ondergrond wordt versterkt met materialen zoals zand, grind of cement. Dit helpt om de draagkracht van de grond te vergroten en funderingsproblemen te voorkomen.

Voorkom bouwfouten

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen is het maken van bouwfouten. Veel schade ontstaat omdat de fundering niet correct is ontworpen of geïnstalleerd. Dit kan gebeuren wanneer de bouwpartij geen grondonderzoek heeft uitgevoerd of wanneer de fundering niet voldoet aan de vereisten van de constructeur.

Daarom is het van groot belang om een professionele aannemer en constructeur aan te nemen. Deze specialisten weten hoe ze een fundering op kleigrond moeten ontwerpen en uitvoeren. Bovendien is het verstandig om het bouwproces te laten begeleiden door een bouwcontroleur, die ervoor zorgt dat alle normen en voorschriften worden nageleefd.

Conclusie

De funderingsproblematiek op kleigrond is een ernstig en groeiend probleem in Nederland. Kleigrond reageert sterk op veranderingen in het vochtgehalte, wat leidt tot krimp, zwellen en ongelijkmatige bewegingen in de ondergrond. Deze eigenschappen maken het moeilijk om een stabiele fundering te garanderen. Bovendien intensiveren de klimatologische veranderingen, zoals extreme droogtes en regenbuien, deze problemen.

Om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen, zijn er diverse oplossingen beschikbaar. Een uitgebreid bodemonderzoek is essentieel om de juiste fundering te kiezen. De paalfundering is de meest gebruikte oplossing bij kleigrond, gevolgd door de schroeffundering en de diepe fundering. Daarnaast zijn maatregelen zoals grondwaterbeheer, compartimentering en vroegtijdige detectie belangrijk om schade te voorkomen.

Het is duidelijk dat funderen op kleigrond een complex proces is dat aandacht verdient. Door de juiste maatregelen te nemen en professionele hulp in te huren, is het mogelijk om een stabiele en duurzame fundering te realiseren. Dit helpt om funderingsproblemen te voorkomen en het bouwwerk te beschermen tegen schade.

Bronnen

klei