Materiaalstaat fundering: Aanbevelingen en praktische richtlijnen voor woningeigenaars en bouwprofessionals

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Inleiding

De fundering van een gebouw vormt de basis voor de stabiliteit en duurzaamheid van het gehele constructie. Het kiezen van de juiste funderingsmethode en materialen is daarom van groot belang. Deze keuze hangt af van diverse factoren zoals de draagkracht van de ondergrond, de diepte van de draagkrachtige lagen, de grondwaterstand en het ontwerp van het gebouw zelf. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de materialen die gebruikt worden in funderingen, richtlijnen voor het bepalen van de geschiktheid van de ondergrond en aanbevelingen voor de uitvoering van funderingswerkzaamheden. De informatie is gebaseerd op gegevens uit diverse betrouwbare bronnen, waaronder overheidssites, bouwbedrijven en technische richtlijnen. Het doel is om woningeigenaars, bouwprofessionals en DIY-enthusiast te informeren over de belangrijkste aspecten van funderingsmaterialen en -technieken, zodat zij op de hoogte zijn van de mogelijkheden en risico’s die verband houden met de fundering van een woning.

Wat is een materiaalstaat?

Een materiaalstaat is een document dat een overzicht geeft van alle materialen die gebruikt zijn bij de bouw of renovatie van een gebouw, inclusief de fundering. Dit document is van groot belang bij bouwprojecten, aangezien het een duidelijke lijst biedt van de soorten, hoeveelheden en kwaliteit van de materialen. In het kader van funderingen bevat een materiaalstaat bijvoorbeeld informatie over het type beton, de gebruikte stalen, isolatiematerialen en eventuele grondverbeteringen. Voor woningeigenaars kan een materiaalstaat dienen als een informatieve bron bij eventuele renovaties of onderhoudswerkzaamheden aan de fundering.

Het materiaalstaatdocument wordt meestal opgenomen in de bouwtekeningen of bijlagen van het project, zoals de heistaat of materiaalstaat. Het geeft duidelijk aan welke materialen gebruikt zijn bij de funderingsconstructie en is van belang bij eventuele inspecties of funderingsherstel.

Onzichtbare funderingen: Fundering op staal

Een fundering op staal is een van de meest gebruikte funderingstypen, vooral wanneer de draagkrachtige laag van de ondergrond niet te diep ligt. Dit type fundering is geschikt voor situaties waarin de slechte bovengrond (zoals veen of klei) verwijderd of verbeterd kan worden. In dergelijke gevallen kan de slechte grond vervangen worden door een zandkoffer of verbeterd worden via verdichting of groutinjectie. De draagkracht van de ondergrond is hierbij cruciaal. Voor ongeroerde grond is een toelaatbare spanning van 0,05 N/mm², terwijl deze kan oplopen tot 0,1 N/mm² bij toepassing van grondverbetering.

Bij fundering op staal worden meestal strokenfunderingen, poerenfunderingen of plaatfunderingen uitgevoerd. Bij strokenfunderingen wordt een verbreedde zone gerealiseerd onder de dragende muren, terwijl bij poerenfunderingen een bredere ondersteuning nodig is bij binnenwanden. Bij plaatfunderingen wordt één dikke plaat op de draagkrachtige grond gelegd. Deze optie is meestal geschikt als de draagkrachtige grond te diep zit.

Diepe funderingen: Fundering op palen

Wanneer de draagkrachtige lagen van de ondergrond te diep liggen, is een paalfundering nodig. Dit type fundering wordt gebruikt in situaties zoals moeras-, klei- of veengrond, of aangevulde grond. Paalfunderingen kunnen bestaan uit enkele palen of uit palen die in een paalgroep zijn aangebracht en verbonden via een poer. Afhankelijk van het doel van de bouw, kunnen de palen tijdelijk zijn (hulppalen) of blijvend worden onderdeel van de definitieve structuur.

Materialen voor hulppalen

Hulppalen worden vaak gemaakt van naaldhoutstammen. Deze palen hebben een beperkte belastbaarheid, gemiddeld tussen 70 en 100 kN. De belasting wordt voornamelijk op de punt overgebracht, terwijl mantelwrijving meestal niet in rekening wordt gebracht. Omdat de belastingtijd vaak kort is, is negatieve kleef (de afname van draagvermogen door grondverzet) meestal geen probleem. Het gebruik van hulppalen is een tijdelijke oplossing tot de definitieve fundering wordt gerealiseerd.

Aandachtspunten bij het ontwerp van paalfunderingen

Bij het ontwerp en de uitvoering van paalfunderingen zijn er meerdere aspecten waarbij aandacht moet worden besteed:

Materiaalsoort van de hulppalen: Afhankelijk van de omstandigheden kunnen verschillende materialen worden gekozen.
Hoogte van de bovenzijde van de paalfundering: Deze kan op maaiveldniveau liggen of tot de onderzijde van de dekbekisting doorlopen.
Afschoorbaarheid en verwijderbaarheid van hoge steunpunten: Dit heeft invloed op de keuze van het systeem.
Duurzaamheid en hergebruik: Voor grotere projecten worden vaak stalen bekistingen gebruikt, die meerdere keren zonder aanpassing hergebruikt kunnen worden.

Funderingsbekistingen en werkvloeren

Bekistingen

Bekistingen spelen een essentiële rol bij de uitvoering van funderingen. Afhankelijk van de schaal en het type project kunnen diverse bekistingen gebruikt worden. Voor kleine projecten zijn houten bekistingen vaak geschikt, terwijl voor grotere projecten stalen bekistingen of systeemmateriaal worden ingezet. Een belangrijk voordeel van stalen bekistingen is dat ze vaak meerdere keren kunnen worden hergebruikt, wat leidt tot een hogere kostenefficiëntie.

Een verloren materiaal, geïntegreerd met isolatiemateriaal, is soms toegepast voor een goed geïsoleerde fundering. Dit is vooral relevant in situaties waar warmte-isolatie van de fundering belangrijk is, bijvoorbeeld om thermische bruggen te voorkomen of om de energieprestatie van het gebouw te verbeteren.

Werkvloeren

Een werkvloer fungeert als scheiding tussen de ondergrond en de betonconstructie. Het zorgt voor de kwaliteit van de fundering en voorkomt vervormingen. Werkvloeren kunnen gemaakt worden uit:

Beton met lager cementgehalte (bijv. 200 kg/m³),
Plaatmateriaal zoals spaanplaat of underlayment,
Zwaar plastic folie.

Het gebruik van folie kan echter problemen opleveren, zoals scheuren of het wegzakken van afstandhouders, wat resulteert in een te geringe dekking van de constructie. Daarom wordt vaak gekozen voor een betonnen werkvloer, die beter past bij seriematige productie en waarbij de maatvoering nauwkeurig kan worden afgestemd op de randbekisting van de fundering.

Grondonderzoek en bodemonderzoek

Belang van een grondonderzoek

Een grondonderzoek is een essentieel onderdeel van het funderingsproces. Het geeft inzicht in de samenstelling van de grond, de diepte van de draagkrachtige lagen, de dikte van deze lagen en de grondwaterstand. Dit onderzoek is nodig om een juiste funderingskeuze te maken, aangezien de ondergrond bepalend is voor de stabiliteit van het gebouw.

Er zijn twee soorten grondonderzoek:

Veldonderzoek: Dit betreft het directe onderzoek op de bouwlocatie, zoals boringen en sonderingen.
Laboratoriumonderzoek: Hierbij worden monsters van de grond onderzocht in een laboratorium om de fysische en chemische eigenschappen te bepalen.

Typen funderingen

Op basis van het grondonderzoek kan een keuze gemaakt worden uit drie typen funderingen:

Fundering op staal (ondiep aangelegde fundering),
Fundering op palen (diep aangelegde fundering),
Tussenvormen, zoals fundering op putten of grondverbetering.

De keuze hangt af van factoren zoals de beschikbare werkruimte, de tijd die beschikbaar is voor de bouw, eventuele obstakels in de bodem, en de toegankelijkheid van het bouwterrein.

Zakkingen en meetbouten

Een belangrijk aspect bij funderingen is het volgen van zakkingen. Zakkingen kunnen wijzen op een onvoldoende draagvermogen van de ondergrond of op veranderingen in de grondwaterstand. Om zakkingen te meten, worden roestvrijstalen meetbouten geplaatst in de voorgevels van woningen. Deze bouten hebben een doorsnede van 6 millimeter en zijn ontworpen om de zakkingssnelheid te volgen.

De meetboutgegevens zijn online beschikbaar via de Kaart meetbouten, waarbij woningeigenaars hun eigendom kunnen bekijken en zien of er meetbouten zijn geplaatst. De zakkingssnelheid wordt uitgedrukt in millimeters per jaar. Een zakkingssnelheid van 1 of 2 millimeter per jaar is meestal geen reden voor ongerustheid, maar als deze 3 millimeter per jaar of hoger is, is een funderingsonderzoek aan te raden.

Lezen van meetboutgegevens

De meetboutgegevens kunnen als volgt worden geïnterpreteerd:

Gebruik de Kaart meetbouten om de locatie van meetbouten te vinden.
Zoom in op de straat en het pand waarbij de meetbout is geplaatst.
Klik op het nummer van de meetbout in de zoekresultaten.
Lees de gemeten zakking en bepaal de zakkingssnelheid.

Hoewel de meetboutgegevens in sommige gevallen verouderd kunnen zijn, geven ze toch een duidelijk beeld van de zakkingssnelheid in het verleden en kunnen ze gebruikt worden als basis voor verdere actie.

Aanbevelingen voor funderingsherstel

Wanneer een fundering tekent vertoont op zakkingen of andere vormen van instabiliteit, kan funderingsherstel noodzakelijk zijn. Het herstel van funderingen vereist een zorgvuldige evaluatie van de huidige toestand en de geschiktheid van de ondergrond. Een funderingsonderzoek bij een professional is hierbij verplicht. Aanbevolen acties bij funderingsherstel kunnen zijn:

Grondverbetering door verdichting of injectie.
Herlegging van zandkoffers of het vervangen van slechte bovengrond.
Toepassing van sterkere materialen in de funderingsconstructie.
Inzet van hulppalen of permanente palen bij diepe funderingen.

Het is belangrijk om het herstel zo snel mogelijk uit te voeren bij grotere zakkingssnelheden, aangezien dit kan leiden tot structurele schade aan het gebouw en mogelijke gevaar voor de veiligheid.

Duurzaamheid en recyclage van funderingsmaterialen

Ook bij funderingen is het gebruik van duurzame materialen steeds belangrijker. Het hergebruik van houten bekistingen en stalen bekistingen helpt bij het verminderen van bouwafval. Bovendien zijn er systemen voor de recyclage van kunststoffen zoals LDPE, PVC, PE en PP, die in funderingsconstructies gebruikt kunnen worden. Deze materialen kunnen via stichtingen en sorteerbedrijven worden ingeleverd voor hergebruik of verwerking. Dit helpt bij het verlagen van het milieuverbruik en draagt bij aan de duurzaamheid van bouwprojecten.

Conclusie

De fundering van een gebouw is van essentieel belang voor de stabiliteit en levensduur van het gehele constructie. Het kiezen van de juiste funderingsmethode en materialen is daarom een cruciale stap in elk bouwproject. Door een gedetailleerde kennis van de ondergrond, het gebruik van geschikte materialen en het uitvoeren van grondonderzoek, kan een veilige en duurzame fundering worden gerealiseerd. De materiaalstaat en meetboutgegevens zijn waardevolle hulpmiddelen voor woningeigenaars en bouwprofessionals om eventuele problemen op tijd te herkennen en passende maatregelen te nemen. Zowel fundering op staal als fundering op palen hebben hun eigen voordelen en beperkingen, en de keuze hangt af van de specifieke omstandigheden van het bouwterrein. Door rekening te houden met de draagkracht van de ondergrond, de grondwaterstand en het ontwerp van het gebouw, kan een optimale funderingsoplossing worden ontworpen en uitgevoerd.

Bronnen

materiaalstaat