Metselen zonder fundering: Risico’s, technieken en toepassingen in de Nederlandse bouwpraktijk

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Inleiding

Het metselen van constructies zonder fundering is een complexe klus die niet zonder risico’s kan worden ondernomen. In de Nederlandse bouwpraktijk is het bouwen of uitbreiden van structurele elementen, zoals pilaren of muren, meestal verbonden aan een goed geplande fundering. De bodemgesteldheid speelt een cruciale rol in de keuze voor een funderingsmethode, en in sommige gevallen is het mogelijk om te bouwen zonder heipalen of traditionele funderingsmethoden. Echter, het metselen van constructies zonder fundering vraagt niet alleen technische kennis, maar ook een goed begrip van de ondergrond en de belastingen die op de structuur zullen rusten.

Deze artikel gaat dieper in op de technieken, de risico’s en de voorwaarden waarbinnen het metselen zonder fundering mogelijk is. Aan de hand van praktijkvoorbeelden, bouwtechnische principes en milieuvriendelijke alternatieven, wordt een overzicht gegeven van wat mogelijk is binnen de Nederlandse bouwpraktijk en wat de beperkingen zijn. Het artikel richt zich vooral op woningen, kleinere uitbreidingen en het bouwen op stabiele grondlagen, zoals zandgronden, waarin een fundering zonder heipalen kan worden uitgevoerd.

Funderingskeuze en bodemgesteldheid

De keuze voor een fundering of het metselen zonder fundering hangt vooral af van de bodemgesteldheid. In Nederland is de ondergrond zeer variabel, en dit heeft directe invloed op de bouwmethodiek. De drie belangrijkste grondtypes die bepalend zijn voor funderingskeuzes zijn zandgrond, kleigrond en veengrond.

Zandgrond

In veel delen van Nederland, met name in de oostelijke regio’s, is de bovenste laag van de bodem stabiel genoeg om zonder heipalen te bouwen, mits de constructie licht is. In dergelijke gebieden zijn alternatieve funderingsmethoden zoals schroeffunderingen of prefab-funderingen geschikt. Deze methoden zijn vaak sneller uit te voeren, kostenefficiënter en duurzamer dan traditionele funderingen met heipalen.

Een bouwtechnisch kantoor speelt een essentiële rol bij het bepalen van de geschiktheid van een fundering zonder heipalen. Het kantoor voert een grondonderzoek uit, waaronder eventueel sonderingen, om te bepalen of de grond voldoende draagkracht heeft. In stabiele zandgronden is het vaak mogelijk om een lichte constructie, zoals een woning of uitbreiding, op te bouwen zonder heipalen.

Kleigrond

In de Randstad en regio Rijnmond is de bodem vaak te zacht om zware huizen of structuren te dragen. Kleigrond is minder draagkrachtig en kan onder invloed van droogte of veranderingen in de grondwaterstand inkrimpen. Dit leidt vaak tot verzakkingen en instabiliteit van de constructie. In dergelijke gebieden is een fundering op heipalen meestal nodig. Het bouwen zonder fundering in kleigrond is risicovol en kan leiden tot schade aan de structuur of het metselwerk.

Veengrond

In veengebieden is het gebruik van heipalen vaak verstandig om de stabiliteit van de fundering te waarborgen. Veen is een samendrukbare grond die onder invloed van droogte of gasonttrekking kan inkrimpen. Dit leidt tot instabiliteit en maakt het metselen zonder fundering op dergelijke grond niet aan te raden. In veengebieden is het aanbevolen om een fundering uit te voeren die de ondergrond kan ondersteunen, bijvoorbeeld via heipalen of andere versterkende technieken.

Technieken voor het metselen zonder fundering

Het metselen zonder fundering kan alleen gebeuren op grond die voldoende draagkracht heeft. In zandgronden is dit soms mogelijk, mits de structuur licht is. Bij het metselen van pilaren, muren of andere structurele elementen is het belangrijk om de belasting en stabiliteit goed te bepalen. Hieronder worden enkele technieken en stappen beschreven die relevant zijn bij het metselen zonder fundering.

1. Uitgraven en voorbereiding

Het uitgraven van een locatie waar een pilaar of metselwerk moet komen is een belangrijke stap. In het artikel van ZOSAN wordt uitgelegd dat het uitgraven moet geschieden tot onder de vorstgrens. De vorstgrens is de diepte tot waar de grond in de winter kan bevriezen, meestal ongeveer 60 centimeter. Als de fundering niet onder deze grens ligt, kan het bevriezen van de grond leiden tot opheffing en vervolgens scheefzakking van de structuur.

Bij het metselen zonder fundering moet er dus zorg worden genomen dat de grond voldoende stabiel is en dat de metselconstructie niet door de grondbewegingen wordt beïnvloed. Dit is bijvoorbeeld van toepassing bij het metselen van een pilarenrij of het aanleggen van een metselwand in een kleinere uitbreiding.

2. Bekisting en bewapening

Bij het metselen van structurele elementen zoals pilaren is het vaak nodig om eerst een fundering te storten. In het geval van het metselen zonder fundering kan dit worden omzeild, maar dan is het noodzakelijk om een betonnen onderlaag te storten. Dit is een manier om de stabiliteit van de constructie te waarborgen zonder heipalen of diepe funderingen.

De stappen die worden genoemd in het artikel van ZOSAN zijn:

Het maken van bekisting en bewapening voor de betonlaag.
Het storten van het beton.
Het metselen van de pilaar of penant.
Het voegen van de pilaar.
Het afwerken van de elektriciteitsleidingen en het plaatsen van de paalafdekker.

Deze stappen illustreren hoe het metselen van een pilaar of wand op een betonnen basis kan geschieden zonder dat een traditionele fundering op heipalen nodig is. In zandgrond kan het metselen zonder diepe fundering dus mogelijk zijn, mits de constructie op een stabiele basis staat.

3. Schroeffunderingen en prefab-funderingen

In de context van het metselen zonder fundering zijn alternatieven zoals schroeffunderingen of prefab-funderingen interessant. Deze methoden zijn sneller uit te voeren en genereren minder bouwafval. Schroeffunderingen zijn geschikt voor lichte constructies en kunnen in zandgronden worden toegepast. Ze bestaan uit stalen profielen die worden ingeschroefd tot ze een stabiele ondergrond bereiken.

Prefabricate funderingen zijn ook een optie, vooral in situaties waarin tijd en milieuvriendelijkheid belangrijk zijn. Deze funderingen worden vervaardigd in een fabriek en worden op de bouwlocatie gemonteerd. Ze zijn ideaal voor structuren die niet op heipalen hoeven te staan, zoals kleinere uitbreidingen of woningen in stabiele grondlagen.

Risico’s en beperkingen van het metselen zonder fundering

Hoewel het metselen zonder fundering in bepaalde gevallen mogelijk is, zijn er ook risico’s en beperkingen die moeten worden overwogen. Het metselen op een onstabiele grond kan leiden tot verzakkingen, scheurtjes in metselwerk of zelfs schade aan het gebouw. Hieronder worden enkele van de belangrijkste risico’s en beperkingen besproken.

1. Onstabiele grondlagen

Het metselen zonder fundering is niet geschikt voor alle bodemtypes. In klei- en veengebieden is het risico op verzakkingen en grondverplaatsingen groter. Dit maakt het metselen zonder fundering in dergelijke gebieden risicovol. In zandgronden is het metselen zonder fundering meestal veiliger, mits de constructie niet te zwaar is.

2. Beperkte draagkracht

Funderingen zonder heipalen zijn vaak niet geschikt voor zware constructies of gebieden met onstabiele grondlagen. Als de grond niet voldoende draagkracht heeft, kan het metselen zonder fundering leiden tot instabiliteit of schade aan de structuur. Het is daarom essentieel dat een bouwtechnisch kantoor een bodemonderzoek uitvoert om te bepalen of het metselen zonder fundering veilig is.

3. Technische eisen

Het metselen zonder fundering vereist een grondige sondering en berekening door een bouwtechnisch kantoor. Deze instantie bepaalt op basis van bodemonderzoek of de grond voldoende draagkracht heeft om een fundering zonder heipalen uit te voeren. In sommige gevallen kan er aanvullend onderzoek nodig zijn, zoals sondering of grondanalyse, om de bodemgesteldheid nauwkeurig te bepalen.

Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid

Een van de belangrijkste voordelen van het metselen zonder fundering is de duurzaamheid en milieuvriendelijkheid. Schroeffunderingen en prefab-funderingen zijn vaak gemaakt van circulaire materialen en genereren minder bouwafval. Bovendien is het gebruik van schuimbeton een duurzame oplossing, aangezien het minder energie verbruikt en uitstekende isolatie-eigenschappen heeft.

Het metselen zonder fundering kan ook leiden tot een kortere bouwtijd en minder CO2-uitstoot, omdat er geen heipalen nodig zijn. Dit maakt het een aantrekkelijke optie voor bouwprojecten die gericht zijn op duurzaamheid en milieuvriendelijkheid.

Conclusie

Het metselen zonder fundering is in de Nederlandse bouwpraktijk een mogelijke keuze, mits de juiste voorwaarden zijn vervuld. In gebieden met stabiele grondlagen, zoals zandgronden, is het mogelijk om een lichte constructie te bouwen zonder heipalen. Schroeffunderingen, prefab-funderingen en schuimbetonfunderingen zijn geschikte alternatieven die sneller, kostenefficiënter en duurzamer zijn dan traditionele funderingen met heipalen.

Echter, het metselen zonder fundering is niet geschikt voor alle bodemtypes. In klei- en veengebieden is het risico op verzakkingen en instabiliteit groter, wat het metselen zonder fundering risicovol maakt. Het is daarom essentieel dat een bouwtechnisch kantoor een grondonderzoek uitvoert om te bepalen of het metselen zonder fundering veilig en toepasbaar is.

Tijdens het metselen zonder fundering zijn technische eisen en voorbereidingen essentieel. Het uitgraven tot onder de vorstgrens, het storten van een betonnen onderlaag en het metselen op een stabiele basis zijn belangrijke stappen. Bovendien is het belangrijk om rekening te houden met de duurzaamheid en milieuvriendelijkheid van de gekozen funderingsmethode.

In samenvattend is het metselen zonder fundering een realistische optie in stabiele grondlagen, mits de technische voorwaarden en bouweisen goed worden nageleefd. Het is echter geen algemeen toepasbare oplossing en vereist altijd een grondige analyse van de bodemgesteldheid en de belastingen op de structuur.

Bronnen

metselen