Muur en fundering verplaatsen: Technieken, aandachtspunten en uitvoering

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Het verplaatsen van een muur met fundering is een complexe bouwkundige ingreep die zorgvuldige voorbereiding, planning en uitvoering vereist. Zowel voor de eigenaar als voor de uitvoerende ambtenaar is het belangrijk om alle bouwkundige, regelgevende en praktische aspecten te begrijpen. In dit artikel worden de technieken, aandachtspunten en uitvoeringsmethoden beschreven die relevant zijn bij het verplaatsen van een muur, inclusief de aansluiting van de nieuwe fundering op een bestaande. We richten ons op oude woningen, zoals boerderijen met steensmuren, en tonen aan hoe moderne technieken en traditionele methodes kunnen worden gecombineerd.

Introductie

Het verplaatsen van een muur is vaak een noodzakelijke stap bij renovaties of ruimteverdelingen in oudere woningen. Vooral in stenen of zandstenen gebouwen zijn muren dikwijls dragend en ondersteunen belangrijke delen van de structuur. Daardoor is het niet mogelijk om een muur zomaar te verwijderen of te verplaatsen zonder een passende fundering en een steunconstructie.

Wanneer een muur verplaatst wordt, moet er een nieuwe fundering worden aangelegd die op een betrouwbare manier aansluit op de bestaande fundering. De vraag die zich dan stelt is of de nieuwe fundering star of los aangesloten moet worden. Ook is het belangrijk om te weten welke technieken geschikt zijn voor het verbinden van massief metselwerk met nieuwe constructies, en welke technieken het best gebruikt kunnen worden om schade en verzakkingen te voorkomen.

De situatie: verplaatsen van een draagmuur in een oude boerderij

Een typische situatie waarin het verplaatsen van een muur aan de orde komt, is bijvoorbeeld in een oude boerderij met steensmuren. In deze woningen is het verplaatsen van een draagmuur meestal noodzakelijk om een open ruimte te creëren of om de indeling van de woning beter aan te passen aan moderne leefpatronen. Een voorwaarde is dat de muur ondersteunt of deel uitmaakt van een dragende constructie, zoals de balklaag van een verdieping.

In zulke gevallen wordt vaak een nieuwe fundering aangelegd, die op de bestaande fundering moet worden aangesloten. Hierbij zijn technische en praktische overwegingen van belang, zoals het type aansluiting (star of los), de belastingcapaciteit, en de mogelijkheid om eventuele verzakkingen te voorkomen.

Aansluiting op een bestaande fundering

Een van de belangrijkste vragen bij het verplaatsen van een muur is hoe de nieuwe fundering moet worden aangesloten op de bestaande fundering. In bron [1] wordt deze vraag expliciet gesteld in het kader van een oude boerderij: moet de nieuwe fundering star worden aangesloten of is het verstandig om verticaal wat ruimte te maken, bijvoorbeeld in de vorm van een soort dilatie?

Er zijn twee hoofdopties:
1. Star aansluiten – de nieuwe fundering wordt direct tegen de bestaande fundering aangesloten. Dit heeft als voordeel dat er geen beweging tussen de funderingen kan ontstaan.
2. Los aansluiten / met een kier – tussen de funderingen wordt een kleine kier of dilatie aangebracht. Dit biedt flexibiliteit bij eventuele bewegingen in de grond of de fundering.

Het antwoord op deze vraag hangt af van meerdere factoren, zoals de stabiliteit van de bestaande fundering, de belasting die op de nieuwe fundering rust, en de toegestane bewegingen in de grond. In situaties waarin de bestaande fundering stabiel en sterk is, is het meestal mogelijk om de nieuwe fundering star aan te sluiten. Dit is ook de meest efficiënte manier, omdat het extra constructieelementen en kosten bespaart.

Als de bestaande fundering echter al enigszins is verzwakt of als er risico op bewegingen in de grond bestaat, kan het verstandig zijn om een kleine kier aan te brengen. Deze kier fungeert als een flexibel aansluitpunt en voorkomt eventuele scheuren of schade aan de muren bij eventuele bewegingen.

Uitvoering van de aansluiting

In de praktijk wordt bij het aansluiten van een nieuwe fundering op een bestaande fundering meestal gebruikgemaakt van een bekistingsconstructie. De bekisting wordt op de juiste hoogte aangebracht, rekening houdend met eventuele vloeren of verdiepingen die erop rusten. Hierbij wordt vaak een laser gebruikt om de hoogte consistent over de hele constructie te houden. De bekisting wordt vervolgens met bouwfolie bekleed om te voorkomen dat het betonwater verloren gaat.

Bij het storten van de fundering wordt ook aandacht besteed aan de aansluiting. In sommige gevallen wordt gebruikgemaakt van een klemconstructie of een houten lat om de aansluiting extra te verstevigen. Deze maatregelen zijn vooral relevant wanneer de nieuwe fundering op een gevoelige manier aansluit op een bestaande structuur.

Verbindingen tussen massief metselwerk en nieuwe constructies

In situaties waarin een nieuwe muur wordt opgetrokken op een nieuwe fundering, is het vaak noodzakelijk om deze muur te verbinden met het bestaande metselwerk of gevelmetselwerk. Dit is nodig om de structuur te stabiliseren en eventuele loskoppelingen of scheuren te voorkomen.

Traditioneel wordt hiervoor gebruikgemaakt van een volle of wisselende bloktand in het massieve metselwerk. Deze techniek maakt het mogelijk om uitsparingen aan te brengen in de bouwmuren, waardoor het gevelmetselwerk later aan kan worden gesloopt en opgetrokken. In sommige gevallen is het ook mogelijk om een vallende vertanding toe te passen, vooral in situaties waarin de stabiliteit van de bouwmuren geborgen moet worden.

Een alternatieve methode om massief metselwerk te koppelen, is het gebruik van muurankers. Deze muurankers zijn meestal 12 mm dik en maken een sterke verbinding mogelijk zonder het gebruik van chemie of extra voorzetwanden aan de binnenkant. Deze methode is slim en eenvoudig uit te voeren, vooral bij gevelverbindingen.

Een nadeel van sommige reconstructie-technieken is dat de verankering zichtbaar kan zijn, bijvoorbeeld bij het gebruik van plaatstaal en schoefdraadconstructies met chemische verlijming. In dergelijke gevallen is het vaak nodig om de verankering te verbergen achter voorzetwanden, wat extra werk en kosten kan opleveren.

Funderingsherstel en funderingsversterking

In sommige gevallen is het verplaatsen van een muur niet mogelijk zonder eerst de bestaande fundering te herstellen of te versterken. Dit is vooral het geval bij oudere woningen waarin de fundering mogelijk is verzwakt of slecht onderhouden is. Een verouderde fundering kan leiden tot verzakkingen, scheuren in gevels, binnenmuren en vloeren.

Bij funderingsherstel wordt vaak gebruikgemaakt van stalen holle buispalen die in de grond worden geslagen. Deze buispalen worden grotendeels binnen in de woning aangebracht, vaak na verwijdering van de vloer en eventuele vloerbalken. Het is belangrijk om zoveel mogelijk werkruimte en oppervlak vrij te maken, bijvoorbeeld door het toepassen van damwanden en stalen hulpconstructies. Op basis van sonderingen en werktekeningen worden grove maten uitgezet, waarna de grond kan worden uitgegraven en de afdichting van de bodem kan plaatsvinden.

Na het verdichten van de bodemafsluiter worden zware houten balkschotten neergelegd, waardoor een kleine heimachine via een deur naar binnen kan worden gereden en over deze balkschotten kan manoeuvreren. Tegelijkertijd kan een sloopbedrijf beginnen met het hakken van kassen op het niveau van waar de nieuwe constructievloer van beton komt. In veel gevallen zijn de bouwmuren zelf uit steensmetselwerk (circa 21 cm breed) of breder, en worden deze muren onderdeel van de nieuwe constructie.

Pynfordtechniek

Een techniek die ook gebruikt kan worden bij funderingsherstel is de zogenaamde Pynfordtechniek. Deze methode maakt het mogelijk om een nieuwe funderingsconstructie te creëren door het storten van een gewapende betonbalk in een muur. Op dezelfde manier worden gaten in de muur uitgehakt, waarin de stoelen worden geplaatst. De stoelen worden zorgvuldig vastgezet, waarna het tussengelegen metselwerk kan worden verwijderd. Nu rust de muur uitsluitend via de stoelen op het daaronder gelegen metselwerk. Vervolgens kan de wapening worden aangebracht en de bekisting worden geplaatst. Na het storten en verharden van het beton is de nieuwe balk gereed, en ontstaat er een stijve betonbalk.

De Pynfordtechniek is in Nederland onder andere toegepast bij de renovatie van de kerktoren in Idaard (Friesland). Deze techniek is vooral geschikt in situaties waarin een bestaande muur moet worden versterkt of waarbij een nieuwe fundering moet worden aangelegd zonder de bestaande structuur te veel te belasten.

Uitvoering van de nieuwe fundering

Het uitvoeren van een nieuwe fundering vereist een aantal technische stappen die nauwkeurig worden uitgevoerd. In bron [4] worden deze stappen beschreven:

Extra versteviging met klemconstructies of houten latten – als extra maatregel wordt een klem gemaakt tussen de bekistingsplaten. Deze klem kan een soort lijmtang zijn of simpelweg een houten lat of balk.
Plaatsen van de fundering op de juiste hoogte – bij het uitgraven of het maken van een bekisting dient rekening te worden gehouden met de gewenste hoogte van de funderingsbalk. Als de vloer direct op de fundering wordt geplaatst, is het extra belangrijk om de hoogte consistent te houden. Dit gebeurt vaak met een laser die op een vaste positie is geplaatst.
Plaatsen van bouwfolie – na het zetten van de fundering op de juiste hoogte wordt bouwfolie in de bekisting geplaatst. Deze folie voorkomt dat het water in het beton verloren gaat.
Plaatsen van afstandhouders – om de wapening op de juiste hoogte te plaatsen, worden afstandhouders gebruikt. Deze kunnen breektabletten of geslagen stukken betontegels zijn. De breektabletten zijn voorkeur in sommige gevallen omdat de hoogte daarmee instelbaar is.
Aanbrengen van de wapening – de wapening wordt op de juiste hoogte en richting aangebracht, zodat de fundering voldoende sterk en duurzaam is.

Aandachtspunten bij het verplaatsen van een muur

Het verplaatsen van een muur is geen eenvoudige ingreep en vereist zorgvuldige voorbereiding en uitvoering. In bron [3] worden enkele belangrijke aandachtspunten beschreven:

Controleer of de muur dragend is
Voordat een muur wordt verplaatst, moet worden gecontroleerd of deze dragend is. Een dragende muur ondersteunt de constructie van het gebouw en kan niet zomaar worden verwijderd. Dit kan worden gedaan door bouwtekeningen op te vragen of door een bouwkundig expert in te schakelen. Als de muur dragend is, moet er een steunconstructie worden aangebracht, zoals een latei of draagbalk.
Vergunning en regelgeving
In sommige gevallen is een vergunning nodig om een muur te verplaatsen. Dit hangt af van de omvang van de werkzaamheden en of de aanpassing invloed heeft op de constructieve veiligheid van het gebouw. Het is belangrijk om te controleren bij de gemeente of een vergunning nodig is en welke bouwvoorschrachten er gelden.
Leidingen en elektriciteit
Tijdens het verplaatsen van een muur kunnen leidingen en elektriciteitskabels worden aangeraakt of verlegd. Het is daarom belangrijk om te weten waar deze leidingen lopen en eventueel een sondeerapparaat te gebruiken om de exacte locatie te bepalen. Ook is het verstandig om elektriciteit en water tijdelijk te sluiten tijdens de werkzaamheden.

Conclusie

Het verplaatsen van een muur met fundering is een ingewikkelde bouwkundige ingreep die zowel technische als praktische aandachtspunten vereist. Het aansluiten van de nieuwe fundering op de bestaande is een kritieke stap die zorgvuldig moet worden gepland. Aan de hand van de beschikbare informatie is duidelijk dat het star aansluiten van de nieuwe fundering vaak de beste optie is, mits de bestaande fundering stabiel en sterk genoeg is.

Daarnaast zijn er verschillende technieken beschikbaar om massief metselwerk te koppelen aan nieuwe constructies, zoals het gebruik van muurankers of de Pynfordtechniek. Deze methoden maken het mogelijk om de structuur te stabiliseren zonder zichtbare verankeringen of extra voorzetwanden.

Het verplaatsen van een muur vereist niet alleen kennis van bouwkundige principes, maar ook van regelgeving, vergunningen en eventuele impact op leidingen en elektriciteit. Het is daarom belangrijk om deze werkzaamheden te laten uitvoeren door ervaren professionals of in nauwe samenwerking met een bouwkundig expert.

Met behulp van de juiste methoden en aandacht voor detail is het verplaatsen van een muur een succesvolle en betrouwbare ingreep die leidt tot een betere ruimtelijke inrichting en verbeterde leefbaarheid van de woning.