Optrekkend vocht in muren en fundering: oorzaken, gevolgen en oplossingen

Published by Redactie on juli 25, 2025 | Category fundering

Optrekkend vocht is een veelvoorkomend probleem in oude en soms zelfs in relatief nieuwe woningen. Het vocht trekt via de fundering en muren omhoog en leidt tot schade aan het bouwmateriaal, luchtkwaliteit en structuur. In dit artikel geven we een overzicht van de oorzaken, herkenbare symptomen, mogelijke gevolgen en mogelijke oplossingen, met name gericht op de relatie tussen optrekkend vocht, fundering en muren.

Bouwkundige oorzaken van optrekkend vocht

Een van de belangrijkste categorieën van oorzaken van optrekkend vocht zijn bouwkundige factoren. Deze hebben te maken met de manier waarop het gebouw is geconstrueerd, inclusief het gebruik van materialen en de aanwezigheid van barrières tegen vocht.

Onvoldoende of ontbrekende vochtbarrières

Een van de hoofdoorzaken van optrekkend vocht is het ontbreken of het onvoldoende aanbrengen van een waterdichte laag (DPC folie) in de fundering of muren. Deze barrière is van essentieel belang om te voorkomen dat vocht uit de grond via capillaire werking omhoog trekt. In oude woningen, vooral die gebouwd zijn tussen 1910 en 1945, is deze laag vaak niet aanwezig of slecht geïsoleerd.

Scheuren in fundering of muren

Scheuren in de fundering of muren kunnen ontstaan door verzakkingen, bouwtechnische fouten of bewegingen in het grondoppervlak. Deze scheuren fungeren als doorgangen voor vocht, wat de situatie verergert. Bijvoorbeeld, wanneer de fundering op staal is, zoals beschreven in bron [3], is het belangrijk dat de opbouw van het metselwerk goed is uitgevoerd, om schuifspanningen en eventuele scheuren te voorkomen.

Slechte kruipruimteventilatie

Een slecht geventileerde kruipruimte kan leiden tot een verhoogde luchtvochtigheid in die ruimte, wat op zijn beurt vocht in de muren en zelfs schimmelgroei kan bevorderen. In combinatie met capillaire werking van porieus materiaal zoals kalksteen of baksteen, kan dit een serieuze bron van optrekkend vocht worden.

Slechte constructie van de fundering

Een fundering die niet goed is geïsoleerd of die te laag is geplaatst, vergroot het risico op vochtinname uit de bodem. In de context van funderingen op staal met metselwerk, zoals uitgebreid besproken in bron [3], is het belangrijk om rekening te houden met de belasting en de grondtoestand. De vuistregel dat de aanlegbreedte 2 tot 3 maal de dikte van het opgaand muurwerk moet zijn, is niet altijd wetenschappelijk verantwoord en kan bij grotere belastingen leiden tot onvoldoende stabiliteit.

Capillaire werking

Porieuze bouwmaterialen zoals kalkzandsteen of baksteen zijn gevoelig voor capillaire werking, waarbij water omhoog trekt als er geen effectieve barrière is. Dit fenomeen wordt verergerd bij een hoge grondwaterstand of bij slechte afwatering rondom het gebouw.

Omgevingsfactoren en hun invloed

Naast bouwkundige oorzaken speuren ook omgevingsfactoren een belangrijke rol in het ontstaan van optrekkend vocht. Deze factoren hebben te maken met de manier waarop het grondwater, afwatering en klimaat om het gebouw zich gedragen.

Slechte afwatering rondom het gebouw

Water dat niet goed wordt afgevoerd rondom het gebouw kan zich ophopen tegen de muren, wat de kans op optrekkend vocht vergroot. Dit is vooral van toepassing in gebieden met een hoge grondwaterstand of met kleigrond, die water langer vasthoudt dan zandgrond.

Veranderingen in het grondwaterpeil

Een stijging van het grondwaterpeil, bijvoorbeeld door regenval of andere lokale omstandigheden, kan ervoor zorgen dat meer vocht in de muren trekt. Dit is een van de meest voorkomende oorzaken van optrekkend vocht in Nederland, zoals beschreven in bron [2].

Klimaat en weersomstandigheden

Hoewel het klimaat en de weersomstandigheden indirecter zijn factoren dan funderingsproblemen, spelen ze toch een rol in de mate waarin vocht zich in de muren kan ophopen. Een vochtig klimaat en regenachtig weer kunnen de vochtige omstandigheden in de kruipruimte verergen en dus ook de vochtinname via capillaire werking vergroten.

Gevolgen van optrekkend vocht

Optrekkend vocht heeft zowel esthetische als functionele gevolgen voor een woning. Het kan leiden tot schade aan muren, vloeren en meubels, en kan ook het bouwmateriaal in verval brengen.

Verhoogd risico op structurele schade

Een combinatie van roestvorming op staalconstructies en verslechtering van het beton door optrekkend vocht kan leiden tot een dubbel effect op de fundering. Het beton kan door de corrosie van het staal zijn bindmiddel verliezen, wat de stabiliteit van de fundering ondermijnt. Dit kan leiden tot scheuren in de muren en vloeren, wat gevaarlijk is voor de structuur van het gebouw.

Moeilijk te detecteren schade

Schade veroorzaakt door optrekkend vocht is vaak moeilijk te detecteren zonder gedegen onderzoek. Vaak kunnen symptomen van roest of corrosie pas zichtbaar worden als ze al ver gevorderd zijn. Bij bouwkundige keuringen zijn verzwakte staalconstructies al meerdere keren aangetroffen onder vloeren, wat wijst op een langdurige, maar vaak ongemerkt voortschrijdende schade.

Gezondheidsrisico’s

Schimmels, die vaak het gevolg zijn van optrekkend vocht, kunnen gezondheidsklachten veroorzaken zoals allergieën en luchtwegproblemen. Een vochtige lucht in de woning kan ook de kwaliteit van de inwendige lucht verlagen, wat negatief kan zijn voor bewoners met astma of andere aandoeningen.

Aantasting van de constructie

Het optrekkend vocht kan langzaam de constructie van de woning aantasten, vooral bij muren en vloeren die direct contact hebben met de fundering. Bij woningen met betonnen vloeren kan het vocht direct via de vloer omhoog trekken, wat problemen kan veroorzaken in de begane grond en aangrenzende muren. In kelders of ondergrondse ruimtes is het risico op vochtinname extra groot.

Locaties waar optrekkend vocht vaak voorkomt

Optrekkend vocht kan op verschillende plekken in een woning optreden, afhankelijk van de bouwconstructie en de omgevingsfactoren.

Buitenmuren op de begane grond

De buitenmuren van een woning die in contact staan met de grond zijn een van de meest voorkomende locaties waar optrekkend vocht zich manifesteert. Het vocht trekt via de muren omhoog, vooral als er geen effectieve vochtwerende barrière is aanwezig.

Binnenmuren op de begane grond

Binnenmuren die direct contact hebben met de fundering of de vloer zijn het meest vatbaar voor optrekkend vocht. Het vocht trekt door de bouwmaterialen omhoog, wat zichtbaar wordt als vlekken of vochtplekken op de muur.

Kruipruimtes en fundering

In de kruipruimte, die vaak niet goed geventileerd is, kan vocht zich ophopen. Het stijgt vervolgens via de vloerbalken of muren omhoog, wat problemen veroorzaakt in de begane grond. In combinatie met betonnen vloeren kan dit leiden tot vochtinname via de vloer zelf.

Betonnen vloeren en muren

Woningen met een betonnen vloer, zoals funderingen op staal, zijn vatbaar voor vochtinname via de vloer. Dit komt vaak voor als de betonnen vloer niet goed is geïsoleerd tegen vocht uit de grond.

Kelders en ondergrondse ruimtes

In kelders of ondergrondse ruimtes is het risico op optrekkend vocht extra groot. De vochtige omstandigheden in deze ruimtes vergemakkelijken vochtinname en kunnen ook schimmelvorming bevorderen.

Detectie van optrekkend vocht

Het herkennen van optrekkend vocht is belangrijk om te voorkomen dat het probleem zich verder verslechtert. Hier zijn enkele tekenen waaraan u het kunt herkennen:

Bouwjaar van de woning

Oudere woningen, met name die gebouwd zijn tussen 1910 en 1945, zijn vaak gemaakt van poreuze materialen zoals kalkzandsteen en hebben vaak een fundering op staal. Dit maakt ze gevoeliger voor optrekkend vocht. Een teken dat u dit kunt herkennen is bijvoorbeeld het moeilijk ophangen van schilderijen of lampen aan de muur, wat wijst op een zachte of vochtige ondergrond.

Zichtbare tekenen

Loslatend stucwerk, schimmelvorming, een muffe geur in huis, en vochtplekken aan de onderzijde van buiten- en binnenmuren zijn typische indicaties van optrekkend vocht. Deze symptomen kunnen zich langzaam ontwikkelen, waardoor het probleem vaak pas opgemerkt wordt als het al ver is gevorderd.

Gezondheidsklachten

Allergieën en luchtwegklachten kunnen wijzen op schimmelvorming veroorzaakt door vochtproblemen. Met een vochtmeter kunt u gemakkelijk de luchtvochtigheid in uw woning meten. Een gezonde waarde ligt tussen de 40 en 60 procent.

Mogelijke oplossingen

Het oplossen van optrekkend vocht vraagt om een structurele aanpak die de oorzaak aanpakt en verdere schade voorkomt. Symptoombestrijding is hier niet voldoende, omdat het vocht zich diep in de muur heeft opgehoopt.

Injecteren

Een populaire methode is het injecteren van een vochtwerend middel in de muren. Dit middel vormt een waterdichte laag en voorkomt dat vocht omhoog trekt. Deze methode is minimaal ingrijpend en geschikt voor oude woningen, waar ingrijpende verbouwingen niet wenselijk zijn.

Het Carebrick-systeem

Het Carebrick-systeem is een effectieve en duurzame oplossing voor optrekkend vocht. Door middel van keramische elementen wordt het vocht uit de muur onttrokken en op natuurlijke wijze afgevoerd. Deze methode vereist geen ingrijpende verbouwingen en is geschikt voor een breed spectrum van woningen.

Verbeterde afwatering en ventilatie

Het verbeteren van de afwatering rondom het gebouw en de ventilatie in de kruipruimte kan het risico op optrekkend vocht verminderen. Een goed functionerende afwatering zorgt ervoor dat water niet tegen de muren opbouwt, terwijl goede ventilatie ervoor zorgt dat de luchtvochtigheid in de kruipruimte lager blijft.

Herstel van scheuren

Scheuren in de fundering of muren moeten hersteld worden om verder vocht in te nemen. Dit kan gedaan worden door de scheuren te dichten met een vochtbestendig mengsel of te repareren met behulp van bouwtechnieken die geschikt zijn voor de specifieke situatie.

Wanneer actie ondernemen

Hoe eerder u optreedt bij optrekkend vocht, hoe kleiner de schade blijft. Laat bij twijfel altijd een vochtexpert de situatie beoordelen. Als u niets doet, kunnen de gevolgen zich langzaam maar zeker uitbreiden, wat leidt tot blijvende schimmelvorming, verslechtering van de luchtkwaliteit, houtrot en eventueel aantasting van de constructie van de woning. Het is dus geen kwestie van alleen esthetische schade, maar ook van veiligheid en gezondheid.

Conclusie

Optrekkend vocht is een complexe bouwkundige kwestie die zowel door bouwkundige als omgevingsfactoren kan worden veroorzaakt. Het kan zich manifesteren in verschillende delen van een woning, waaronder buitenmuren, binnenmuren, kruipruimtes en betonnen vloeren. De gevolgen kunnen zowel esthetische als structurele schade zijn, en in extreme gevallen kan het ook de gezondheid van de bewoners negatief beïnvloeden.

Het oplossen van optrekkend vocht vraagt om een doorgedachte aanpak die de oorzaak aanpakt en verdere schade voorkomt. Opties zoals het injecteren van vochtwerende middelen of het gebruik van het Carebrick-systeem kunnen effectief zijn, evenals verbeteringen in afwatering en ventilatie. Het is belangrijk om op tijd actie ondernemen, om te voorkomen dat het probleem zich verder verslechtert.