Het Normenkader IBP voor Funderend Onderwijs: Stappenplan naar Digitaal Veilig Onderwijs

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

In de digitale maatschappij speelt informatiebeveiliging en privacy (IBP) een steeds belangrijker rol, niet alleen voor bedrijven of overheden, maar ook voor scholen in het funderend onderwijs. Tegen de achtergrond van toenemende cyberdreigingen en de verplichting om aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) te voldoen, is het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) begonnen met het ontwikkelen van een normenkader dat specifiek gericht is op de digitale veiligheid in het onderwijs. Dit normenkader, genaamd het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor Funderend Onderwijs (IBP-FO), biedt scholen een duidelijke richtlijn om hun digitale veiligheid op orde te brengen.

Het doel van het normenkader is om scholen een concrete weg te bieden om stap voor stap te voldoen aan eisen rondom IBP. Dit gebeurt in het kader van het programma Digitaal Veilig Onderwijs, waarbij samenwerking centraal staat tussen het OCW, Kennisnet, SIVON, de PO-Raad en de VO-raad. De implementatie van het normenkader is niet abrupt, maar gebeurt in een realistisch tempo. In 2027 is de einddatum voor volledige compliance met het normenkader, zodat scholen voldoende tijd hebben om hun organisatie aan te passen.

In dit artikel worden de kernaspecten van het normenkader IBP FO toegelicht. We bespreken de doelstellingen, de structuur van het groeipad, de rol van externe partijen, en de praktische maatregelen die scholen kunnen nemen. Daarnaast bekijken we de implementatiestrategie en de betekenis van dit normenkader voor het funderend onderwijs in de komende jaren.

Wat is het Normenkader IBP FO?

Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy (IBP) voor Funderend Onderwijs is een uitgebreid kader dat scholen ondersteunt bij het opbouwen van een digitaal veilige organisatie. Het kader beschrijft de minimale eisen die een school moet voldoen om te voldoen aan de eisen van IBP. Dit kader is niet een statisch document, maar wordt ontwikkeld op basis van actuele risico’s en dreigingen binnen de onderwijssector.

Het normenkader is ontworpen om te voldoen aan de eisen van het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma, waarbij het doel is om in de komende vier jaar (tot eind 2027) alle schoolorganisaties digitale veiligheid te geven. Dit kader is ontwikkeld in samenwerking met scholen, educatieve instanties en externe partijen, zoals SIVON en Kennisnet.

Het normenkader bestaat uit twee delen. Het eerste deel, gericht op informatiebeveiliging, werd in april 2023 gepubliceerd. Het tweede deel, gericht op privacy, volgde in juni 2024. Deze publicaties geven scholen duidelijke richtlijnen om te bepalen waar ze aan toe zijn en hoe ze hun groeipad kunnen opstellen.

Doel van het normenkader

Het doel van het normenkader is duidelijk: het garanderen van digitale veiligheid in het funderend onderwijs. Dit omvat zowel technische maatregelen (zoals beveiliging van netwerken en toegang tot digitale systemen) als organisatorische maatregelen (zoals beleid rondom gegevensbescherming en medewerkersopleiding).

Het normenkader stelt scholen in staat om:

Een realistisch en meetbaar groeipad op te stellen;
De eisen van het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma te volgen;
Te voldoen aan de wettelijke eisen, zoals die zijn gesteld in de AVG en de Wet op het Primair Onderwijs;
Zich te voorbereiden op de wettelijke verplichting vanaf 2027.

Voordat het normenkader in april 2023 werd gepubliceerd, was er binnen het onderwijs geen duidelijk normenkader op het gebied van IBP. De eisen werden hoofdzakelijk bepaald door wettelijke kaders zoals de Wet op het Primair Onderwijs, de Wet op het Voorgezet Onderwijs (veiligheid) en de AVG. Het normenkader IBP FO brengt deze eisen op één plek en maakt ze toegankelijker en toepasbaarder voor scholen.

Het groeipad naar digitale veiligheid

Een van de kernaspecten van het normenkader is het sectoraal groeipad. Dit groeipad is een strategisch instrument dat scholen helpt bij het stapsgewijs voldoen aan de normen van het IBP-kader. Het groeipad is gebaseerd op de actuele risico’s en dreigingen die scholen tegenkomen in hun digitale omgeving.

Het groeipad geeft scholen een prioriteringslijst van maatregelen die op korte en lange termijn genomen kunnen worden. Deze prioritering is belangrijk, omdat niet alle scholen dezelfde risico’s lopen en niet alle maatregelen op korte termijn uitgevoerd kunnen worden. Het groeipad helpt scholen om te bepalen welke normen op welk moment genomen moeten worden, afhankelijk van de risico’s die specifiek voor hun organisatie relevant zijn.

Bijvoorbeeld, een school die veel gebruik maakt van cloudoplossingen zoals Google Workspace for Education, kan prioriteit geven aan maatregelen die gericht zijn op beveiliging van cloudgegevens. Een school die meer gericht is op fysieke beveiliging (zoals toegang tot gebouwen en apparatuur), kan prioriteit geven aan maatregelen die gericht zijn op fysieke veiligheid.

Het groeipad is een sectoraal instrument, wat betekent dat het is ontwikkeld in samenwerking met scholen en onderwijsinstanties. Het is dus niet een statisch document, maar wordt periodiek geëvalueerd en aangepast op basis van nieuwe inzichten en risico’s.

Implementatie van het groeipad

De implementatie van het groeipad gebeurt in meerdere fasen:

Analyse van de huidige situatie: Een school begint met een inventarisatie van haar huidige IBP-situatie. Dit kan gedaan worden met behulp van een zelfevaluatiemethode of met ondersteuning van externe partijen zoals SIVON of Kennisnet.
Opstellen van het groeipad: Op basis van de analyse wordt een groeipad opgesteld. Dit pad bevat een lijst van maatregelen die op korte, middellange en lange termijn genomen moeten worden. Deze maatregelen zijn gekoppeld aan de normen van het IBP-kader.
Uitvoeren van maatregelen: De school voert de opgenomen maatregelen stap voor stap uit. Tijdens deze fase wordt regelmatig gecontroleerd of de maatregelen effectief zijn en of het groeipad eventueel aangepast moet worden.
Evalueren en aanpassen: Na een aantal maanden of jaren wordt het groeipad geëvalueerd. Hierbij wordt bepaald of de school op koers is naar het einddoel van 2027 en of aanpassingen nodig zijn.

Het groeipad is dus een levend document, dat regelmatig geëvalueerd en aangepast moet worden. Het is geen doel op zich, maar een middel om scholen te ondersteunen bij het voldoen aan de eisen van het IBP-kader.

Externe ondersteuning en samenwerking

Het ontwikkelen en implementeren van het normenkader IBP FO is niet iets dat scholen op eigen kracht moeten doen. Tijdens het ontwikkelproces van het normenkader is reeds een sterke samenwerking ontstaan tussen scholen, educatieve instanties en externe partijen. Deze samenwerking is van essentieel belang om ervoor te zorgen dat het normenkader zowel praktisch toepasbaar is als goed aansluit bij de behoeften van scholen.

Rol van Kennisnet en SIVON

Kennisnet en SIVON spelen een centrale rol in het ondersteunen van scholen bij het voldoen aan het normenkader IBP FO. Kennisnet is verantwoordelijk voor het ontwikkelen en beheren van het normenkader en biedt scholen ondersteuning via de Aanpak IBP-website. Deze website bevat niet alleen het normenkader zelf, maar ook hulpmiddelen zoals templates, modellen en handreikingen.

SIVON focust zich op het opzetten van groeipaden en het ondersteunen van scholen bij het uitvoeren van maatregelen. Via de Aanpak IBP-website van SIVON kunnen scholen ondersteuning krijgen bij het opstellen van hun groeipad en het uitvoeren van maatregelen.

Vragenuurtjes en workshops

Om scholen te ondersteunen bij het begrijpen en implementeren van het normenkader, organiseren Kennisnet en SIVON regelmatig vragenuurtjes en workshops. Tijdens deze vragenuurtjes kunnen scholen vragen stellen over het normenkader en het groeipad. Dit is een belangrijke kans om eventuele twijfels te klaren en praktische tips te krijgen.

De workshops zijn gericht op bestuurders, beleidsmakers en IBP-verantwoordelijken. Hierbij wordt uitleg gegeven over de inhoud van het normenkader en wordt besproken hoe scholen hun groeipad kunnen opstellen en uitvoeren.

Ondersteuning via de Aanpak IBP-website

De Aanpak IBP-website van Kennisnet is een centrale plek waar scholen informatie vinden over het normenkader, groeipaden, hulpmiddelen en ondersteuningsmaterialen. De website is ontworpen om gebruiksvriendelijk, doorzoekbaar en goed leesbaar te zijn. Hierdoor is het voor scholen relatief eenvoudig om de informatie te vinden die ze nodig hebben.

Op de website zijn ook voorbeeldmaatregelen beschikbaar, die scholen kunnen gebruiken om hun eigen groeipad te ontwikkelen. Deze maatregelen zijn concreet geformuleerd en toegespitst op het onderwijs. Hierdoor is het voor scholen duidelijk wat er gedaan moet worden om aan de normen van het IBP-kader te voldoen.

Implementatiestrategie en toekomstvisie

De implementatie van het normenkader IBP FO is een langdurig proces dat niet in één keer kan worden afgerond. Tijdens het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma is het doel om scholen te ondersteunen bij het stapsgewijs voldoen aan de eisen van het normenkader. De einddatum voor volledige compliance is eind 2027, wat betekent dat scholen voldoende tijd hebben om hun organisatie aan te passen.

Jaarlijkse evaluaties en updates

Het normenkader wordt niet als een statisch document beschouwd, maar als een levend instrument dat regelmatig geëvalueerd en aangepast moet worden. Tijdens het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma worden jaarlijkse evaluaties gedaan van het normenkader en het groeipad. Hierbij wordt bepaald of het normenkader nog steeds relevant is en of er aanpassingen nodig zijn.

De evaluaties zijn gebaseerd op praktijkervaringen van scholen. Scholen delen hun ervaringen met het normenkader en geven feedback op maatregelen die lastig uit te voeren zijn of die extra uitleg nodig hebben. Op basis van deze feedback wordt het normenkader aangepast, zodat het beter aansluit bij de praktijk.

Toekomstvisie

Het normenkader IBP FO is niet alleen een hulpmiddel voor het op orde brengen van digitale veiligheid in scholen, maar ook een instrument voor professionalisering van het onderwijs. Door het normenkader te implementeren, leren scholen hoe ze hun organisatie beter kunnen beheren en hoe ze digitale risico’s effectief kunnen afhandelen.

In de toekomst is het doel om het normenkader uit te breiden en verder te professionaliseren. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door meer technische ondersteuning te bieden of door meer trainingen en workshops te organiseren voor scholen. Ook is er sprake van een groter gebruik van automatisering bij het beheren van digitale veiligheid in scholen.

Conclusie

Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor Funderend Onderwijs (IBP FO) is een belangrijk instrument voor scholen die hun digitale veiligheid willen op orde brengen. Het kader biedt scholen een duidelijke richtlijn om te voldoen aan de eisen van het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma en geeft hen een concrete weg om hun groeipad te ontwikkelen.

Het normenkader is ontworpen om te voldoen aan de eisen van de wettelijke kaders, zoals de AVG en de Wet op het Primair Onderwijs. Het is bovendien een instrument voor professionalisering van het onderwijs, waarbij scholen leren hoe ze hun organisatie beter kunnen beheren en hoe ze digitale risico’s effectief kunnen afhandelen.

De implementatie van het normenkader gebeurt via een sectoraal groeipad, dat scholen helpt bij het stapsgewijs voldoen aan de eisen. Het groeipad is een realistisch en meetbaar instrument dat scholen in staat stelt om hun digitale veiligheid op orde te brengen binnen een afzienbare termijn.

Via externe partijen zoals Kennisnet en SIVON krijgen scholen ondersteuning bij het opstellen en uitvoeren van hun groeipad. Deze partijen bieden scholen niet alleen praktische hulp, maar ook kennis en expertise op het gebied van digitale veiligheid.

De einddatum voor volledige compliance met het normenkader is eind 2027, wat betekent dat scholen voldoende tijd hebben om hun organisatie aan te passen. Tijdens het Digitaal Veilig Onderwijsprogramma worden jaarlijkse evaluaties gedaan van het normenkader en het groeipad, zodat het kader blijft aansluiten bij de praktijk.

In de toekomst is het doel om het normenkader verder te professionaliseren en uit te breiden. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren door meer technische ondersteuning te bieden of door meer trainingen en workshops te organiseren voor scholen.

Het normenkader IBP FO is dus meer dan alleen een regelgevingssysteem. Het is een strategisch instrument dat scholen ondersteunt bij het bouwen van een digitaal veilige organisatie. Door het normenkader te implementeren, leren scholen hoe ze hun organisatie beter kunnen beheren en hoe ze digitale risico’s effectief kunnen afhandelen.