Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor Funderend Onderwijs: richtlijnen voor een digitaal weerbare organisatie

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Inleiding

In de huidige digitale wereld speelt informatiebeveiliging en privacy een steeds belangrijkere rol in alle sectoren, inclusief het funderend onderwijs. Scholen verwerken grote hoeveelheden gevoelige persoonsgegevens van leerlingen, ouders en medewerkers. Tegelijkertijd is het onderwijs sterk afhankelijk van digitale systemen voor communicatie, administratie en onderwijsuitvoering. Hierdoor zijn scholen kwetsbaar voor cyberdreigingen zoals datalekken en ransomware-aanvallen. Om dit aan te pakken, is een normenkader ontwikkeld dat scholen ondersteunt bij het opbouwen van een digitaal weerbare organisatie.

In april 2023 werd het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy (IBP) voor het funderend onderwijs gepubliceerd. Dit normenkader biedt duidelijke richtlijnen en voorbeeldmaatregelen om scholen te helpen zich te beschermen tegen digitale dreigingen. Het normenkader is vernieuwd en gemaakt gebruiksvriendelijker, concreter en specifieker gericht op onderwijs.

Deze artikel geeft een overzicht van het normenkader, de onderliggende doelstellingen, de structuur van het normenkader en de toekomstplannen voor juridische en praktische implementatie. Daarnaast wordt ingegaan op de rol van het schoolbestuur en de betrokken organisaties bij de uitvoering van het normenkader.

Het normenkader: doelstellingen en inhoud

Aanpak van digitale dreigingen

Het normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor het funderend onderwijs is ontwikkeld om scholen te ondersteunen in het opbouwen van een digitaal weerbare organisatie. Het doel is om te zorgen dat leerlingen, ouders en medewerkers veilig leren en werken in een omgeving waar hun persoonsgegevens beschermd zijn.

Het normenkader beschrijft de minimale eisen voor digitale veiligheid in het funderend onderwijs. Het biedt schoolorganisaties handvatten om zich zo goed mogelijk te beschermen tegen actuele digitale dreigingen, zoals datalekken en cyberaanvallen. Daarnaast zijn er concrete voorbeeldmaatregelen opgenomen die scholen kunnen toepassen om hun veiligheid te versterken.

Juridische borging en controle

Het normenkader is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), en wordt uitgevoerd in samenwerking met Kennisnet, SIVON, de PO-Raad en de VO-raad. Het initiatief is van de Adviesgroep Regie op ICT van de PO-Raad en de VO-raad, die in 2022 een oproep deed tot het opstellen van minimale normen voor digitaal veilig onderwijs.

Er wordt gewerkt aan een juridische borging van de normen. Dit biedt zekerheid dat álle leerlingen, ouders en medewerkers in Nederland werken in een digitaal veilige omgeving. Daarnaast is er sprake van een groeipad, waarbij scholen geleidelijk aan de normen kunnen implementeren. In de toekomst is ook een vorm van controle op de digitale veiligheid mogelijk, waarbij het op orde brengen en houden van digitale veiligheid niet vrijblijvend is.

Het schoolbestuur draagt eindverantwoordelijkheid voor digitale veiligheid, ongeacht of de ICT-organisatie intern of extern wordt geregeld. Dit benadrukt de belangrijkheid van duidelijke verantwoordelijkheden en een sterke governance-structuur binnen schoolorganisaties.

Structuur van het normenkader

Domeinen van het normenkader

Het normenkader is ingedeeld in verschillende domeinen die elk een aspect van digitale veiligheid en privacy beslaan. Deze domeinen omvatten onder andere:

Beveiliging van data: Het normenkader biedt richtlijnen voor het beveiligen van gevoelige gegevens, zoals encryptie en back-upstrategieën.
Toegangscontrole: Hierin worden richtlijnen opgenomen voor het beheersen van toegang tot digitale systemen en gegevens, inclusief het gebruik van sterke wachtwoorden en multi-factor authenticatie.
Incidentmanagement: Het normenkader beschrijft procedures voor het beheren van incidenten, zoals datalekken of cyberaanvallen.
Leveranciersbeheer: Hierin worden richtlijnen opgenomen voor het beheren van relaties met externe leveranciers van ICT-diensten, inclusief verplichte veiligheidsmaatregelen.

Elk domein bevat concrete richtlijnen en voorbeeldmaatregelen die scholen kunnen implementeren. Het normenkader is ontworpen om te functioneren als een praktisch instrument dat scholen helpt bij het toewerken naar een uniforme standaard voor digitale veiligheid.

Groeipad en implementatie

Het normenkader is niet alleen gericht op het opstellen van richtlijnen, maar ook op de implementatie en voortgang. Daarom is er sprake van een groeipad, waarbij scholen geleidelijk aan de normen kunnen implementeren. Dit helpt scholen om op een realistische manier de digitale veiligheid te verbeteren.

Naast het groeipad is er sprake van ondersteunende materialen die scholen kunnen gebruiken bij de implementatie van het normenkader. Deze materialen omvatten bijvoorbeeld handleidingen, checklists en voorbeeldplannen. Hierdoor wordt het normenkader toegankelijker en toepasbaarder voor schoolorganisaties van alle omvang en complexiteit.

Rol van het schoolbestuur en betrokken organisaties

Eindverantwoordelijkheid van het schoolbestuur

Het schoolbestuur draagt de eindverantwoordelijkheid voor digitale veiligheid, ongeacht of de ICT-organisatie intern of extern wordt geregeld. Dit benadrukt de belangrijkheid van duidelijke verantwoordelijkheden en governance-structuren binnen schoolorganisaties.

Het schoolbestuur moet ervoor zorgen dat de normen van het normenkader geïmplementeerd worden en dat er een culturele omgang met digitale veiligheid ontwikkeld wordt. Dit betekent dat het schoolbestuur niet alleen verantwoordelijk is voor de implementatie, maar ook voor het opbouwen van bewustwording en kennis rondom digitale veiligheid binnen de schoolgemeenschap.

Betrokken organisaties

Het normenkader is ontwikkeld in samenwerking met verschillende betrokken organisaties, waaronder het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), Kennisnet, SIVON, de PO-Raad en de VO-raad. Deze organisaties spelen elk een rol in de ontwikkeling, publicatie en monitoring van het normenkader.

Kennisnet is verantwoordelijk voor het publiceren van het normenkader en doet ook onderzoek en monitoring van de implementatie. SIVON, de PO-Raad en de VO-Raad spelen een rol in de advisering en monitoring van het normenkader. OCW is verantwoordelijk voor de beleidstoezicht en het opstellen van richtlijnen voor digitale veiligheid in het onderwijs.

Adviesgroep Regie op ICT

De Adviesgroep Regie op ICT van de PO-Raad en de VO-Raad speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van het normenkader. In 2022 deed deze adviesgroep een oproep tot het opstellen van minimale normen voor digitaal veilig onderwijs. Deze oproep leidde tot de publicatie van het normenkader in april 2023.

De adviesgroep zorgt voor een sectorale aanpak van digitale veiligheid en zorgt ervoor dat het normenkader past bij de behoeften en omstandigheden van scholen in het funderend onderwijs. Deze aanpak zorgt voor een uniforme standaard die alle scholen kunnen hanteren.

Juridische en praktische toekomstplannen

Juridische borging

Er wordt gewerkt aan een juridische borging van de normen in het normenkader. Dit betekent dat de normen in de toekomst mogelijk onderdeel worden van een wettelijke verplichting. Dit biedt zekerheid dat álle scholen in het funderend onderwijs zich aan de normen houden en dat leerlingen, ouders en medewerkers werken in een digitaal veilige omgeving.

De juridische borging is een essentieel onderdeel van het groeipad. Het zorgt voor een duidelijke richting en maakt het mogelijk om scholen te houden aan minimale standaarden voor digitale veiligheid. Dit is van belang omdat het funderend onderwijs sterk afhankelijk is van digitale systemen en gevoelige gegevens verwerkt.

Controle en monitoring

Naast de juridische borging is er sprake van een vorm van controle en monitoring van de digitale veiligheid. In de toekomst kan er een vorm van inspectie of evaluatie worden ingericht die scholen tientallen verantwoorden voor hun naleving van de normen.

Deze controle is niet vrijblijvend, wat betekent dat scholen verantwoordelijk worden gehouden voor hun digitale veiligheid. Het op orde brengen en houden van digitale veiligheid is dus een verplichte taak voor scholen. Dit benadrukt de belangrijkheid van een sterke governance-structuur binnen schoolorganisaties.

Ondersteunende materialen

Om het normenkader in de praktijk toepasbaar te maken, zijn er ondersteunende materialen beschikbaar. Deze materialen omvatten bijvoorbeeld handleidingen, checklists en voorbeeldplannen die scholen kunnen gebruiken bij de implementatie van het normenkader.

Deze ondersteunende materialen zijn ontworpen om het normenkader toegankelijker en toepasbaarder te maken voor schoolorganisaties van alle omvang en complexiteit. Hierdoor wordt het normenkader niet alleen een theoretisch instrument, maar ook een praktisch hulpmiddel voor scholen.

De rol van de educatiesector in het opbouwen van digitale veiligheid

Bewustwording en kennis

Het normenkader is niet alleen gericht op de implementatie van technische maatregelen, maar ook op het opbouwen van bewustwording en kennis rondom digitale veiligheid. Dit is van belang omdat digitale veiligheid niet alleen een technisch onderwerp is, maar ook een cultureel en gedragsgericht onderwerp.

Het normenkader benadrukt de belangrijkheid van een culturele omgang met digitale veiligheid binnen schoolorganisaties. Dit betekent dat het normenkader niet alleen richtlijnen bevat voor het beveiligen van gegevens, maar ook voor het opbouwen van een veilige digitale cultuur binnen scholen.

Samenwerking en netwerken

Het opbouwen van digitale veiligheid in het funderend onderwijs is een sectoraal proces dat maakt van samenwerking en netwerken. Het normenkader benadrukt de belangrijkheid van samenwerking tussen scholen, betrokken organisaties en leveranciers.

Door samenwerking en netwerken te bevorderen, wordt het mogelijk om kennis en ervaringen te delen en digitale veiligheid te verbeteren. Dit helpt scholen om op een realistische manier de normen van het normenkader te implementeren en te verbeteren.

Conclusie

Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor Funderend Onderwijs is een essentieel instrument om scholen te ondersteunen bij het opbouwen van een digitaal weerbare organisatie. Het normenkader biedt duidelijke richtlijnen en voorbeeldmaatregelen om scholen te helpen zich te beschermen tegen digitale dreigingen. Het normenkader is ontworpen als een praktisch hulpmiddel dat scholen helpt bij het toewerken naar een uniforme standaard voor digitale veiligheid.

Er wordt gewerkt aan een juridische borging van de normen, wat betekent dat de normen in de toekomst mogelijk onderdeel worden van een wettelijke verplichting. Daarnaast is er sprake van een vorm van controle en monitoring van de digitale veiligheid. Dit zorgt voor een duidelijke richting en maakt het mogelijk om scholen te houden aan minimale standaarden voor digitale veiligheid.

Het normenkader benadrukt ook de belangrijkheid van een culturele omgang met digitale veiligheid binnen schoolorganisaties. Dit betekent dat het normenkader niet alleen richtlijnen bevat voor het beveiligen van gegevens, maar ook voor het opbouwen van een veilige digitale cultuur binnen scholen.

Het Normenkader Informatiebeveiliging en Privacy voor Funderend Onderwijs is dus niet alleen een technisch instrument, maar ook een cultureel en gedragsgericht instrument dat helpt bij het opbouwen van een digitaal weerbare organisatie in het funderend onderwijs.