Boven- en Onderwapening bij Funderingen: Belangrijke Technieken voor Bouw en Renovatie

Published by Redactie on juli 27, 2025 | Category fundering

Bij de constructie van een gebouw of een uitbreiding is een goed uitgevoerde fundering essentieel om de stabiliteit en duurzaamheid van het geheel te waarborgen. Een belangrijk aspect van de fundering is de wapening, die ervoor zorgt dat de belastingen correct worden verdeeld en dat de structuur voldoende sterk is. In dit artikel bespreken we uitgebreid de rol van boven- en onderwapening bij funderingen, de technische aspecten van de wapening, de invloed van de ondergrond en de belangrijkste stappen in het proces. Daarnaast leggen we uit hoe funderingen worden gecombineerd met palen en wapeningskorven, en waarom het kiezen van het juiste type fundering van groot belang is.

Inleiding

De wapening van een fundering is een kernaspect bij de bouw van woningen, aanbouwen of andere constructies. Het doel van wapening is om het beton te versterken, zodat het kan meewerken met de inwendige krachten die ontstaan door belastingen. In de fundering worden zowel boven- als onderwapening toegepast, afhankelijk van de belastingen en de constructieve vereisten. De keuze van het juiste type wapening en de juiste mate van versterking hangt onder andere af van het gewicht van het gebouw, de bodemgesteldheid en de aanwezige dynamische belastingen zoals wind of bewegende objecten.

De informatie in dit artikel is gebaseerd op betrouwbare bronnen en praktijkgerichte voorbeelden uit bouwprojecten. Hieronder bespreken we de rol van boven- en onderwapening, de invloed van de ondergrond op de keuze van funderingstype en de stappen bij het bepalen van het aantal benodigde palen en de juiste wapening.

Boven- en Onderwapening in Funderingen

Wat is boven- en onderwapening?

In een betonconstructie wordt bovenwapening gebruikt op plaatsen waar een opbuigend of negatief moment wordt verwacht. Dit komt vaak voor in situaties waar de scheurwijdte beperkt moet blijven, zoals bij vloeren, balkvloeren of kolomplaten. In dergelijke gevallen is extra wapening nodig om het moment op te nemen en te verdelen.

Onderwapening, daarentegen, wordt toegepast om de drukkrachten in het beton te versterken. Dit is belangrijk in de basis van de fundering, waar de belasting van het gebouw wordt overgedragen op de ondergrond. Beide soorten wapening werken samen om de constructie te versterken en eventuele scheuren of vervormingen te voorkomen.

Praktijktoepassingen

Bij een vloer in gietbouw, bijvoorbeeld, wordt bovenwapening toegepast om de scheurwijdte te beperken tot 0,2 mm. Bij een balkbodem en kolomplaat is bovenwapening nodig om de vloer te versterken onder de kolom, waar de belasting het hoogst is. De wapening wordt meestal bestaande uit lange staven die horizontaal of diagonaal zijn geplaatst.

In de fundering zelf wordt meestal een standaard wapening gebruikt, die bestaat uit 4 ø12 staven onder en boven, met beugels van ø8-300. Deze standaard is vaak toepasbaar in woningbouwprojecten, waarbij eventueel extra wapening wordt toegevoegd afhankelijk van de berekening.

De rol van de statische berekening

Om zowel het aantal benodigde palen als de juiste wapening te bepalen, is een statische berekening nodig. Deze berekening bevat informatie over de belastingen, de combinaties van statische en dynamische krachten, reacties in de constructie en de nodige balkwapening. Het is een essentieel onderdeel van het funderingsontwerp, omdat het ervoor zorgt dat de fundering voldoet aan de vereisten in termen van sterkte en stabiliteit.

Invloed van de Ondergrond op de Fundering

Fundering op zandgrond

Als de ondergrond bestaat uit zand, kan er gekozen worden voor een fundering op staal of een fundering op palen, afhankelijk van de diepte van de zandlaag. Als de zandlaag zich op een diepte van meer dan 3 meter bevindt, is een fundering op palen vaak de beste keuze. Palen kunnen dieper worden aangebracht en bereiken dan een steviger ondergrond, wat leidt tot een stabielere fundering.

De voordelen van een fundering op palen zijn dat deze constructie stabieler is dan een fundering op staal, maar het nadeil is dat de kosten hoger zijn door het gebruik van meer materialen en machines.

Fundering met vorstrand

Een andere vorm van fundering is de fundering met vorstrand, waarbij de basis en de vorstrand in één keer worden gestort. Deze methode wordt vaak gebruikt bij kleinere bouwprojecten op stevig zandbed. Het doel van de vorstrand is om te voorkomen dat de onderliggende grond bevroren raakt en het gebouw daardoor in beweging komt. De vorstrand heeft geen constructieve waarde, maar biedt wel een essentiële functie in gebieden met vorst.

De vorstrand moet minstens 70 cm diep zitten, met aanvullende 10 cm fijn zand voor kleiachtige bodems. Dit zorgt voor een vlakke en stevige ondergrond, waarop de fundering veilig kan worden geplaatst.

Stappen bij het Bepalen van het Aantal Benodigde Palen

Het bepalen van het juiste aantal palen is een proces dat uit meerdere stappen bestaat. De eerste stap is het maken van een funderingsadvies, waarin informatie over de bodemgesteldheid, de belastingen en de vereisten voor de fundering wordt opgenomen. Dit advies geeft ook aan welk type fundering het meest geschikt is.

De tweede stap is het bepalen van de belastingen. Dit omvat zowel de statische belastingen (het gewicht van het gebouw) als de dynamische belastingen (zoals wind of bewegende objecten). Deze belastingen worden uitgedrukt in kilonewton (kN) en worden gebruikt om de benodigde draagkracht te bepalen.

Daarnaast worden de posities van de palen bepaald. De palen moeten op de juiste plaatsen worden geplaatst om zowel de belasting als de wapening correct te kunnen dragen. In sommige gevallen worden palen verschoven, bijgeplaatst of verwijderd om aan de vereisten te voldoen. Dit proces wordt vaak ondersteund door een statische berekening.

Aanbevolen Stappen bij het Leggen van een Fundering

Het leggen van een fundering is een complexe klus die beter in handen van een professional wordt gelaten, maar voor een DIY-project zijn er duidelijke stappen die worden aanbevolen:

Bepaal de benodigde diepte en afmetingen van de fundering, rekening houdend met bodem, gewicht en bouwvoorschriften.
Gravende sleuf, waarbij de sleuf langs een metselkoord wordt aangelegd om de afmetingen nauwkeurig te houden.
Maak een waterpas zandbed, dat vervolgens met water wordt besprenkeld om de ondergrond steviger te maken.
Stort het gewapende beton, waarbij rekening wordt gehouden met de dikte en sterkte van de fundering.

Een belangrijk onderdeel bij het leggen van de fundering is de bekisting. Vaak wordt bij een aanbouw een EPS-bekisting gebruikt. Deze bekisting is makkelijk te transporteren en eenvoudig en snel aan te brengen. De wapening, ofwel betonstaal, is afhankelijk van de benodigde funderingsbalk. De wapeningskorven zijn verkrijgbaar in standaardafmetingen van 3, 4 of 6 meter, maar maatwerk is tegenwoordig eenvoudig en gunstig te realiseren.

Veelgemaakte fouten bij een fundering en hoe deze te voorkomen

Een verkeerde fundering kan grote gevolgen hebben voor uw aanbouw. Veelgemaakte fouten zijn:

Te ondiepe fundering: Als de fundering niet diep genoeg is, kan deze wegzakken of ongelijk verzakken, wat leidt tot scheuren in de muren.
Verkeerde wapening: Als de wapening niet voldoet aan de belastingen, kan het beton scheuren of breken.
Onjuiste berekening: Een fundering die niet correct is berekend, kan niet de vereiste druk- of trekkrachten opnemen, wat leidt tot instabiliteit of vervorming.

Het is daarom belangrijk om altijd te werken met een statisch advies en een berekening die de belastingen, de combinaties en de wapening nauwkeurig weergeeft.

Kiezen tussen Plaat-, Strook- of Poerfundering

Afhankelek van de belastingen en de bouwmethodiek kunnen verschillende soorten funderingen worden gekozen:

Plaatfundering: Bij deze fundering wordt een grote, zwaargewapende betonvloer geplaatst. Deze vorm is geschikt voor zware gebouwen of wanneer de ondergrond minder sterk is.
Strookfundering: Deze fundering bestaat uit lange, strookvormige elementen en wordt meestal gebruikt onder bouwmuren en gevels.
Poerfundering: Deze fundering lijkt op een plaatfundering, maar in plaats van een plaat wordt een vierkante poer geplaatst. Deze wordt vaak gebruikt onder zware kolommen.

Elke funderingstype heeft zijn eigen voor- en nadelen, en de keuze hangt af van de specifieke omstandigheden van het project.

De Invloed van de Wapening op de Stabiliteit van de Fundering

De wapening speelt een cruciale rol in de stabiliteit van de fundering. In woningbouw wordt vaak een basiskorf gebruikt, waarbij eventueel extra wapening wordt toegevoegd. De standaard wapening bestaat uit 4 ø12 staven onder en boven, met beugels van ø8-300. Deze wapening zorgt ervoor dat de belastingen goed worden verdeeld en dat de fundering voldoende sterk is.

Daarnaast zijn er ook geavanceerde wapeningstechnieken, zoals het gebruik van boven- en onderwisseling in combinatie met palen. Deze techniek is vooral toepasbaar bij aanbouwen of uitbreidingen waarbij extra belastingen worden aangebracht.

Verankeren en Verlengen van Betonstaal

Constructief gezien moet de wapening inwendige krachten in een betonconstructie opnemen en overbrengen. Het verankeren van betonstaal is nodig om de kracht in de wapeningsstaaf over te brengen naar het omringende beton. In de GTB2013-tabellen zijn de overlappingslengten voor staven van verschillende diameters en betonsterktes aangegeven. In de uitvoering wordt het begrip 'verankeren' ook toegepast bij de beëindiging van een constructie, toepassing van prefab-betononderdelen en bij de verlenging van wapeningsstaven.

Conclusie

Bij het ontwerpen en uitvoeren van een fundering spelen zowel de ondergrond als de wapening een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van het gebouw. Het kiezen van het juiste type fundering – of het nu een fundering op palen, een fundering op staal of een fundering met vorstrand betreft – hangt af van de belastingen, de bodemgesteldheid en de specifieke vereisten van het project.

Bij de wapening is het van groot belang om zowel boven- als onderwapening correct toe te passen, afhankelijk van de belastingen en de constructieve situatie. Het gebruik van een statische berekening is essentieel om het aantal benodigde palen en de juiste wapening te bepalen.

Voor zowel bouwprofessionals als zelfbouwers is het belangrijk om aandacht te besteden aan de details bij het leggen van de fundering. Veelgemaakte fouten kunnen leiden tot vervorming, scheuren of zelfs instabiliteit van het gehele bouwwerk. Door het aanhouden van de aanbevolen stappen en het gebruik van betrouwbare berekeningen en wapeningsmethoden, kan een solide en duurzame fundering worden gerealiseerd.

Bronnen

wapening